در طول ۱۰ سال گذشته، تحقیقات انجام شده بر روی تعامل علمی دانش آموزان بر اهمیت آن به عنوان نقش کلیدی موفقیت کودکان در مدرسه توافق نظر داشته اند (فردریک، بلومنفیلد و پاریس[۳۳]، ۲۰۰۴). به عبارت دیگر، این نوع تعامل رفتاری – عاطفی، یادگیری، نمرات، موفقیت، میزان حضور و غیاب، فارغالتحصیلی و تابآوری دانش آموزان را در درازمدت پیش بینی می کند (فرر، اسکینر، مرچاند و کیندرمن[۳۴]، ۲۰۰۸). مطالعات همچنین نشان داده اند که تعامل رفتاری – عاطفی به عنوان یک عامل محافظ در برابر فعالیتهای مخاطرهآمیز (مانند سوء مصرف مواد، رفتار مخاطرهآمیز جنسی و بزهکاری)، عمل می کند (اُفارل و موریسون[۳۵]، ۲۰۰۳).
از آنجا که دانش آموزان دوره راهنمایی در یکی از مراحل حساس زندگی خود قرار دارند که بدون شک داشتن مهارت های اجتماعی آنان نقش مهمی برای داشتن زندگی سالم و همچنین رشد و پویایی جامعه ایفا می کند و از طرف دیگرتعامل رفتاری – عاطفی دانش آموزان، یادگیری، پیشرفت تحصیلی و رشد شناختی و اجتماعی آنان را تحت تاثیر قرار میدهد بررسی عوامل تاثیرگذار بر مهارت های اجتماعی و تعاملات رفتاری و عاطفی دانش آموزان ضروری است. به همین دلیل پژوهش حاضر به بررسی روابط بین ویژگیهای شخصیتی، مهارت های اجتماعی دانش آموزان و تعامل رفتاری – عاطفی آنان در فعالیتهای کلاسی می پردازد. به عبارت
دقیق تر، این پژوهش نقش ویژگیهای شخصیتی را در رابطه با مهارت های اجتماعی و تعامل رفتاری – عاطفی دانش آموزان دوره راهنمایی میسنجد و از آن طرف بر آن است که بگوید ویژگیهای شخصیتی چه تاثیری بر مهارت های اجتماعی و تعامل رفتاری – عاطفی
دانش آموزان دارد.
۱-۲- بیان مسئله
برخورداری از مهارت های اجتماعی و ارتباطات ثمربخش برای داشتن عملکردی موفق در زندگی ضروری است. مهارت های اجتماعی، رفتارهایی هستند که فرد را قادر به تعامل اجتماعی مؤثر و اجتناب از پاسخهای نامطلوب نموده و بیانگر سلامت رفتاری و اجتماعی افراد هستند (گرمارودی و وحدانینیا، ۱۳۸۵). از مهمترین اهداف آموزشی دوران کودکی توسعه مهارت های اجتماعی بوده و میزان برخورداری کودکان و نوجوانان از این مهارت ها بر سلامت فردی و اجتماعی و نیز موفقیت تحصیلی آنان اثرگذار است. در حال حاضر با توجه به رابطه بین مهارت های اجتماعی و تامین سلامت فردی و اجتماعی دانش آموز، مدارس به طور روزافزونی در جستجوی راه هایی برای کمک به دانش آموزان به منظور ارتقاء مهارت های اجتماعی مثبت در مدرسه و جامعه هستند.
تحقیقات متعددی در خصوص عوامل مؤثر بر مهارت های اجتماعی انجام پذیرفته اما نقش ویژگیهای شخصیتی به عنوان یکی از عوامل مؤثر بر مهارت های اجتماعی کمتر مورد توجه قرار داشته است. بنابرین از اهداف پژوهش حاضر، بررسی رابطه بین مهارت های اجتماعی و ویژگیهای شخصیتی افراد است.
از طرف دیگر نظریه های آموزشی بر مزایای یادگیری فعّال که شامل مشارکت در فعالیتهای علمی است، تأکید می‌کنند. دیدگاه ساختارگرایی[۳۶] مدعی است که دانش به صورت اجتماعی و فعالانه به دست می آید (جانسن، ۱۹۹۱؛ ویگوتسکی[۳۷]، ۱۹۶۲). این دیدگاه اشارات عمیقی برای آموزش دارد، زیرا اعلام می‌دارد که دانش آموزان از آنچه که در بسیاری از کلاسها متداول است، نقش بسیار فعالتری در یادگیری خودشان دارند (اسلاوین، ۲۰۰۶). همچنین بر اساس تحقیقات فورد[۳۸] و بلانچارد (۱۹۹۳) رابطه نسبتا قوی بین مشارکت دانش آموزان در کلاس با رشد اجتماعی و شناختی آن ها وجود دارد. بر اساس تحقیق فین و راک (۱۹۹۷) و مارکس (۲۰۰۰) تعامل رفتاری – عاطفی دانش آموز، منجر به افزایش موفقیت تحصیلی و حس تعلق دانش آموز به مدرسه و دیگر نهادهای اجتماعی می شود (ویلمز[۳۹]، ۲۰۰۳).
به نظر میرسد که بهبود تعامل دانش آموزان به عنوان راه بالقوهای برای درمان نابرابریهای اجتماعی و پیامدهای آموزشی بهتر برای تمام دانش آموزان باشد (آپلتون[۴۰] و همکاران، ۲۰۰۸؛ فردریکس[۴۱] و همکاران، ۲۰۰۴؛ مک فارنی و مانس[۴۲]، ۲۰۰۲ و هریس[۴۳]، ۲۰۰۹). اما با وجود مزایای مشارکت فعّال، همه دانش آموزان در حقیقت به یک میزان در کلاس مشارکت نمیکنند که این امر می تواند ناشی از ویژگیهای شخصیتی متفاوت آنان باشد.
مارکس (۲۰۰۲) گزارش میدهد که تفاوتهای بین دانش آموزان بیشتر از تفاوتهای موجود میان کلاسها و مدارس، مسئول تنوع موجود در تعاملهای آنان است. بنابرین باید بر نقش شخصیت دانش آموزان بیش از عوامل محیطی تأکید شود. از آنجا که پژوهشی که نقش ویژگیهای شخصیتی را در مهارت های اجتماعی و تعامل رفتاری – عاطفی دانش آموزان مورد بررسی قرارداده باشد وجود نداشت، هدف از پژوهش حاضر بررسی این مسئله در دانش آموزان دوره راهنمایی با توجه به ۱-۱ می‌باشد.
مهارت های اجتماعی
ویژگیهای شخصیتی
تعامل رفتاری – عاطفی
شکل ۱٫۱: نمودار مفهومی از روابط بین متغیرهای مورد پژوهش
۱-۳- اهمیت و ضرورت پژوهش
سالهای نوجوانی مرحله مهم و برجسته رشد و تکامل اجتماعی و روانی فرد به شمار میرود. در این دوره نیاز به تعادل هیجانی و عاطفی به ویژه تعادل بین عواطف و عقل، درک ارزش وجودی خویشتن، خودآگاهی، برقراری روابط سالم با دیگران، کسب مهارت های اجتماعی لازم وکسب زندگی سالم و مؤثر از مهمترین نیازهای نوجوان است. انتظار همگان از مدرسه (آموزش و پرورش) در مرحله اول این است که دانشآموزانی تربیت کند که در جامعه درست زندگی کنند و بتوانند مناسبتهای اجتماعی خود را درست سازماندهی کنند. بنابرین کمک به
دانش آموز در رشد و گسترش مهارت های مورد نیاز برای زندگی بهتر، ایجاد یا افزایش اعتماد به نفس در برخورد با مشکلات و حل آن ها و همچنین کمک به آنان در رشد و تکامل مهارت های اجتماعی لازم برای سازگاری موفق با محیط اجتماعی در جامعه ضروری به نظر میرسد (شعاری نژاد، ۱۳۷۷).
جوامع امروز به خصوص نظام آموزش و پرورش این نیاز را احساس کرده اند که بایستی به شیوهای نو با مسائل برخورد کنند. پیشینه پژوهشی مربوط به مهارت های اجتماعی که حوزهای فعّال، غنی و نویدبخش از ادبیات روانشناسی را تشکیل میدهد، ناظر بر همین هدف است. همین مسئله بیان کننده ضرورت بررسی بیشتر و همهجانبهتر در زمینه مهارت های اجتماعی دانش آموزان است. از طرف دیگر مشارکت در فعالیتهای سازمان یافته مدارس ضامن تقویت روحیه تعامل رفتاری – عاطفی در دانش آموزان و آماده ساختن آن ها برای ورود به زندگی اجتماعی است (طوسی، ۱۳۷۰). مشارکت به معنای پذیرش یک عمل مشترک و متقابل در یک موقعیت گروهی و در معنای گسترده تر، ویژگی پویای یک عمل پیچیده است که در اثر تعامل رفتاری – عاطفی افراد، در موقعیتهای گروهی، اجتماعی یا رفتاری متعدد حاصل می شود و نیل به یک هدف مشخص را تسهیل می کند.
فرم در حال بارگذاری ...
