وبلاگ

– نسبت ذخیره احتیاطی سالانه زیان وام ها به کل وام ها و دارایی های استیجاری و یا کل حقوق صاحبان سهام.
– نسبت ذخیره مطالبات مشکوک الوصول به کل وام ها و دارایی های استیجاری.
اگر چه بانک ها و موسسه های مالی با انواع مختلفی از ریسک ها مواجهند اما با توجه به ماهیت فعالیت های آنها، ریسک اعتباری بیشترین نقش را در توان سودآوری آنها خواهد داشت و علیرغم ابداعات و نوآوری های موجود در نظام بانکی، ریسک عدم بازپرداخت وام از سوی وام گیرنده هنوز هم به عنوان دلیل عمده عدم موفقیت بانک ها محسوب می شود و علت آن هم این است که معمولا ۸۰ درصد ترازنامه یک بانک تسهیلات اعطایی به مشتریان است.
۲-۲-۳- مدیریت ریسک
مدیریت ریسک یعنی جلوگیری از پیشامدهای ناخواسته که بیم روی دادن آنها می رود، و یا تحلیل سیستماتیک یک پروژه و واکنش مناسب برای افزایش احتمال رویدادهای مثبت و کاهش احتمال رویدادهای منفی آن. فرآیندهای مدیریت ریسک را می توان به منظور کاهش بیم یا احتمال آثار منفی یا بد آینده، به شرح نمودارشکل ۲-۱ زیر طبقه بندی نمود: (جمشیدی، ۱۳۹۰)

برآورد
شناسایی ریسک
مدیریت ریسک
کنترل
واکنش
شکل ۲-۱: فرایند برنامه ریزی و مدیریت ریسک (جمشیدی، ۱۳۹۰)
ضرورت مدیریت ریسک در نظام بانک داری
۱- جهانی شدن و مقررات زدایی خدمات بانکی.
۲- تشدید رقابت در عرصه بازارهای داخلی و بین المللی.
۳- افزایش روند ورشکستگی شرکت های بزرگ وضرورت پیش بینی امکان ورشکستگی شرکت ها در هنگام دریافت اعتبار.
۴- توسعه و تکامل بازارهای مالی و افزایش ابداعات و نوآوری در ابزارهای پولی و مالی.
افزایش و تنوع عوامل ریسک در بانک ها و موسسات مالی به دلیل پیچیده شدن معادلات و روابط اقتصادی ناشی از جهانی شدن و مقررات زدایی و توسعه و نوآوری ابزارهای پولی و مالی.
۲-۲-۴- اعتبارسنجی
اعتبار سنجی در مورد مشتریان حقیقی و حقوقی بانک ها و مؤسسات مالی اعتباری مطرح می باشد و امکان شناخت بیشتر بانک ها را نسبت به وضعیت و توان مالی افراد جهت بازپرداخت تسهیلات دریافتی و دریافت خدمات بیشتر فراهم می کند. برای اعتبارسنجی مشتریان نظام هایی نظیر امتیازدهی اعتباری و رتبه بندی مشتریان اعتباری تدوین و توسعه یافته اند. (عرب مازار و روئین تن، ۱۳۸۵)
امتیازدهی اعتباری
امتیازدهی اعتباری، نظامی است که به وسیله آن بانک ها و مؤسسات اعتباری، با بهره گرفتن از اطلاعات حال و گذشته متقاضی، احتمال عدم بازپرداخت وام توسط وی را ارزیابی می نمایند، به عبارت دیگر امتیازدهی به معنی، کمی نمودن احتمال نکول در آینده می باشد. در این روش، از امتیاز به عنوان معیاری از سطح ریسک مشتری اعتباری استفاده می شود، از مقایسه امتیازات با امتیاز حدی که حدآستانه نامیده می شود و نقطه تمایز میان مشتریان پرریسک و کم ریسک می باشد، مشتریان به دو دسته مشتریان با ریسک بالا و مشتریان با ریسک پایین تقسیم می شوند.(عرب مازار و روئین تن، ۱۳۸۵)
۲-۲-۵- معیارهای امتیاز دهی اعتباری
روش C 5 (شخصیت، ظرفیت، سرمایه، شرایط، وثیقه، اهلیت)^۱
شخصیت: یعنی بررسی تعهدپذیری، شهرت اجتماعی، اعتبار متقاضی و بررسی صحت عمل وی در عملیات مالی و فعالیت های گذشته. ظرفیت: منظور از این فاکتور، قدرت و توان یا کشش متقاضی در فعالیت و حرفه اقتصادی وی است که با توجه به آن سرمایه و یا منابع مورد نیاز برای استمرار فعالیتش مشخص می گردد. سرمایه: منظور از سرمایه منابعی است که صاحبان فعالیت اقتصادی از محل منابع خود تامین نموده اند که آن را تبدیل به انواع دارایی های جاری و ثابت نموده است.
وثیقه(پوشش): پوشش می تواند به صورت بیمه، اخذ ضمانت نامه یا سایر وثایق و بر اساس ضریب ریسک متقاضی اعتبار تعیین گردد. شرایط : بنگاه های اقتصادی نیز مانند تمام پدیده ها از عوامل متعددی تاثیر می پذیرند. نتیجه این تاثیر پذیری در نحوه فعالیت و استمرار آن می تواند دگرگونی ها یا تغییراتی به صورت مثبت یا منفی ایجاد نماید که این تغییرات باعث رونق اقتصادی و بهبود فعالیت شده یا برعکس باعث رکود فعالیت های واحد اقتصادی گردد.
اهلیت (عقل سلیم): منظور از اهلیت یا عقل سلیم، توانایی ذاتی فرد در اتخاذ تصمیمات عقلانی و سریع در انجام امور اقتصادی می باشد.
۱- Character, Capacity, Capital, Condition, Coverage
روش LAPP (نقدینگی، فعالیت، سودآوری، پتانسیل)^۱
نقدینگی: در تمامی بنگاههای اقتصادی، نقدینگی از فاکتورهای بسیار مهم می باشد زیرا بنگاه اقتصادی از محل نقدینگی می تواند پاسخگوی ایفای به موقع تعهدات و بدهی های جاری خود باشد و نسبت به رفع نیازهای سرمایه در گردش خود اقدام نماید.
فعالیت: نوع و نحوه فعالیت بنگاه اقتصادی با در نظر گرفتن بخش اقتصادی (تولیدی، خدماتی، بازرگانی، مسکن و ساختمان ) نیز از فاکتورهای است که مورد توجه و بررسی قرار میگیرد.
سوآوری: از دلایل اصلی شکل گیری بنگاه های اقتصادی کسب سود از محل فعالیت خود می باشد. بنابراین لازم است هر واحد اقتصادی با توجه به امکانات موجود و توان فعالیتی خود، یک برنامه ریزی سود برای سطوح مختلف فعالیت داشته باشد. پتانسیل(امکانات بالقوه): امکانات بالقوه به معنی و مفهوم توانمندی های ساختاری و نهفته در وجود متقاضی تسهیلات می باشد که می تواند سبب پویایی بیشتر واحد اقتصادی در جهت تداوم فعالیت در بازار گردد.
روشp5 ( مردم، تولیدات، حمایت، پرداخت، استراتژی )^۲
مردم: منظور از مردم طیف وسیعی از افرادی هستند که با بنگاه اقتصادی مراوده کاری دارند، که می توان آنها را حداقل در دو گروه دسته بندی نمود.گروه اول مصرف کنندگان نهایی هستند که در مورد کیفیت محصولات یا خدمات اظهارنظر می نمایند که از نظر بازاریابی و استمرار فعالیت بنگاه اقتصادی بسیار حائز اهمیت است. گروه دوم شامل متخصصان حرفه ای طرف حساب یا همانند رقبای بنگاه اقتصادی می باشند.
۱- Liquidity, Activity, Profitability, Potential
۲- People, Product, Protection, Payment, Perspective
تولیدات (محصولات و خدمات) : محصولات و خدماتی که متقاضی تسهیلات ارائه می نماید در واقع سند نهایی تایید کار وی می باشد و هر چه کیفیت و کمیت آن بهتر باشد، منجر به افزایش عملیات، سودآوری، پوشش تعهدات، توان رقابت در بازار و توان مانور بیشتر در قیمت های قابل عرضه خواهد بود. حمایت: حمایت شامل دو بعد داخلی و خارجی می باشد. بعد داخلی شامل سرمایه، اندوخته، سایر آورده های شرکا و صاحبان سرمایه و سود آوری عملیات جاری بنگاه اقتصادی می باشد و بعد خارجی حمایت شامل حمایت های بیرونی از جمله دولتی مثل معافیت های مالیاتی، سود بازرگانی و عوارض گمرکی به واردات محصولات مشابه یا پشتیبانی از طریق عوامل اقتصادی در بازارهای تامین مالی و… می گردد. پرداخت ها : سابقه پرداخت های گذشته و توان پرداخت های آتی، مورد نظر این بعد از فاکتورهای اعتبار سنجی مشتریان می باشد. اینکه متقاضی در گذشته به موقع تعهدات خود را ایفا نموده و داشتن پوشش بیمه ای مناسب و عدم داشتن چک برگشتی از نکات مهم در فاکتور پرداخت ها می باشد. استراتژی(چشم انداز ): چشم انداز آینده در واقع بررسی صحت و سقم برنامه کار متقاضی می باشد که آیا بنگاه اقتصادی استراتژی معینی دارد؟ برنامه عملیاتی وی برای این استراتژی چیست؟آیا چشم انداز روشنی از آینده متقاضی وجود دارد؟(جمشیدی، ۱۳۹۰)
در کنار روش امتیازدهی اعتباری روش رتبه بندی اعتباری قرار دارد. رتبه بندی اعتباری در واقع روشی برای شناسایی و موافقت با اعطای وام به متقاضیان با ریسک پایین و اجتناب از اعطای وام به متقاضیان با ریسک بالا از طریق طبقه بندی آنها می باشد. طبقات رتبه بندی با نمادهای مختلفی مثل Aaa یا AAA ( برای عالی ترین کیفیت) یا با اعداد از ۱ تا ۱۰ مشخص می شوند. موسساتی برای رتبه بندی تشکیل شده که می توان به موسساتی همچون فیچ ، اس اَند پی و مودیز، اشاره نمود. (عرب مازار و روئین تن، ۱۳۸۵)
۲-۳ پیشینه تحقق
۲-۳-۱- پیشینه داخلی
احمد پویان فر و سعید فلاح پور در سال ۱۳۹۲ تحقیق خود را با عنوان ” رویکرد حداقل مربعات ماشین بردار پشتیبان مبتنی بر الگوریتم ژنتیک جهت تخمین رتبه اعتباری مشتریان بانک ها” انجام دادند. هدف اصلی این پژوهش بکارگیری روش حداقل مربعات ماشین بردار پشتیبان مبتنی بر الگوریتم ژنتیک جهت نمایش UCI در ارزیابی ریسک اعتباری متقاضیان تسهیلات اعتباری (Ga-LSSVM)¹ می باشد. بدین منظور از مجموعه داده های بانک آلمان در پایگاه داده یادگیری ماشین استفاده شده است. نتایج مدل ارائه شده با مدل آماری Ga-LSSVM اثربخشی و دقت طبقه بندی کننده لاجیت و رویکردهای بهینه سازی پارامترهای ماشین بردار پشتیبان مقایسه شده است. یافته های پژوهش نسبت به Ga-LSSVM حاکی از آن است که در ارزیابی ریسک اعتباری متقاضیان تسهیلات اعتباری، مدل های بررسی شده از عملکرد مطلوبی برخوردار می باشد.
اسدی و هاشمی در سال ۱۳۹۲ در تحقیق خود تحت عنوان ” اعتبارسنجی مشتریان حقیقی در بانک ها با بهره گرفتن از رگرسیون لجستیک” با بهره گرفتن از متغیر هایی همچون نرخ بهره ، نوع وام، نوع وثیقه و.. به بررسی ریسک اعتباری پرداخته است.تایج حاصل نشان می دهد که افزایش در پرداخت خوب به دلیل افزایش در میانگین نمره حساب موجودی و کاهش پس از آن به دلیل افزایش مبلغ وام، نرخ بهره و دوره بازپرداخت می باشد.
۱- Genetic Algorithm (GA), Least Square Support Vector Machines (LSSVM)
شمس اله شیرین بخش در سال ۱۳۹۰ در بانک توسعه صادرات ایران تحقیق با عنوان “بررسی عوامل مؤثر بر احتمال عدم بازپرداخت تسهیلات اعتباری بانکها “ انجام داده که در آن به بررسی ریسک اعتباری با بهره گرفتن از رگرسیون لجیت پرداخته است.نتایج حاصل از تحقیق به شرح زیر است:
در تحقیق وی از نمونه تصادفی ۳۳۰ تایی شامل ۲۶۵ مشتری خوش حساب و ۶۵ مشتری بد حساب، از میان شرکت هایی که طی سال ۱۳۸۷ تسهیلات دریافت نموده اند، انتخاب شدند. از میان ۱۳ نسبت مالی انتخاب شده به عنوان متغیرهای توضیحی اثرگذار بر احتمال نکول، بر اساس شاخص های آماری و با بهره گرفتن از نظریه های اقتصادی و مالی، ۷ متغیر دارای اثر معنی دار بر ریسک اعتباری شرکت ها شناسایی در سطح معنی داری ۵ % مدل ( LR)¹ شده و پس از بررسی معنی داری کل رگرسیون با بهره گرفتن از آماره نهایی بوسیله آنها برازش گردید. نتایج نشان دادند متغیرهای نسبت جریان نقدینگی به بدهی کل، نسبت گردش دارایی ها، نسبت جاری ونسبت نقدی دارای اثر معکوس بر ریسک اعتباری هستند و نسبت جریان نقدی آزاد، نسبت کل بدهی ها، نسبت بدهی جاری به ارزش ویژه، دارای اثر مستقیم بر ریسک اعتباری می باشند.
در تحقیقی که توسط زهرا قرصی در سال ۹۰ انجام شده است به رتبه بندی اعتبار ی مشتریان حقوقی بانک ملت پرداخته است. این تحقیق با هدف مدلسازی سنجش ریسک اعتباری و اعتبار سنجی انجام(GMDH) ^۲ مشتریان در بانک ملت به روش رگرسیون لاجیت و پروبیت و مدل شبکه های عصبی شده است .بدین منظور اطلاعات و داده های مالی و کیفی یک نمونه تصادفی ۲۰۰ تایی از مشتریان که تسهیلات دریافت نموده اند مورد بررسی قرار گرفته است.