وبلاگ

روایی محتوایی^[۲۶]

در تحقیقات زمینه‌یابی، آزمون روایی محتوایی از نخستین آزمون‌هایی است که بر روی ابزارهای اندازه‌گیری در تحقیق به انجام می‌رسد. در روایی محتوایی تأکید بر قضاوت شخصی طراحان ابزار اندازه‌گیری امری اساسی به شمار می‌رود. در این آزمون به محتوای موضوعی سوالات ابزار اندازه‌گیری پرداخته می‌شود. به عبارت دیگر روایی محتوایی میزان تحت پوشش قرارگرفتن مفهوم اصلی مورد تعقیب در طراحی ابزار سنجش را در بر می‌گیرد.

روایی ظاهری^[۲۷]

روایی ظاهری یک شاخص ابتدایی و حداقل برای بررسی روایی محتوایی به شمار می‌آید. این روایی نشان می‌دهد که عناصر مورد سنجش به طور ظاهری توانایی اندازه‌گیری مفهوم مورد‌نظر را دارند. استفاده از شیوه نمونه آزمونی^[۲۸] شیوه‌ای متداول در بررسی روایی ظاهری محسوب می‌گردد. در این روش میزان توافق متخصصان امر در رابطه با شاخص‌ها و معیارهای اندازه‌گیری مفاهیم تحقیق ملاک تأیید روایی می‌باشد.

روایی وابسته به ملاک^[۲۹]

آزمون روایی وابسته به ملاک رویه‌ای برای شناخت و سنجش ضریب اعتبار^[۳۰] نتایج تحقیق می‌باشد. بدین منظور نتایج حاصل از اندازه‌گیری مفاهیم تحقیق با داده های متقن و شبهه نا‌پذیر مقایسه می‌گردد. ‌بنابرین‏ در بررسی روایی وابسته به ملاک، همبستگی نمره‌های آزمون با یک ملاک خارجی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد، متغیر ملاکی که از نظر تجربی با متغیر مورد سنجش همبستگی دارد. روایی وابسته به ملاک را به روایی پیش‌بینی و همزمان دسته‌بندی می‌کنند.

روایی پیش‌بینی^[۳۱]

در روایی پیش‌بینی، اندازه متغیر ملاک مدتی پس از انجام مرحله اندازه‌گیری متغیر تحقیق به دست می‌آید. به عبارتی قدرت ابزار اندازه‌گیری تفاوت‌های میان افراد، برپایه معیاری است که قرار است در آینده پیش‌بینی شود.

روایی همزمان^[۳۲]

اگر اندازه متغیر ملاک همزمان با اجرای آزمون به دست آید و یا در حال حاضر موجود باشد، مقایسه نتایج سنجش متغیرهای تحقیق با متغیر ملاک را به آزمون روایی همزمان تعبیر می‌کنند. به عبارت دیگر در دسترس بودن اطلاعات مربوط به متغیر ملاک تعیین کننده نوع روایی است. برای یافتن متغیر ملاک لازم است تا به برخی ویژگی‌های ملاک توجه شود. از جمله این مشخصات شامل مرتبط بودن با متغیر مورد سنجش در تحقیق، برخورداری از پایایی لازم، در دسترس بودن و اندازه‌گیری ساده و بدون نیاز به سوگیری می‌باشد.

روایی سازه^[۳۳]

روایی سازه را می‌توان به عنوان روشی برای تکمیل شیوه های سنجش روایی محتوایی و ملاکی نام برد. روایی محتوا بیش از اندازه بر قضاوت‌های شخصی وابسته بوده و در آزمون روایی وابسته به ملاک نیز همواره بین محققین در انتخاب متغیر ملاک توافق وجود ندارد. در چنین شرایطی روایی سازه بر این مهم تأکید دارد که آیا اجزای متغیر مورد سنجش به تناسب سهم خود در ساختار متغیر، مورد اندازه‌گیری قرار می‌گیرند؟ به عبارت دیگر نشان دهنده توانایی سنجش صفت نظری یا صفت موردنظر در تحقیق می‌باشد. ازاینرو لازم است تا نتایج حاصل از استفاده از ابزار اندازه‌گیری با نظریه های مرتبط قیاس شود. برای بررسی روایی سازه روش‌های متعددی تعریف شده است (Anderson & Gerbing,1988). بررسی تفاوت معنی‌دار بین گروه‌های مختلف برحسب نتایج کاربرد ابزارهای تحقیق، تحلیل عاملی، بررسی همسانی درونی از طریق محاسبه همبستگی بین خرده آزمون‌های خاص با نمره کل آزمون و بررسی همگرایی و واگرایی نتایج سنجش متغیرهای تحقیق با تئوری‌های متناسب از جمله روش‌های ارزیابی روایی سازه در تحقیقات علوم اجتماعی می‌باشد.

روایی همگرایی^[۳۴]

این روایی زمانی وجود دارد که امتیازات به دست آمده از دو ابزار ‌در مورد یک مفهوم همبستگی زیادی داشته باشند. به عبارت دیگر آزمون با متغیرهایی که از نظر تئوری مشابه آن است همگرا و یا وابسته باشد. برای تأیید این نوع روایی از نتایج تحلیل عاملی اکتشافی و تاییدی بهره گرفته می‌شود. برخی از محققین عقیده دارند لازم است تا در تحلیل عاملی اکتشافی، بارهای عاملی بزرگتر از ۶/۰ را ملاک قرار داد (Hatcher, 1994).

این مقادیر نشان دهنده روایی همگرایی است. همچنین کافیست تا در شیوه تحلیل عاملی تاییدی،‌ بارهای عاملی استخراج شده بر هر سازه از معنی‌داری آماری برخوردار باشد (Kohli et al., 1993; Liu etal., 2002; Floyd and Widaman, 1995). اندرسون و گربینگ^[۳۵] پیشنهاد می‌کنند که شواهدی از روایی همگرا زمانی وجود دارد که متغیرهای آشکار به طور معنی‌داری(t-value >2.58,p < 0.01) روی عامل‌های مرتبطشان بار داشته باشند(Anderson and Gerbing, 1988).

روایی واگرا^[۳۶]

روایی واگرا یا تشخیصی زمانی وجود دارد که پیش‌بینی می‌شود دو متغیر بر پایه نظریه همبستگی ندارند و امتیازاتی که پس از اندازه‌گیری آن ها به دست می‌آید نیز به طور تجربی آن را اثبات می‌کند. بدین معنی که بین آزمون و متغیرهای مغایر و ناهمانند همبستگی بسیار ضعیف وجود داشته باشد. یکی از شیوه های بررسی روایی واگرا، محاسبه ماتریس همبستگی بین متغیرها و بررسی معنی‌داری مقادیر همبستگی آن ها و متفاوت بودن مقادیر همبستگی از یک می‌باشد. درصورتی که همبستگی بین عوامل متفاوت از یک بوده و معنی‌دار باشد، نشان دهنده تأیید روایی واگراست.

رویه دیگر بررسی روایی واگرا مبتنی بر آزمون واریانس متغیرها است. درصورتی که مجذور روابط ساختاری^[۳۷] که معرف متوسط واریانس استخراج شده^[۳۸] از هر سازه می‌باشد از همبستگی بین آن سازه و سایر سازه‌های موجود بزرگتر گردد، نشان دهنده تأیید روایی واگرا خواهد بود.

همچنین درصورتی که متوسط واریانس استخراج شده (AVE)برای هر سازه بزرگتر از نیم باشد نشان دهنده تأیید روایی واریانس سازه در برابر واریانس خطا خواهد بود ( Fornell and Larcker, 1981).

شیوه سوم ارزیابی روایی واگرا مبتنی بر مقایسه آماره کای-دو (از شاخص‌های برازندگی مدل اندازه گیری در تحلیل عاملی تاییدی) در دو حالت مختلف می‌باشد. در یکی از این حالات هیچ محدودیتی بر همبستگی بین سازه‌های شکل‌دهنده مفاهیم تحقیق اعمال نشده و در حالت دیگر همبستگی‌های موردنظر برابر یک درنظر گرفته می‌شود. درصورت ارجحیت داشتن حالت بدون محدودیت^[۳۹] در مقایسه با حالت محدودشده^[۴۰] از حیث شاخص برازندگی کای-دو، روایی واگرا مورد تأیید قرار خواهد گرفت.

به منظور اطمینان از روایی واگرا و همگرا،‌ تنها مؤلفه‌‌هایی که بر روی یک عامل دارای بارعاملی بیش از ۵/۰ بوده و ‌در مورد سایر عامل‌ها بار کمتر از ۴/۰ داشته باشند، حفظ می‌شوند(Bagozzi, 1988)

روایی تک‌بعدی بودن^[۴۱]

روایی تک‌بعدی نشان دهنده اجتناب از تخصیص تمامی مؤلفه‌‌های مدل به یک عامل می‌باشد