عموما در پیشگیری فعّال پلیس محور اصلی این نوع پیشگیری است. که برای اجتماع از وقوع جرائم و جلوگیری از انحرافات در سطح جامعه فعال است.نقش نهاد پلیس به عنوان یک عامل بازدارنده در تدوین برنامه های بلند مدت برای اوقات فراقت جوانان و هدایت و ارشاد آنان برای پیشگیری از وقوع جرم و انحراف بسیار مشهود است.در پیشگیری انفعالی عوامل اجتماعی هیچ تاثیری در بازدارندگی از وقوع جرم ندارند.و نقش نهادهایی مانند پلیس و مراجع قضایی بسیار کمتر است،بلکه بیشتر در انتظار اثر بخشی و نتیجه اقدامات خود می نشینند تا بازدهی آن را مشاهده نمایند.[۵۱]
بند چهارم: پیشگیری اولیه،ثانویه و ثالث
اقدامات مربوط به این مورد در سه مرحله انجام می‌گیرد.در پیشگیری اولیه جایی که احتمال وقوع جرم می رود ولی هنوز به عینیت نرسیده است ولی خطر بالقوه است.پیشگیری ثانویه مربوط به موردی است که در حال وقوع جرم است و حالت خطرناک بالقوه در حال وقوع است و پیشگیری ثالث که پس از وقوع جرم رخ می‌دهد و برای جلوگیری از ارتکاب دوباره فرد به جرم و بازپروری او انجام می‌گیرد.این نوع پیشگیری از علوم بهداشت و درمان گرته برداری شده است.این تقسیم بندی بدین منظور است که در چه مراحلی نظام عدالت کیفری باید به عرصه برخورد با مجرمان وارد شود و در هر مرحله از آن چه پاسخی باید به کسی که برخلاف نظم اجتماعی عمل کرده‌است بدهد.به تعبیر دیگر چه وقت باید مجازات را اعمال نمود.انواع پیشگیری شامل:
۱- پیشگیری اولیه(primary perevention): مجموعه ای از برنامه ها و طرح هایی که هدف از اعمال آن پیشگیری از جرم کسانی است که تا کنون جرمی مرتکب نشده اند.به عنوان مثال: آموزش و افزایش آگاهی جوانان یا خانواده های آن ها در مورد زیانها و معضلات و مجازات‌های مربوط به مصرف مواد مخّدر یا رابطه جنسی نامشروع اشاره کرد.
۲-پیشگیری ثانویه(secondary perevention): برنامه ها و طرح هایی برای کسانی که در معرض خطر بزهکاری هستند و یا حالت خطرناک داشته و در آستانه انجام بزه قرار دارند.که اصولا از سوی مددکاران اجتماعی و یا افرادی که در کانون های اصلاح و تربیت مستقر هستند و یا نظام آموزشی و قضایی انجام می پذیرد.
۳-پیشگیری ثالث(tertiary perevention): به مجموعه برنامه ها و طرح هایی گفته می شود که هدف از اعمال آن پیشگیری از تکرار جرم پس از بازگشتن فرد به جامعه است.خواه این برنامه ها در حین گذران محکومیت کیفری باشد خواه پس از سپری شدن آن باشد.[۵۲]
کاپلان معتقد بود که پیشگیری را باید در سه سطح جست.سطح اول پیشگیری اولیه(اولی) است که در آن با بهبود شرایط زندگی افراد و بالا بردن سطح آن و برآوردن توقعات انسان‌ها و تغییر بعضی از شرایط می توان از بزهکاری پیشگیری نمود.سطح دوم پیشگیری(ثانوی)،به دنبال آن است که با به کارگیری تدابیر مناسب و اقدامات به موقع و برخوردهای زودهنگام با عوامل جرم،از وقوع جرم توسط افرادی که شرایط آن ها بحرانی است و هر لحظه امکان جرم از سوی آنان می رود پیشگیری کند.پیشگیری سطح سوم(سومین)،با بازسازی و بازاجتماعی کردن و پرورش بزهکارانی که مرتکب جرم شده اند از ارتکاب مجدد جرم آنان جلوگیری کند.[۵۳] در پیشگیری اولیه تهدیدات به صورت بالقوه است و هنوز علامت خطری پیدا نیست. ولی در پیشگیری ثانویه مواردی از انحراف مشاهده می‌گردد و در پیشگیری ثالث برای جلوگیری از گسترش مشکلاتی که به وجود آمده است اقداماتی به عمل می‌آید.این اقدامات پیشگیرانه در سه بخش قبل از وقوع جرم و در حین وقوع جرم و پس از وقوع جرم مورد بررسی قرار می‌گیرد.در مرحله سوم در حوزه جرم شناسی بالینی قرار می‌گیرد که اقدامات درمانی برای بازگشتن فرد به اجتماع و درمان حالت مجرمانه برای جلوگیری دوباره او از ارتکاب جرم انجام می‌گیرد.حالت های قبلی مربوط به جرمشناسی پیشگیرانه است که هنوز جرمی اتفاق نیفتاده است.[۵۴] در پیشگیری اولیه بحثی که مطرح است در خصوص کاستن فرصت های ارتکاب جرم است بدون مراجعه به افرادی که مرتکب جرم می‌گردند.در این نوع پیشگیری ما با مجرم روبرو نیستیم بلکه یک سلسله از تدابیر و اقداماتی را به کار می گیریم که به وسیله آن با بالا بردن مراقبت و کنترل و ایجاد مانع بر سر راه بزهکاری و برهم زدن سیکل مجرمانه باعث عدم به وجود آمدن جرائم شویم.ولی در پیشگیری ثانویه بیشتر شناسایی افرادی که در معرض ارتکاب جرم قرار دارند مد نظر است که با انجام اقداماتی آن ها را از ارتکاب آن جرم باز دارد.در پیشگیری ثالث بر خلاف دو پیشگیری قبلی ما با مجرم روبرو هستیم ولی با انجام عملیات بالینی و کلینیکی بر روی فرد احتمال وقوع جرم در آینده را پایین می آوریم.
بند پنجم: پیشگیری اجتماعی و وضعی
پیشگیری وضعی و اجتماعی دو نوع از انواع مهم پیشگیری است که توجه بسیاری در علم جرم شناسی را به خود مشغول داشته است.در پیشگیری اجتماعی(social crime perevention): عامل پیشگیرنده در محیط اجتماعی و شخصی اثر می‌گذارد و از ارتکاب جرم جلوگیری می‌کند که خود به دو نوع پیشگیری اجتماعی رشد مدار یا زودهنگام:(که به علل جرم در کودکان و نوجوانان و پیشنهادات و رهنمودهایی برای خانواده و آموزش این افراد می پردازد تا از ارتکاب جرم جلوگیری شود) و پیشگیری اجتماعی توسعه مدار یا محیطی: (که عوامل اجتماعی جرم زا را هدف می‌گیرد) تقسیم می شود.
