در این قسمت به پژوهشهایی که در ایران در زمینه ارتباطات علمی انجام شده است پرداخته میشود و تا جایی که محقق جستجو نموده پژوهشی که ترکیبی از ارتباطات علمی و اعتبار باشد انجام نشده است و سپس به پیشینههای پژوهش در حوزه دسترسی آزاد پرداخته میشود . همچنین پژوهشی در حوزه اعتبار و اعتماد در حوزه علوم اطلاعات انجام نشده است و اکثر پژوهشهای در حوزه تجارت الکترونیک و علوم کامپیوتر است به صورت خیلی خلاصه به مواردی از آنها اشاره میشود.
پاکدامن(۱۳۸۴) در پژوهشی با عنوان”ارتباطات علمی در دانشگاهها با تأکید برمشکلات دسترسی به مجلات علمی” به بررسی مسائل و مشکلات ارتباطات علمی از مجرای مجلات و ارائه راهکارها در جهت برقراری ارتباط علمی میان محققان و نهادهای دانشگاهی پرداخته است. در این مقاله راهحلهای موجود برای رفع مشکلات ارتباطات علمی عبارتند از: دسترسی آزاد به منابع، ایجاد کنسرسیوم، استفاده از امکانات سازمانهای بین المللی غیرانتفاعی، ناشران الکترونیکی. بنابراین دانشگاهها باید خود به ایجاد پایگاه های چاپ الکترونیکی دست بزنند یا ائتلافی در خصوص این رابطه میان دانشگاهها و مؤسسات همکار به وجود آورند. منابع و طرحهای تحقیقاتی خود را به صورت الکترونیک در دسترس همگان و خصوصاًً محققان دانشگاههای دیگر قرار دهند تا از این طریق دامنه انتشار و توزیع منابع تحقیقاتی گسترده شود.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
قانعیراد (۱۳۸۵) در پژوهشی با عنوان”تعاملات و ارتباطات در جامعه علمی” به بررسی وضعیت توسعه یافتگی و نهادینه شدن رشته علوم اجتماعی در ایران پرداخته است. در بررسی خود از شاخص میزان و چگونگی تعاملات و ارتباطات بین کارگزاران رشته مربوط استفاده کرده است. محقق در نتیجهگیری نهایی خود برای نیل به توسعه علمی، بر تقویت ساختارهای تعاملاتی و ارتباطات علمی شخصی و نهادین، بین کارگزاران رشته علوم اجتماعی تأکید کرده است. نتایج تحقیق حاکی از گسیختگی ارتباطات پژوهشگران و نخبگان علمی، ضعف یا عدم شکلگیری اجتماع علمی در سطح کلان، فقدان زبان مشترک برای گفت و گو و تبادل آراء، عدم توافق هنجاری و شناختی در درک مسائل و موضوعها در جامعه علمی و با انبوه فردگرایی پژوهشی در میان پژوهشگران در حوزه علوم اجتماعی میباشد. به طوری که ۴۷درصد از پاسخگویان به شیوه انفرادی فعالیت علمی دارند، ارتباطات علمی استادان عمدتاً در درون ساختارهای سازمانی محدود مانده و همکاریهای برون گروهی اندک است.
بهمن آبادی(۱۳۸۶) پژوهشی با عنوان “آرشیو الکترونیکی مقالات آماده چاپ: رویکردی رو به رشد در نظام ارتباطات علمی” انجام داده است. آرشیوهای الکترونیکی مقالات در دست انتشار از جمله ابزارهایی هستند که با وجود برخی نقاط ضعف و قوت، به تدریج جایگاه خود را در این فرایند تثبیت میکنند. محققان میتوانند تحقیقات خود را از طریق آرشیوهای مقالات آماده چاپ در معرض دید استفاده مخاطبان خاص خود قرار دهند. این آرشیوها علاوه بر سرعت بخشیدن به فرایند دسترسپذیری مقالات، با مخاطب قرار دادن طیف وسیعتری از استفادهکنندگان، سبب میشوند تا میزان رؤیتپذیری مقالات و دریافت استناد نیز بیشتر شود. آرشیوهای مقالات آماده چاپ از نقاط ضعف خاصی برخوردارند که سبب میشود محققان در سپردن مقالات به آنها با احتیاط بیشتری عمل کنند. مقالات این آرشیوها معمولاً از فرایند داوری عبور نکرده و احتمال آنکه نتایج تحقیقات ضعیف در آنها منعکس شود زیاد است.
محمدی (۱۳۸۶) در پژوهشی با عنوان “تأثیر ارتباطات علمی بر تولید دانش” به بررسی اهمیت ارتباطات علمی، انواع ارتباطات علمی درون نهادی و فرانهادی در بین اعضای هیئت علمی دانشگاهها و تأثیر آن بر میزان تولید علمی آنان میپردازد. چهارچوب نظری این پژوهش با کاربرد رویکردهای کارکردی، انتقادی، ساختاری و نظریه پویایی پیچیده و بازتابی ارتباطات علمی فراهم آمده است. نمونه آماری این پژوهش شامل ۲۵۰ نفر از اساتید رشته های فیزیک و شیمی بود. داده ها با بهره گرفتن از روش پیمایشی و با بهره گرفتن از پرسشنامه جمعآوری شدهاند. نتایج نشان داد که میزان و نوع ارتباطات علمی اساتید و میزان استفاده آنها از ابزارهای ارتباط علمی بر فعالیت علمی آنان تأثیرگذار است. همچنین نشان داد که میزان فعالیت علمی اعضای هیئت علمی با میزان ارتباطات علمی آنان در سطح بین المللی رابطه معنیداری داشته است و استادانی که رابطه فعالتری داشتهاند، فعالیت علمی بیشتری را انجام دادهاند. همچنین میزان ارتباطات علمی بین المللی اعضای هیئت علمی دانشگاهها در ایران قابل توجه نمیباشد. حدود ۸۰% درصد پاسخگویان اظهار داشتهاند که ارتباط کمی با مؤسسات و انجمنهای علمی خارجی داشتهاند. در کل با توجه به مباحث مطرح شده میتوان نتیجه گرفت که فعالسازی ارتباطات علمی میتواند قدری مؤثر در افزایش تولیدات علمی باشد.
علیدوستی، خسروجردی و دوران (۱۳۸۸) به سفارش پژوهشگاه مدارک اطلاعات و مدارک علمی ایران تألیف پژوهشی را تحت عنوان «مدیریت ارتباطات علمی» انجام دادهاند که در پی یافتن یک مدل مناسب برای ارتباطات علمی و مدیریت این نوع ارتباطات، جهت کاربرد در پژوهشگاه اطلاعات و مدیریت علمی ایران تدوین گردیده شده است که از جایابی نهاد علم آغاز کرده و با ارائه ساختار ارتباطات علمی و مدلهای مدیریت آن به بافت پژوهشگاه میرسد. مدل مدیریت برنامه استراتژیک و برنامه اقدام به همراه الگوی پیمایش و گزارش ارتباطات علمی در پژوهشگاه مباحثی هستند که در این چارچوب ارائه گردیده است.
جوکار و برهمند (۱۳۸۸) در پژوهشی با عنوان “بررسی جایگاه انتشار الکترونیک درارتباطات علمی اعضای هیئت علمی دانشگاه شیراز” به بررسی جایگاه انتشار الکترونیکی در میان اعضای هیئت علمی دارای مقاله ISI در دانشگاه شیراز میپردازد. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه است. داده ها با بهره گرفتن از آمار توصیفی و استنباطی و نرمافزار SPSSتجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان داد که انتشار الکترونیکی به دلایلی همچون عدم اعتبار، عدم استناد به این انتتشارات، بی ارزش بودن و عدم تمایل به انتشار در سطح وسیع، جایگاه خود را در ارتباطات علمی به دست نیاورده است.
زوارقی (۱۳۸۸) در پژوهشی با عنوان”بررسی جایگاه دو مفهوم مشارکت و دانشگاه نامرئی در ارتباطات غیررسمی” به مرور مباحث مربوط به ارتباطات غیررسمی پرداخته است و توضیحاتی را در باب مفهوم مشارکت که ارتباط نزدیکی میان انگیزههای آن و ارتباطات علمی غیررسمی وجود دارد پرداخته است. از آنجا که دانشگاه نامرئی از دیرباز عمدهترین مصداق ارتباطات علمی غیررسمی بوده است علاوه بر تعاریف، تاریخچه و روششناسی به نقدهای وارد برآن و نقش فنآوریهای اطلاعاتی و ارتباطی نوین در رفع این انتقادات و گسترش آن پرداخته و مشارکت و دانشگاه نامرئی را مورد بحث قرار گرفته است و مشخص شد که ارتباطات علمی غیررسمی که به زعم صاحبنظران شریان حیاتی پیشرفت علوم محسوب میشوند از کانالهای غیررسمی ناقل اطلاعات استفاده میکنند، تنها گروه های هدف محدودی امکان استفاده از آنها را دارند و امکان ذخیره اطلاعات نسبتاً موقتی را فراهم میآورند. تعاریف متنوعی از دانشگاه نامرئی ارائه شد که این تنوع مفهومی روششناسیهای خاص خود را نیز طلب مینمود.
سهیلی، دانش و فتاحی(۱۳۸۹) در پژوهشی با عنوان”کاربردهای وبسنجی در سنجش ارتباطات علمی” به بررسی نقش وبسنجی در بررسی جنبه های مختلف وب پرداخته است و کاربردهای عملی مختلف وبسنجی را مورد بحث قرار میدهند. در این پژوهش با مرور منابع یازده کاربرد وبسنجی بررسی شد و نتایج هر کاربرد را به صورت مجزا ارائه کردند. نتایج نشان داد که متخصصان وبسنجی قادرند تا این محیط پیچیده را مطالعه و بررسی کنند. وبسنجی به ارزیابی عملکردها و ارتباطات علمی پژوهشگران و دیگر افراد، با به کارگیری روش های وبسنجی و فرمولهای مربوط و آموزشهای ویژه کمک میکند. همچنین وبسنجی شباهتهایی با کتابسنجی وعلمسنجی دارد و همچنین نشان داد که پژوهشهای وبسنجی به علت ماهیتهای پویای وب و عملکرد موتورهای کاوش، وبنامرئی، ناپایداری منابع وبی و غیره با علم سنجی و کتابسنجی متفاوت است.
هزارجریبی و محبوبی منش (۱۳۹۰) در پژوهشی با عنوان”تأملی بر چالشهای دانش با تأکید بر ارتباطات علمی بینسازمانی و اهمیت آن در ناجا” به شناسایی چالشهای عمده تولید دانش در ایران با تأکید بر ارتباطات علمی، خاصه ارتباطات علمی بینسازمانی و اهمیت آن در سازمان نیروی انتظامی میپردازد. این مقاله از نوع مروری و از روش اسنادی و کتابخانهای با اتکا به رویکردهای قیاسی و استقرایی تحلیلی و داده های ثانویه، استفاده نموده است. عمدهترین چالشهای تولید دانش عبارت است از: کمبود ارتباطات و تعاملهای علمی در سطوح مختلف، وجود موانع فرهنگی، ضعف فرهنگ اجتماع علمی، فقدان ارتباط لازم و بهینه میان صف و ستاد، سلسله مراتبی و شاخه شاخه شدن دانش، و غیره. بنابراین ضروری است این سازمان با اتخاذ رویکرد عقلایی نسبت به چالشهای مذکور پاسخ مناسب داده و خصوصاً نسبت به تقویت زیرساختهای ارتباطی و ارتباطات توسعه و بسط ارتباطات متقابل علمی درونسازمانی و برونسازمانی به ویژه تسهیل ارتباطات علمی ناجا با سازمانها و مراکز دانشگاهی و علمی نسبت به تولید و توسعه دانش انتظامی و به کارگیری آن برای تعالی سازمانی، بهبود مستمر عملکرد، حفظ پویایی نظم اجتماعی عادلانه جامعه کوشش نماید.
هزارجریبی و محبوبی منش(۱۳۹۱) در پژوهشی با عنوان “تولید دانش انتظامی معطوف به ارتباطات علمی بین سازمانی در ناجا” به بررسی کارکرد ارتباطات علمی رسمی بین سازمانی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران (ناجا) در رابطه با تولید دانش انتظامی پرداخته است و دربازه زمانی سالهای ۱۳۸۵ تا سال ۱۳۸۹ انجام شده است. این مقاله برگرفته از تحقیقی است که بر حسب هدف، از نوع کاربردی و بر حسب ماهیت، از نوع توصیفی-تحلیلی است. ابزار جمعآوری داده ها، پرسشنامه معکوس است. جامعه آماری تحقیق، شامل تفاهمنامهها در حوزه ارتباطات علمی رسمی بین سازمانی و خروجی های علمی ناجا است. نتایج نشان داد که ناجا با بسط ارتباطات علمی برون سازمانی و جذب مشارکت علمی اساتید برون سازمانی در یک آمایش سرزمینی، در زمینه تولید دانش به مثابه یک دانشگاه نامرئی عمل کرده است.
در این قسمت پیشنههای پژوهش مربوط به دسترسی آزاد به طور اختصار آورده شده است.
قانع(۱۳۸۳) در پژوهشی با عنوان ” آرشیو مدارک الکترونیکی: شیوهای نوین در ارتباطات علمی” به اختصار به معرفی مجلات دسترسی آزاد میپردازد. وی معتقد است که ارتباطات علمی در حال حاضر دچار بحران است؛ یکی بحران قیمت و دیگری بحران اجازه. وی بر این باور است که دسترسی آزاد به مجله های علمی، بحران قیمت و بحران اجازه دسترسی را تاحدودی کاهش میدهد و اکثر مؤلفان دانشگاهی نسبت به دسترسی آزاد به یافته های علمی نظر مثبت دارند.
اصنافی(۱۳۸۴) در پایان نامه کارشناسی ارشد خود با عنوان “طراحی درگاهی برای مجلات الکترونیکی رایگان، ویژه دانشگاه شهید چمران اهواز، براساس نظرات دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه در مورد این مجلات” درگاهی را برای دسترسی به مجلات الکترونیکی رایگان برای دانشجویان دوره های تحصیلات تکمیلی دانشگاه شهید چمران طراحی کرد. در این پایان نامه، معیارهای انتخاب مجلات الکترونیکی رایگان از محیط اینترنت شناسایی شد.
سیامک (۱۳۸۶) در پژوهشی با عنوان “مجلات دسترسی آزاد: مسائل و مباحث و نگرانیهای مطرح درباره آنها” با تأکید بر اهمیت مجله ها و بحران پیشروی کتابخانهها برای اشتراک این منابع، شواهد مربوط به رویکرد بر مجله های دسترسی آزاد را ارائه میدهد، بر روی مسائل مربوط به آنها انگشت میگذارد و تأثیر کنونی آنها را بر روی ارتباطهای علمی مشخص میسازد.
قانع(۱۳۸۶) در پایان نامه دکتری خود با عنوان “بررسی موانع دسترسی آزاد اعضای هیئت علمی دانشگاههای کشور، به اطلاعات علمی و ارائه مدلی برای ارتباطات علمی ایران” دیدگاه اعضای هیئت علمی را در خصوص دسترسی آزاد به اطلاعات و همچنین نظر آنها را نسبت به موانع دسترسی با بهره گرفتن از پرسشنامهای بررسی کرده است. نتایج پژوهش او نشان داد بیش از ۹۰% اعضای هیئت علمی با دسترسی آزاد به یافته های پژوهش موافق هستند و افراد نمونه تحقیق، بحران قیمت را مانع مهمی در دسترسی به یافته های تحقیق میدانند، اما بحران اجازه و فرایند چاپ مقاله از نظر آنها مانع مهمی تلقی نمیشود.
سعادت (۱۳۸۷) در پژوهشی با عنوان” مجلات دسترسی آزاد: مفاهیم و کاربردها” به تبین مفهوم مجلات دسترسی آزاد و فلسفه وجودی آنها میپردازد و انواع ناشران مجلات دسترسی آزاد و شیوه های تأمین مالی آنها، نقاط قوت و ضعف و فرصتها و تهدیدهای پیشروی آنها را مورد بحث قرار میدهد. روش این پژوهش به روش مرور منابع و متون و مراجعه به منابع کتابخانهای اعم از سنتی و دیجیتال انجام شده است. یافتهها نشان داد که مجلات دسترسی آزاد فرصت مناسبی را در اختیار کتابخانهها و محققانی میگذارد تا به راحتی بدون پرداخت کمترین وجهی به اطلاعات علمی و پژوهشی دسترسی پیدا کنند و بدین طریق امر پژوهش را شتاب بخشند.
زوارقی (۱۳۸۸) در پژوهشی با عنوان “بررسی نگرش دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه تبریز نسبت به مفهوم دسترسی آزاد به متون علمی” به بررسی نگرش دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه تبریز نسبت به مفهوم دسترسی آزاد به متون علمی پرداخت. جامعه آماری این پژوهش شامل ۲۱۷۷ نفر ازدانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه تبریز و بر اساس جدول کرجسی و مورگان ۳۲۷ نفر به عنوان نمونه انتخاب شد. یافتهها نشان داد که در کل میزان آشنایی دانشجویان تمام گروه های آموزشی با این مفهوم اندک است و همچنین تفاوت موجود بین گروه های مختلف آموزشی دانشگاه تبریز از نظر میزان استفاده از مجله های الکترونیک رایگان، معنادار است.
با توجه به اینکه در ایران تا جایی که محقق جستجو نموده پژوهشی در حوزه اعتبار و اعتماد در حوزه علوم اطلاعات تاکنون انجام نشدهاست و اکثر پژوهشها در حوزه تجارت الکترونیک و علوم کامپیوتر بوده است در این جا به صورت خیلی خلاصه به آنها اشارهای میشود.
ابویی، دهقان و پهلوان حسینی(۱۳۸۳) در پژوهشی با عنوان “میزان حساسیت و سطح اطلاعات و اعتماد عمومی نسبت به استاندارد ملی و کالاهای دارای استاندارد در ایران” به بررسی حساسیت و همچنین سطح اطلاعات و اعتماد عمومی نسبت به استانداردهای ملی و کالاهای دارای نشان استاندارد ایران میپردازند. برای انجام این بررسی، با توجه به ویژگیهای تحقیقات پیمایشی، از روش پرسشنامه به همراه مصاحبه حضوری استفاده شده است. نتایج نشان داد: میزان اعتماد عمومی نسبت به نشان استاندارد در سطح نسبتاً قابل قبولی قرار دارد. میزان اعتماد در سالهای اخیر افزایش یافته است. میزان شکایت مصرفکنندگان از کالاهای دارای نشان استاندارد در مقایسه با کالاهای غیراستاندارد کمتر است. یکی از مهمترین عوامل در انتخاب مصرفکنندگان، نشان استاندارد میباشد. نظارت بر کالاهای دارای نشان استاندارد، تبلیغات گسترده رسانهای و طراحی سیستمهایی جهت شکایت مشتریان از راهکارهای جلب اعتماد عموم نسبت به نشان استاندارد میباشد.
دهقانی فیروزآبادی، قاسمزاده و درهمی (۱۳۸۷) در پژوهشی با عنوان “ارتباط عوامل مؤثر بر اعتماد و میزان تحصیلات در مشتریان تجارتالکترونیک” نشان میدهند که متفاوت بودن عوامل مؤثر بر اعتماد در گروه های مختلف تحصیلی مشخصکننده ارتباط تحصیلات افراد با میزان آگاهی نسبت به روش های امنیتی و اعتماد وبسایت میباشد. هر چه تحصیلات فرد بیشتر باشد، عوامل امنیتی و بکارگیری روش های نوین امنیتی و تأیید سایت توسط مرکز اعتماد و عدم سوء استفاده وبسایت از اطلاعات شخصی را مهمتر از عوامل دیگر میداند و در مقایسه افرادی که تحصیلات پایینتری دارند، عوامل دیگری غیر از امنیت مانند راحتی استفاده از وب سایت، قیمت و خدمات پس از فروش را مهم و با ارزش میدانند. اگر اطلاعات جامع از امنیت وبسایت به افرادی که تحصیلات پایینتری دارند، آموزش داده شود، عوامل مؤثر بر میزان اعتماد آنها به وبسایت میتواند تغییر یابد.
شاوران (۱۳۹۰) در پژوهشی با عنوان “تحلیل روابط چندگانه میان اعتماد، خودکارآمدی و عملکرد پژوهشی اعضای هیئت علمی دانشگاههای منتخب دولتی شهر اصفهان” به بررسی تحلیل روابط چندگانه میان اعتماد، خودکارآمدی عضو هیئت علمی، خودکارآمدی جمعی و عملکرد پژوهشی اعضای هیئت علمی دانشگاههای منتخب دولتی شهر اصفهان پرداخت. فرضیات پژوهش بر مبنای مطالعه روابط اعتماد و مؤلفه های آن (اعتماد به رئیس، اعتماد به همکاران و اعتماد به دانشجویان)، خودکارآمدی عضو هیئت علمی و مؤلفه های آن (شایستگی تدریس، شایستگی پژوهشی، شایستگی اجتماعی و شایستگی فردی) و خودکارآمدی جمعی اعضای هیئت علمی با عملکرد پژوهشی آنان و با درنظر گرفتن متغیرهای جمعیتشناختی تدوین گردید. یافته های پژوهش نشان داد بطور کلی بین اعتماد و خودکارآمدی عضو هیئت علمی همبستگی معناداری وجود دارد. ضمناً بین اعتماد و خودکارآمدی جمعی و همچنین بین اعتماد و عملکرد پژوهشی اعضای هیئت علمی همبستگی وجود دارد.
شوقی و شفیعزاده (۱۳۹۰) در پژوهشی با عنوان “ارتباط میان اعتماد مشتری به وبسایت و رضایت مشتری از تجارتالکترونیک” به بررسی ارتباط میان اعتماد مشتری به وبسایت (کیفیت اطلاعات، حفاظت از حریم شخصی کاربران، درک حفاظت امنیتی، تجربه کاربران و شهرت وبسایت) با رضایت مشتری از تجارتالکترونیک در شرکت رانیران ساوه در سال ۱۳۹۰ پرداختهاند. جامعه آماری شامل ۱۶۰ نفراز مشتریان شرکت بود که از این میان با بهره گرفتن از روش نمونهگیری تصادفی ۱۱۳ نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شد اما پس از ریزش کاذب حجم نمونه ۱۰۰ پرسشنامه جمعآوری شد. روش جمعآوری داده ها با بهره گرفتن از مصاحبه و پرسشنامه بود. نتایج تحقیق نشان داد که ارتباط معناداری بین اعتماد مشتری به وبسایت و ابعاد آن با رضایت مشتری از تجارتالکترونیک وجود دارد.
فلاحزاده (۱۳۹۱) در پژوهشی با عنوان “ارائه چارچوبی برای افزایش اعتماد در شبکه های اجتماعی مجازی با رویکرد فنی- اجتماعی” با بهره گرفتن از رویکرد فنی- اجتماعی، اعتماد در شبکه های اجتماعی را از دو جنبه فنی و اجتماعی مورد بررسی قرار میدهد. این پژوهش از نظر هدف، یک تحقیق کاربردی- توسعهای و از نظر نحوه گردآوری داده ها یک تحقیق توصیفی و از نوع پیمایشی میباشد. نتایج پژوهش نشان داد که ابعاد فناورانه مؤثر بر اعتماد در شبکه های اجتماعی شامل بعد فنی، سیستمهای پیشنهاددهنده، امنیت و حریم خصوصی هستند و ابعاد اجتماعی مؤثر بر اعتماد، شامل بعد اجتماعی، ریسک ادراک شده و تدوین قوانین و بیانیهها میباشد.
۲-۱۶-۲. پیشینه پژوهش در خارج از ایران
قبل از پرداختن به پیشینه پژوهش در حوزه ارتباطات علمی و اعتبار، لازم به ذکر است که بعد از جستجو در منابع و پایگاه های اطلاعاتی، پژوهشی که هم به موضوع ارتباطات علمی و هم به موضوع اعتبار پرداخته باشد تا جایی که محقق جستجو نموده است به دست نیامد همچنین تا جایی که محقق جستجو نموده پژوهشی در حوزه اعتماد به مجلات دسترسی آزاد به طور اخص به دست نیامده است. در این قسمت پیشینههای مربوط به ارتباطات علمی و سپس مجلات دسترسی آزاد و در آخر پیشینههای مربوط به اعتبار آورده شده است.
هرد[۹۸](۲۰۰۰) در پژوهشی با عنوان “تغییر شکل ارتباطات علمی: مدلی برای سال ۲۰۲۰” به نتایج حاصل از ظهور شبکهی اینترنت و فنآوریهای ارتباطی و اطلاعاتی میپردازد. وی اظهار میدارد که ظهور فنآوریهای نوین ارتباطی، برقراری ارتباط در لحظه را در میان دانشمندان در هر کجای دنیا که باشند میسر ساختهاست. شبکه های رایانه ای همکاری دانشمندان سراسر جهان در زمینه گردآوری، انتشار، مبادله و تحلیل یافته های پژوهش را ممکن ساخته است.
جایلز[۹۹](۲۰۰۱) در مقاله خود ارتباطات علمی را در عصر ارتباطات الکترونیک مورد بررسی قرار داده است. وی با تأکید بر نقش مجلات علمی در ارتباطات و به مقایسهی ارتباطات علمی قبل و بعد از ظهور آن میپردازد. از دیدگاه او، ارتباطات علمی بعد از ظهور اینترنت در مسایل بنیانی با ارتباطات قبل از آن یا بنا بر گفتهی وی ارتباطات سنتی متفاوت است. بنابر نظر وی، اولین جنبه از این تفاوت در بعد ساخت است که ارتباطات علمی در بعد ساخت بسیار گسترده شدهاند. همچنین، به علت امکان انتشار سریع یافته های پژوهش، محققان در رشته های گوناکون میتوانند از این یافتهها استفاده کنند. از طرف دیگر، خاصهی انتشار یک تحقیق به علت عدم محدودیتهایی که چاپ اعمال میکند بسیار کاهش مییابد.
هنری[۱۰۰](۲۰۰۲) در پژوهشی با عنوان”استفاده پژوهشی از اینترنت توسط اعضای هیئتعلمی: فاکتورها و نتایج تغییر” شیوه استفاده از اینترنت را در میان اعضای هیئتعلمی یک دانشگاه تحقیقاتی مورد بررسی قرار میدهد. وی در پژوهش خود به این مسأله اشاره میکند که فواید بسیاری برای اعضای هیئتعلمی که برای یادگیری و ایجاد ارتباطات از شبکه های رایانه ای استفاده میکنند وجود دارد و از آن جمله میتوان برقراری تماس با همکاران و جلب حمایت آنان برای انجام پژوهش و اشاعه و انتشار سریع نتایج پژوهش را نام برد.
ایسند[۱۰۱](۲۰۰۲) در پژوهشی با عنوان”اینترنت با عنوان یک رسانه جدید برای علوم: تأثیر کاربرد اینترنت بر روی رسانه سنتی ارتباطات علمی در بین دانشمندان علوم اجتماعی در آلمان” به این موضوع اشاره میکند که ارتباط علمی رسمی در دو حوزهی اساسی پژوهش و انتشار اتفاق میافتد. اینترنت به خوبی وارد این دو حوزه شد و با گزینههای ارتباطی متنوعی که در اختیار محققان قرار میدهد، نظام ارتباطی محققان را متحول کرده است. با تکیه بر این موضوع، وی پژوهشی را بر روی جامعهشناسان آلمان انجام داده است. هدف او بررسی تأثیر استفاده از اینترنت در دو حوزهی ارتباطات علمی جامعهشناسان آلمانی است. یافته های پژوهش وی، حاکی ازآن است که تقریباً تمام پاسخگویان به بررسی اینترنت برای برقراری ارتباط با همکاران پژوهشی خود استفاده میکنند. اینترنت میتواند به عنوان رسانهای برای اشاعه، نقش اساسی را در حوزهی پژوهش بازی کند. اما مقایسه افرادی که از اینترنت به عنوان منبع اطلاعاتی استفاده میکنند یا افرادی که اطلاعات خود را بر روی اینترنت قرار میدهند، حاکی از آن است که اینترنت به عنوان رسانهای برای اشاعهی اطلاعات در میان جامعهشناسان آلمانی جایگاه مستحکمی ندارد. نتایج تحقیق نشان داد که افراد تحت بررسی وی بیشتر دریافتکننده اطلاعات هستند و تعداد کمی از آنها از اینترنت به عنوان جایگاهی برای انتشار آثارشان استفاده میکنند. ایسند از این مسأله چنین نتیجهگیری کرده است که تجربهی انتشار الکترونیک هنوز در مراحل اولیه خود قرار دارد و در میان بیشتر محققان پدیدهای نو به شمار میرود.
لاول[۱۰۲](۲۰۰۲) پژوهشی را با عنوان “ارتباطات علمی: استفاده و عدم استفاده از آرشیوهای الکترونیکی برای اشاعه اطلاعات علمی” انجام داده است. این پژوهش نمونهای را از ۲۴۰۰۰ پژوهشگر در نه حوزه علمی از دانشگاههای خصوصی و دولتی در سرتاسر ایالت متحده آمریکا و کانادا انتخاب کرد. نه حوزه شامل رشتهای فیزیک، شیمی، ریاضی، علوم کامپیوتر، مهندسی، علوم شناختی و روانشناسی و علوم زیستی بود. این پژوهش به کار گرفته شد تا استفاده و عدم استفاده از آرشیوهای الکترونیکی را در حوزه های مختلف بررسی کند. نتایج نشان داد که ۱۸% از پژوهشگران حداقل یک بار از آرشیو الکترونیکی استفاده میکنند در حالی که ۸۲% به هیچ وجه از آرشیو الکترونیکی استفاده نمیکنند. پژوهشگران فیزیک آرشیوهای الکترونیکی را به صورت حداکثر و پژوهشگران شیمی به صورت حداقل استفاده میکنند. دلایل استفاده از آرشیوهای الکترونیکی شامل اشاعه نتایج پژوهش، قابلیت رؤیت و مطرح شدن نویسنده و دلایل عدم استفاده شامل سیاستهای ناشر و محدودیتهای تکنولوژی بود.
ننتویچ[۱۰۳](۲۰۰۳) در پژوهشی با عنوان”جامعهشناسی علم و تکنولوژی” نیز علم سایرنتیکی را مطرح میکند که در آن الگوهای ارتباطات علمی و همکاریهای بین دانشگاهی تحت تأثیر فناوریهای اطلاعات و ارتباطات تغییر ماهیت داده و به عبارتی یک دهکده تحقیق جهانی ایجاد کردهاست. علم سایبرنتیکی در واقع، فرایند تولید دانش در فضای مجازی ایجاد شده توسط ارتباطات رایانه ای و فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی پیشرفته است.
در این قسمت به پیشینههای پژوهش در حوزه دسترسی آزاد پرداخته میشود.
فاسمایر[۱۰۴] و یانگ (۲۰۰۰) درباره مفید بودن و قابل اعتماد بودن مجلات الکترونیکی رایگان میان پژوهشگران تحقیق جامعی را صورت دادند. این دو پژوهشگر در مقاله “مجلات الکترونیکی رایگان علمی: چگونه میتوان فهمید آنها سودمندند؟” بیان میکنند که هم اینک مجلات الکترونیکی علمی بسیاری رایگان در دسترس قرار دارند و تأثیر مجلات الکترونیکی رایگان علمی را بر پژوهشهای علمی بررسی کردند و سیاهه جامعی از مجلات الکترونیکی رایگان را در زمینه های علوم، فناوری و پزشکی به همراه نشانی اینترنتی آنها مورد تحلیل استنادی قرار دادند. نتایج نشان داد که استفاده از مجلات الکترونیکی رایگان، تأثیر مثبتی بر روند پژوهشهای علمی گذاردهاست.
رولاندز، نیکولاس و هانتیگتون[۱۰۵] (۲۰۰۴) در پژوهشی با عنوان “ارتباطات علمی در محیط دیجیتال: نویسندگان چه میخواهند؟” نظر مؤلفان مجله های علمی را از ۹۷ کشور جهان نسبت به دسترسی آزاد به یافته های جویا شدهاند. نتایج نشان داد که مؤلفان به طور کلی به جنبش دسترسی آزاد نگرش مثبت دارند و مؤلفان مسنتر بر خلاف جوانترها به مجله های چاپی علاقه دارند و مؤلفان جوان تمایل بیشتری به خودناشری در محیط وب دارند و نسبت به جنبش دسترسی آزاد نگرش مثبتتری دارند.
آنتلمن[۱۰۶](۲۰۰۴) در پژوهشی با عنوان ” آیا مقالات دسترسی آزاد تأثیر عظیمی بر روی پژوهش دارند” مقالات چهار رشته فلسفه، علوم سیاسی، همندسی الکترونیک و ریاضیات را که به صورت دسترسی آزاد بود بررسی کرد. یافته های این پژوهش نشان داد که در سراسر رشته های گوناگون مقالات دسترسی آزاد تأثیر زیادی بر روی پژوهش دارند نسبت به مقالاتی که به صورت رایگان در دسترسی نیستند.
وارلیک و وایگان[۱۰۷](۲۰۰۷)در پژوهشی با عنوان “فاکتورهای تأثیرگذار بر انتخاب مجلات: چرا اعضای هیئت علمی دسترسی آزاد را انتخاب میکنند”به شناسایی عوامل دخیل در تصمیمگیری اعضای هیئت علمی به انتشار در مجلات دسترسی آزاد پرداختند. مصاحبه با اعضای هیئت علمی زیست پزشکی در دانشگاه کارولینای شمالی و دانشگاه دوک انجام شد. ۱۴ مصاحبه با اعضای هیئت علمی انجام شد. نتایج نشان داد که زمانی که اعضای هیئت علمی این دو دانشگاه مورد هدف است، سرعت انتشار و حفظ حق کپی رایت بعید است مشوقی برای ترویج انتشارات دسترسی آزاد باشد و دستمزد نویسنده عوامل بازدارنده این کار نیست. در کل نتایج نشان داد که کیفیت انتشارات در وهله اول برای انتخاب یک مجله مهم است در حالی که برای انتخاب مجلات دسترسی آزاد دسترسی رایگان و قابلیت رؤیت آن انگیزهای برای انتخاب آن است. با این وجود دسترسی رایگان و افزایش نمایش ممکن نیست انگیزه کافی و قوی برای نویسندگان باشد تا مجلات دسترسی آزاد را بیشتر از مجلات سنتی و مجلات دارای حق اشتراک انتخاب کنند مگر این که مسئله کیفیت اطلاعات نیز در آن رعایت شدهباشد.
اویا و اسمارت[۱۰۸](۲۰۰۶) پژوهشی با عنوان “بررسی دسترسی آزاد مجلات منتشر شده در آفریقا” پرداختند. این بررسی نشان داد که آگاهی کمی در مورد مجلات دسترسی آزاد وجود دارد و تردید وجود دارد که این مجلات را شایسته انتشارات خود بدانند. این بررسی نشان داد ضروری است که اطلاعات بیشتری درباره مدلهای دسترسی آزاد و این جنبش فراهم شود تا حرکت به این سمت آغاز شود.
کرییاسر[۱۰۹] و همکارانش(۲۰۱۰) پژوهشی با عنوان ” آگاهی و نگرش نویسندگان نسبت به مخازن دسترسی آزاد” انجام دادند. این مقاله آگاهی نویسندگان پژوهشی را به سوی دسترسی آزاد و فاکتورهایی که باعث استفاده از این مخازن را میشود بررسی کرد. یافتهها نشان داد اگر چه درک و فهم خوبی از مخازن دسترسی آزاد وجود دارد اما تفاوتی بین پژوهشگران رشته های گوناگون در فهمیدن مخازن دسترسی آزاد و انگیزههای آنان برای سپردن مقالاتشان به آنها وجود دارد. درکل نتایج نشان داد که نویسندگان نسبت به دسترسی آزاد نگرش مثبت دارند.
در این قسمت به پیشنههای پژوهش در حوزه اعتبار پرداخته میشود.
فلنیگین و متزگر[۱۱۰](۲۰۰۰) در پژهشی با عنوان ” درک اعتبار اطلاعات اینترنتی” به بررسی درک افراد از اعتبار اطلاعات موجود در اینترنت در مقایسه با اطلاعات مشابهای که توسط رسانه های دیگر فراهم شده بود پرداختند. از ۱۰۴۱ پاسخدهنده درباره اینکه آیا آنها اطلاعات اینترنت را تأیید میکنند سؤال کردند، روی هم رفته پاسخدهندگان گرایش دارند که اطلاعات اینترنت را به اندازه اطلاعات بدست آمده شده از تلویزیون، رادیو و مجله معتبر بدانند اما نه به اندازه اعتبار اطلاعات موجود در روزنامه. اعتبار در بین انواع اطلاعات از قبیل اخبار و سرگرمی بررسی شد. پاسخدهندگان به ندرت اطلاعات مبتنی بر وب را تأیید میکنند.
هرینگ[۱۱۱](۲۰۰۱) در پژوهشی با عنوان “استفاده از وب جهان گستر برای پژوهش: آیا هیئت علمی راضی هستند؟” به بررسی استفاده از وب جهان گستر برای پژوهش توسط اعضای هیئتعلمی پرداخت. نتایج نشان داد که اگر چه استادان از مقدار زیاد اطلاعات استقبال میکنند ولی بیشتر آنها درباره اعتبار و صحت اطلاعات اینترنت نگران هستند. اعضای هیئتعلمی رشته های علوم پایه نگرش مثبتتری به اعتبار اطلاعات وب دارند نسبت به استادان علوم اجتماعی یا زبانشناسی و یا متون دیگر.
دونگ[۱۱۲](۲۰۰۳) در پژوهشی با عنوان “جستجوی اطلاعات و ارزیابی اینترنت” استفاده از اطلاعات مبتنی بر اینترنت را از دیدگاه دانشجویان و محققان چینی بررسی کرد. نتایج نشان داد که نسل جوان با مدارج بالا تمایل دارند تا زمان بیشتری را در اینترنت سپری کنند و ارزیابی بالایی را به اطلاعات اینترنتی اختصاص دهند. همچنین نشان داد که صحت و اعتبار فاکتورهای خیلی مهمی هستند زمانی که کاربران درباره کیفیت اینترنت قضاوت میکنند.
لییو[۱۱۳](۲۰۰۴) در پژوهشی با عنوان “درک اعتبار اطلاعات پژوهشی بر روی وب” به بررسی فاکتورهای تأثیرگذار بر روی درک دانشجویان از اعتبار اطلاعات پژوهشی بر روی وب پرداخت. جامعه آماری این پژوهش شامل دانشجویان دانشگاه سن جوزاستیت بود. پرسشنامه ۲۰ سؤالی با بهره گرفتن از طیف لیکرت توسط محقق طراحی شد و ۲۵۰ پرسشنامه بین دانشجویان در رشته های مختلف پخش شد. دانشجویان بر اساس تجربهشان در انتخاب اطلاعات مبتنی بر وب برای اهداف پژوهشیشان پرسشنامه ها را پر کردند که از این تعداد ۱۲۸ پرسشنامه باز گردانده شد. نتایج نشان داد که علاوه بر چهار نوع از اعتبار منبع توسط پژوهشهای قبلی (اعتبار فرض شده، اعتبار مشهور، اعتبار سطح و اعتبار تجربه شده) دو نوع از اعتبار منبع (اعتبار قابل تحقیق و اعتبار هزینه-کوشش) نقش مهمی را در شکلدهی درک دانشجویان از اعتبار بازی میکند.
لییو و هوانگ[۱۱۴](۲۰۰۵) در پژوهشی با عنوان “ارزیابی اطلاعات پژوهشی بر روی وب” به بررسی این که چه طوری دانشجویان چینی اعتبار اطلاعات مبتنی بر وب را برای پژوهششان ارزیابی میکنند و اینکه چه معیارهایی را برای ارزیابی به کار میگیرند، پرداختند. نتایج نشان داد که دانشجویان در حال تحصیل اغلب به نام نویسنده، شهرت نویسنده، وابستگی نویسنده و همچنین شهرت وبسایت برای ارزیابی اعتبارشان تکیه میکنند. در مقابل دانشجویان فارغالتحصیل نسبت به دانشجویان در حال تحصیل بیشتر به صحت و کیفیت اطلاعات تکیه میکنند.
ایسند (۲۰۰۶) در پژوهشی با عنوان”ابعاد اعتبار منبع در ارتباطات تجاری یک راه حل تجاری” به بررسی اینکه آیا درک کلی از اعتبار منابع گوناگون در ارتباطات تجاری وجود دارد پرداخت. در این بررسی پاسخدهندگان نیاز داشتند تا اعتبار منبع را توسط به کار بردن آیتمهایی که از مطالعات قبلی گردآوری شده بودند ارزیابی کنند. یک روش تحلیلی همراه با مراحل گوناگونی به منظور تضمین قابلیت اطمینان و اعتبار منابع در ارتباط با داهها انجام شد. این روش منجر به تفکیک سه بعد از اعتبار منبع در تجارتالکترونیک شد که شامل صداقت، عوامل صداقت و نحوه ارائه بود.
فلنیگین و متزگر(۲۰۰۷) در پژوهشی با عنوان”نقش ویژگیهای سایت، کاربر و رفتار اطلاعیابی بر روی اعتبار درک شده از اطلاعات وبسایت” نشان دادند که فاکتورهایی وجود دارند که نسبت به نوع وبسایت برای ارزیابی اعتبار خیلی مهم هستند. همچنین تأثیر نوع وبسایت را بر روی اعتبار پیام درک شده، حامی وبسایت و سایت بررسی کردند. نتایج نشان داد که وبسایتهای سازمان خبر اعتبار بالایی نسبت به وبسایتهای شخصی دارند و کاربران اساساً تحت تأثیر ویژگیهای وبسایت (طرح، ساختار و محتوا) هستند و کمتر به اعتبار و آشنایی با حامی سایت توجه میکنند.
لانکس[۱۱۵](۲۰۰۸) در پژوهشی با عنوان”اعتبار در اینترنت: تغییر از صلاحیت به اعتبار” ادعا کرد که کاربران مفهوم رایج صلاحیت را به مفهوم اعتبار برای ارزیابی کردن اعتبار اطلاعات تغییر میدهند. همچنین بیان کرد که کاربران شماری از فاکتورهایی را در زمانی که اعتبار را داوری میکنند، ترکیب میکنند.
هیلگوس و ریح (۲۰۰۸) در پژوهشی با عنوان”توسعه چارچوبی از ارزیابی اعتبار: ساختاری، ذهنی و تعاملی در متون” به چارچوبی از ارزیابی اعتبار که به اهداف و وظایف گوناگون جستجوی اطلاعات مربوط است، میپردازند و شامل مسائل مرتبط به کار، مدرسه و علائق شخصی است. ارزیابی اعتبار در این جا یک فرایند تکراری است که یک یا بیش از چندتا قضاوتهای اعتبار را شامل میشود. داده های اولیه از طریق فعالیتهای اطلاعاتی روزمره بیشتر از ده روز از ۲۴ دانشجوی لیسانس در سه دانشکده مختلف جمع آوری شده بود. بر اساس ۲۴۵ فعالیت جستجوی اطلاعات روزمره، نویسندگان مصاحبههایی را با شرکتکنندگان انجام دادند و روش پژوهش گرانددتئوری است. در این پژوهش سه سطح از قضاوتهای اعتبار پدیدار شد: ساختاری، ذهنی و تعاملی. سطح ساختاری به اینکه چطوری یک فرد اعتبار را تعریف، تصور یا ایجاد میکند، مربوط میشود. سطح ذهنی قانونهایی را به کار میگرفت تا قضاوتهای اعتبار را در ارتباط با یک تنوعی از موقعیتها ایجاد کند. سرانجام سطح تعاملی به قضاوتهای اعتبار بر اساس محتوا و نشانه های پیرامونی شی اطلاعاتی اشاره دارد.
