فصل سوم

روش تحقیق

فصل سوم: روس تحقیق

نوع و روش تحقیق:

پژوهش حاضر به دنبال بررسی رابطه فرسودگی شغلی با سلامت روان در حسابرسان و پرستاران است. ‌به این ترتیب هدف اولیه پژوهش حاضر افزودن به دانش موجود در این زمینه است و از این­رو این تحقیق در چارچوب طرحهای بنیادین قرار ‌می‌گیرد. البته این بررسی ‌به این امید انجام می­پذیرد که بتوان از نتایج آن برای پیش­گیری از بعضی مشکلات حسابرسان و به تبع، مشکلات ادارات و سازمان­ها و ارتقای سلامت آن ها استفاده کرد و در عین حال پیشنهاداتی نیز در عرصه­ کاربردی داشت.

از سوی دیگر، روش تحقیق در این پژوهش توصیفی و از نوع پیمایشی است؛ چرا که به دنبال بررسی وضعیت متغیرهای فرسودگی شغلی و سلامت روانی در جامعه­ای از حسابرسان و پرستاران و همچنین مطالعه روابط میان این متغیرها در جوامع مذکور ‌می‌باشد.

جامعه مورد مطالعه:

جامعه­ پژوهش شامل همه حسابرسان عضو جامعه حسابداران رسمی ایران، و همچنین همه پرستاران عضو سازمان نظام پرستاری ایران ‌می‌باشد.

نمونه و روش نمونه گیری:

برای بیان چگونگی روابط در پژوهش­های از نوع همبستگی حداقل حجم نمونه ­ای به اندازه ۵۰ نفر، و در پژوهش­های توصیفی حداقل یک نمونه ۱۰۰نفری ضروری است (دلاور، ۱۳۸۵)؛بر اساس فرمول تعیین حجم گروه نمونه بر حسب α (هومن، ۱۳۹۱):

اگر بر اساس پرسشنامه سلامت روانی، انحراف استاندارد(σ) برابر ۱۴ باشد (حدود یک ششم دامنه تغییرات متغیر)، میزان α را برابر ۰۵/۰ در نظر بگیریم، و همچنین میزان تفاوت قابل پذیرش بین میانگین دو جامعه (d) را برابر ۳ نمره در نظر بگیریم، حجم نمونه مناسب برای هر گروه در پژوهش حاضر برابر ۷/۸۳ نفر به دست می ­آید. ‌به این ترتیب گروه نمونه در این تحقیق شامل ۱۰۰ نفر از حسابرسان و ۱۰۰ نفر از پرستاران عضو دو جامعه ذکر شده است که به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب می­شوند. اصطلاح روش نمونه گیری در دسترس ‌به این علت استفاده شده است که به هر حال تعداد قابل توجهی از افرادی که پرسشنامه را دریافت نمودند، همکاری نشان ندادند و ‌بنابرین‏ همه افراد ممکن، به طور کاملاً تصادفی در نمونه موجود نیستند.

ابزار تحقیق:

علاوه بر سؤالات مربوط به اطلاعات جمعیت شناختی شامل سن، جنس، وضعیت تأهل و سابقه کار، ابزار گردآوری داده ­ها در این تحقیق به شرح زیر بوده است:

مقیاس فرسودگی شغلی پینس و ارونسون:

مقیاس فرسودگی پینس و ارونسون یکی از معتبرترین ابزارهای موجود برای ارزیابی فرسودگی شغلی بوده است. پینس و ارونسون که از پیشگامان مطالعه فرسودگی شغلی هستند، این ابزار را بعد از تجارب فراوان در زمینه مطالعه فرسودگی در شرایط کاری مختلف تدوین نموده ­اند.

این ابزار از ۲۱ عبارت تشکیل شده که هر عبارت در یک مقیاس ۷ رتبه­ای از ۱(هیچ­وقت) تا ۷(همیشه) ارزش­گذاری می­ شود و از پاسخ ­دهندگان خواسته می­ شود تا یکی از رتبه­ها را انتخاب نمایند. مقیاس اصلی تک عاملی است. در مطالعات مختلف تحلیل عاملی، مؤلفین مختلف ساختارهای عاملی را برای این ابزار استفاده نمودند؛ به عنوان مثال عوامل سنتی خستگی فیزیکی^[۵۳]، خستگی هیجانی^[۵۴] و خستگی ذهنی^[۵۵] که بر اساس تعریف فرسودگی است، پیشنهاد شده است. همچنین ابعاد تضعیف روحیه^[۵۶]، خستگی^[۵۷] و کاهش انگیزه^[۵۸] نیز معرفی ‌شده‌اند؛ اما در نهایت هر کدام از این پیشنهادات مشکلات مربوط به خود را داشته است. شیروم (۱۹۸۹) معتقد است که این مقیاس تک عاملی که توسط پینس و ارونسون متداول شده است، برای استفاده در دنیای مالی مناسب است (انزمن^[۵۹] و دیگران، ۱۹۹۸). همان طور که بیان شد، پرسشنامه تک عاملی است و نمره فرسودگی شغلی برای هر فرد از مجموع نمرات همه سؤالات به­دست می ­آید. نمره سؤالات ۳-۶- ۱۹و۲۰ به صورت معکوس محاسبه می­ شود.

کفری در سال ۱۹۸۱ با بررسی ۳۰ مطالعه شامل ۴۰۰۰ پاسخ­دهنده، اعتبار بازآزمایی این ابزار را ۸۹/۰ برای فاصله زمانی یک ماهه و ۶۶/۰ برای فاصله زمانی ۴ماهه گزارش کرد. همچنین او پایایی درونی ابزار را بین ۹۱/۰ و ۹۳/۰ اعلام نمود. پینس و ارونسون نیز در ۱۹۸۸ با اجرای پرسشنامه بر روی ۵۰۰۰ نفر، نتایج کفری را تأیید و روایی و پایایی ابزار را تأیید نمودند (پینس و ارونسون، ۱۹۸۸؛ پینس و دیگران، ۲۰۰۲).

پرسشنامه سلامت عمومی گلدبرگ:

اولین بار توسط گلدبرگ در سال ۱۹۷۲ تنظیم گردید. دارای سه فرم ۱۲، ۲۸ و ۶۰ سوالی است. این پرسشنامه که برای شناسایی افراد با مشکلات روانی به کار می رود، روی تغییرات و عملکرد به هنجار تمرکز دارد و دو گروه از پدیده‌های مهم را در بر می‌گیرد: ناتوانی در ادامه انجام عملکرد عادی فرد و ظهور پدیده جدید با ماهیت پریشان‌ساز. این پرسشنامه ناراحتی­های با طول مدت کمتر از دو هفته را شناسایی می­ کند و نسبت مشکلات گذرا حساس است. فرم ۲۸ سؤالی این پرسشنامه که در این پژوهش استفاده خواهد شد دارای چهار مقیاس A, B, C, D می‌باشد و هر مقیاس هفت پرسش دارد که چهار دسته از اختلالات، شامل: نشانه های جسمانی، اضطراب و اختلالات خواب، اختلال در کارکردهای اجتماعی و افسردگی و گرایش به‌ خودکشی را اندازه‌ گیری می‌کند. زیرمقیاس­ها جنبه علامت شناسی را نشان می‌دهند و لزوماًً برابر با تشخیص های روانی نیستند. برای هر ماده می توان به روش نمره‌گذاری لیکرت چهار گزینه از ۰ تا ۳ نمره در نظر گرفت، نمره بیشتر، افزایش علائم را نشان می‌دهد. پرسش­های مربوط به هر عامل ‌به این شرح است: بعد جسمی: سؤالات ۱ تا ۷، بعد اضطراب و مشکلات خواب: ۸ تا ۱۴، بعد عملکرد: ۱۵ تا ۲۱، بعد افسردگی: ۲۲ تا ۲۸٫ برای محاسبه نمره هر فرد در هریک از این ابعاد، نمرات سؤالات مربوطه با هم جمع می­ شود. این پرسشنامه یک نمره کلی هم دارد که از جمع نمرات همه عوامل حاصل می­ شود. لازم به ذکر است که نمره سؤالات ۱-۱۵-۱۷-۱۸-۱۹-۲۰-۲۱ به صورت معکوس محاسبه می­شوند.

نجفی و همکاران (۱۳۷۹) پایایی آزمون سلامت عمومی را با روش آزمون – آزمون مجدد برابر ۸۹/۰ به دست آوردند. ابراهیمی و همکاران (۱۳۸۶) نیز روایی ملاکی این ابزار را ۷۸/۰، ضریب پایایی تصنیف را ۹۰/۰، و آلفای کرونباخ را ۹۷/۰ به دست آورده­اند. در این تحقیق از فرم ترجمه شده توسط ابراهیمی و همکاران (۱۳۸۶) استفاده گردید.

شیوه انجام تحقیق

روش گردآوری داده ­ها:

بعد از به دست آوردن لیست حسابرسان عضو جامعه حسابداران رسمی ایران، و همچنین پرستاران عضو سازمان نظام پرستاری، پرسشنامه ­ها به ایمیل آن ها فرستاده شد و با توضیح اهداف پژوهش، از آن‌ ها خواسته شد تا در صورت امکان آن‌ ها را تکمیل و به ایمیل پژوهشگر بازگردانند. با توجه ‌به این که برخی از حسابرسان و پرستاران با ایمیل آشنایی نداشته و یا تمایلی ‌به این روش دریافت از خود نشان ندادند. روش ارسال از طریق فکس و ارسال از طریق پست یا مراجعه حضوری نیز در برنامه قرار گرفت.

روش تجزیه و تحلیل اطلاعات: