وبلاگ

‌بنابرین‏ شخصیت جنایی حالتی است که فرد در جستجوی اوضاع و احوالی است که به طرد هنجارها می‌ انجامد. درجات شخصیت جنایی عبارتند از:

۱- اشخاص غیر بزهکار: اشخاصی هستند که به لحاظ تربیت متناسب و قدرت شناخت و داشتن توانایی تفکیک قبح از حسن مرتکب جرم نمی شوند و یا لاقل در آمار جنایی محکومیت کیفری صحبتی از ایشان به میان نمی آید. البته کسانی هم هستند که مرتکب بزهکاری شده ولی شناسایی و دستگیر نمی شوند، این عده رقم سیاه بزهکاری را تشکیل می‌دهند. به هر حال، فرض بر آن است که اشخاص غیر بزهکار سوء پیشینه کیفری ندارند.

۱- بزهکار موقت: این عده به دنبال شهوت و احساس مرتکب جرم می‌شوند.

۲- بزهکار غیر واقعی، کاذب: بزهکاری است که رفتار خود را نه با معیارهای جامعه در سطح کلان، بلکه با معیارهای یک تشکل سیاسی منطبق می‌کند و چه بسا این معیارها با معیارهای جامعه در کل مغایرت داشته باشد که فرد مجرم تلقی می شود ولی ممکن است وی واقعاً مجرم نباشد.

۳- بزهکار واقعی: بزهکاری که با آگاهی و رضایت از هنجارهای جامعه فاصله گرفته است، از جامعه بریده و عزلت مجرمانه و انزوای جنایی را انتخاب ‌کرده‌است. این شخص امنیت خود را در جامعه ستیزی می بیند.

بند دوم: ویژگی های شخصیت جنایی

می توان گفت مظهر شخصیت جنایی کسی است که قبح عمل را درک نمی کند و از هیچ مجازاتی نمی ترسد، از موانع موجود ابایی ندارد، خود را به آب و آتش می زند، عاطفه ندارد و از مخدوش کردن دیگران ابایی ندارد. شرایط عمومی، اخلاقی، کیفری، مادی و احساسی برای ارتکاب جرم لازم هستند. این شرایط متغییرهای شخصیت جنایی نیز هستند. این متغییرها در کیفیت و نحوه ارتکاب جرم نقش دارند. این متغییرها عبارتند از: ناپختگی فرد، عقب ماندگی تحصیلی، شکست تحصیلی، فرار از مدرسه، عدم استمرار شناخت، عدم داشتن حرفه و روابط قهرآمیز با والدین. این متغییرها شخصیت جنایی را تحت تأثیر قرار می‌دهند شخصیت جنایی یک هسته و چهار مؤلفه دارد جمع این چهار رکن در فرد می‌تواند انسانی را تبدیل به بزهکار مکرر کند:

۱- خود بینی و خود محوربینی. بدین منظور که شخص به ارزش‌های دیگران وقعی نمی نهد و نسبت به دیگران احساس مسئولیت نمی کند.

۲- کهگیری و تنوع مزاج و فقدان قدرت پیش‌بینی

۳- پرخاشگری و تهاجمی بودن، رفتن تا انتهای کار

۴- بی اعتنایی عاطفی که سبب می شود فرد متأثر نگردد.

بزهکاری واقعی کسی است که این چهار رکن را داشته باشد.

رسالت و کارکرد این مؤلفه ها عبارتند از:

۱- مؤلفه خودبینی به بزهکار اجازه می‌دهد که برای عمل خود مشروعیت ذهنی و دلیل تراشی ایجاد کند این امر وی را از عذاب وجدان نجات می‌دهد.

۲- دم دمی مزاج بودن سبب می شود که وی عواقب کار خود را محاسبه نکند و بر ترس ناشی از مجازات فائق بیاید.

۳- مؤلفه پرخاشگری به مجرم اجازه می‌دهد که موانع مادی و فیزیکی را از میان برداشته، مقاومت مجنی علیه را از بین ببرد و وی را در آستانه ارتکاب جرم قرار دهد.

۴- فقدان تأثیرگذاری مانع از آن می شود که ناله ها و درخواست های مجنی علیه در عزم راسخ بزهکار تاثیر بگذارد.

شخصیت روانی حاکی از این ساختار روانی است که از آن می توان حالت خطرناک را برداشت نمود. حالت خطرناک که در جرم شناسی بالینی مطرح می شود چهار رکن دارد:

الف) ترس ناپذیری

ب) خسارت رساندن

ج) کمال پذیری

د) قابلیت انطباق

دو رکن نخست حالت خطرناک (فقدان ترس و قابلیت وارد کردن خسارت) ظرفیت یا قابلیت مجرمانه شخص را بالا می‌برد و دو رکن بعد (کمال پذیری و قابلیت انطباق) معیار سازش پذیری و جامعه پذیری را نشان می‌دهد.

این چهار رکن در شخصیت جنایی نیز منعکس است. اخافه ناپذیری و عدم ترس از عواقب عمل مستلزم تنوع مزاج و خودبینی است. زیان رسانی بر دیگران نتیجه دو عنصر پرخاشگری و تأثیرناپذیری در شخصیت جنایی است. هسته شخصیت جنایی در چهار رکن تشکیل می شود اما در عین حال در کنار آن متغیرهای عمومی و مشترک وجود دارند که عبارتند از استعداد بدنی، قوای عقلانی، بیماری‌های مزمن، عقب ماندگی تحصیلی، فقدان آموزش حرفه ای، ناپختگی و نابالیدگی روانی. این امور سبب می شود که بزهکار واقعی در کیفیت ارتکاب جرم نسبت به همه متفاوت باشد.

بزهکاری که بیمار است و قدرت جسمانی ندارند متوسل به جرایم مالی و تقلب آمیز می شود برعکس اگر قدرت جسمانی بالا داشته باشند و قدرت عقلانی وی کم باشد دست به زورگیری و جرایم مشابه می زند.

واضع مفهوم شخصیت جنایی “ژان پیناتل” فرانسوی است. ویژگی‌های بیان شده برای شخصیت جنایی نشانگر آن است که شخص در دوران نوجوانی از پرورش لازم برخوردار نبوده و این فقدان تربیت متعادل را باید در چهار سطح (خانواده، رفتار، شناخت، دوستان) بررسی کرد و می توان گفت که بین طفولیت و بزهکاری مزمن رابطه وجود دارد که می توان با شناسایی مظاهر شخصیت جنایی در کودک جلوی آن را گرفت.

بند سوم: پیشگیری اجتماعی جامعه مدار

پیشگیری اجتماعی جامعه مدار که قدیمی ترین و رایج ترین شکل پیشگیری غیر کیفری بوده و مکتب تحققی نیز به آن تأکید ‌کرده‌است شامل اقدامات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و پیشگیرانه ای می شود که نسبت به محیط هایی که فرد در آن ها زندگی و کار می‌کنند اعمال می شود. (نجفی ابرندآبادی، ۱۳۸۳: ۵۷۰) این پیشگیری در تلاش است تا با اتخاذ تدابیر و اقدامهای مناسب برای از بین بردن یا کاهش عوامل جرم زا بر محیط اثر گذارد. بدین ترتیب این پیشگیری از یک سو با شناسایی عوامل محیطی تأثیرگذار بر بزهکاری و از سوی دیگر با اعمال اقدامات مرتبط با ساختارها و نهادهای اجتماعی، به دنبال اجتماعی کردن افراد می‌باشد از این رو رویارویی با شرایط نامناسب اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی مانند فقر، بیکاری، بی سوادی و مسکن و تغییر آن ها در گستره پیشگیری اجتماعی جامعه مدار جای می‌گیرد.

برای کاهش احساس ناامنی، توجه جدی به کیفیت مادی و معنوی زندگی مردم، بهبود رفتار ادارات و مراجع عمومی با شهروندان، آسان سازی زندگی روزانه و متنوع کردن اوقات فراغت مردم، تضمین آینده شغلی جوانان، تحدید دامنه و موارد مداخله دولت به ویژه پلیس در زندگی افراد از جمله اقداماتی است که در گروه پیشگیری اجتماعی جامعه مدار جای دارند. ایجاد مکان‌های تفریحی و یا احداث فضای سبز می‌تواند در کاهش یا حذف عوامل محیطی جرم زا نقش مهمی ایفا کند. اقدامات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی که نسبت به محیط هایی که فرد در آن ها زندگی و کار می‌کند اعمال شده از نوع اقدامات پیشگیرنده اجتماعی جامعه محور است. مبنای جرم شناختی پیشگیری اجتماعی از نوع جامعه مدار، شناسایی عوامل محیطی بزهکاری به منظور خنثی کردن یا دست کم کاهش آثار آن ها‌ است.