۳- افزایش مدت حق ثبت اختراع: افزایش مدت حق ثبت اختراع یکی از مقررات تریپس پلاس است که انحصار حق اختراع را طولانی و از ورود رقبای ژنریک به بازار جلوگیری می‌کند. در موافقت نامه های منعقد شده توسط آمریکا، کشورهای طرف امضا ملزم به افزایش مدت حمایت از اختراعات شده اند.[۹۵] برای مثال، موافقت نامه آمریکا و اردن.[۹۶] با این استدلال که تاخیرهایی که در مدت بررسی تقاضا نامه ثبت اختراع برای اعطای حق ثبت و همچنین در مدت کسب مجوز بازاریابی محصولات دارویی توسط مأموران نظارتی صورت می‌گیرد، جبران شود.[۹۷] در حالی که هیچ دلیلی برای افزایش مدت حمایت از اختراعات آن گونه که در موافقت نامه های آزاد تجاری لازم دانسته شده است، وجود ندارد. زیرا در مورد داروهای تجاری موفق هزینه تحقیق و توسعه ممکن است دوباره از طریق چند ماه فروش به دست آید. دوم اینکه زمان لازم برای تطبیق با روش های مجوز بازاریابی کوتاه است. افزایش مدت حق ثبت اختراع آثار زیان باری بر دسترسی بیماران به داروها دارد. تخمین زده شده است که سه سال افزایش مدت حمایت از حق ثبت اختراع در موافقت نامه آمریکا و کره جنوبی[۹۸] هزینه ای برابر ۵٫ ۵۰۴ بیلیون دلار و چهار سال تمدید مدت حمایت هزینه ای برابر ۵٫ ۷۲۲ بیلیون دلار خواهد داشت. در نتیجه فشار زیادی را بر سیستم بیمه بهداشت و درمان کره جنوبی تحمیل می‌کند.[۹۹]
۴- ایجاد انحصار برای داده های آزمایشگاهی: یکی از موضوعات در رابطه با مقررات تریپس پلاس در موافقت نامه های آزاد تجاری، در مورد محصولات دارویی، حمایت از اطلاعات افشا نشده از جمله داده های آزمایشگاهی می‌باشد. قبل از آنکه شرکت های دارویی بخواهند داروی جدید خود را وارد بازار کنند باید اطلاعات آزمایشگاهی مبنی بر مؤثر و ایمن بودن دارو را به مقامات نظارتی ارائه دهند. اما تولید کنندگان ژنریک برای دریافت مجوز بازاریابی نیازی به ارائه اطلاعات جدید در خصوص دارو ندارند و بر اساس داده های داروی اصلی به آن ها مجوز داده می شود. این امر ورود داروهای ژنریک به بازار را سرعت می بخشد. در حالی که انحصار اطلاعات از اعطای مجوز مبتنی بر داده های نسخه قبل جلوگیری می‌کند و در نتیجه تقاضای ثبت محصولات ژنریک به دلیل در بر داشتن داده های متعلق به صاحبان اصلی، غیر ممکن می شود. تولید کننده ژنریک نیز مجبور به صرف زمان طولانی و هزینه زیاد برای کسب اطلاعات جدید می شود. این امر ورود داروهای ژنریک به بازار را به تأخیر می اندازد. علاوه بر این، انحصار داده ها در برخی موارد سبب ایجاد مشکلات اساسی برای دسترسی به داروها می شود. برای مثال، زمانی که مدت حمایت از داده ها به اندازه تمام طول عمر حق ثبت اختراع باشد و یا زمانی که انحصار داده ها، از حمایت از اختراع جدا باشد. این حالت به شرکت های دارویی امکان می‌دهد که حقوق انحصاری خود را در مورد اختراعات غیر قابل ثبت و یا مواردی که اختراع محسوب نمی شوند، حفظ کنند.[۱۰۰] اگرچه موافقت نامه تریپس در ماده ۳۹ حمایت از اطلاعات افشا نشده از جمله داده های آزمایشگاهی را ذکر کرده اما کشورها را ملزم به اتخاذ انحصار داده ها نکرده است و صرفاً از کشورها خواسته است که از چنین داده های در مقابل رقابت غیر منصفانه حمایت کنند[۱۰۱] و چگونگی حمایت از داده ها نیز بر عهده کشورها گذاشته شده است. بنابرین، استفاده از داده های مربوط به نسخه قبلی برای تأیید نسخه ژنریک استفاده غیر منصفانه نمی باشد. با وجود این، بعضی ازموافقت نامه های آزاد تجاری لازم دانسته اندکه کشورها اقداماتی را در این زمینه تنظیم و اجرا کنند. برای مثال، موافقت نامه آزاد تجاری آمریکا و مراکش انحصار داده ها را لازم دانسته است.[۱۰۲] همچنین، موافقت نامه آزاد تجاری اتحادیه اروپا و لبنان نیز انحصار داده ها را به مدت ۶ سال لازم دانسته است.[۱۰۳] اغلب موافقت نامه های آزاد تجاری آمریکا، معمولا یک دوره پنج ساله انحصار برای داده های آزمایشگاهی اصلی در مورد یک محصول دارویی، در نظر گرفته اند. بنابرین، رقبای تولیدکننده محصولات دارویی ژنریک از استفاده از داده های مشابه در تولید دارو، برای دریافت مجوز بازاریابی برای نسخه ژنریک از همان داروها، در طول این پنج سال محروم می‌باشند. در این حالت حتی داروهایی که به عنوان اختراع ثبت نشده اند، ممکن است موضوع حقوق انحصاری قرار بگیرند.[۱۰۴]
۵- ارتباط بین ثبت اختراعات: برخی ازموافقت نامه های آزاد تجاری دربردارنده مقرراتی درمورد ارتباط بین ثبت اختراعات هستند، تا از ثبت داروهای جدیدی که ممکن است به اختراعات موجود تعرض کنند، توسط مقامات نظارتی ملی جلوگیری شود. براین اساس، مقامات بهداشت عمومی زمانی که یک اختراع دارویی پابرجا است باید از بازاریابی محصول ژنریک آن دارو خودداری کنند؛ مگر با رضایت دارنده حق اختراع. همچنین باید به دارنده حق اختراع درخصوص تقاضای ثبت محصولات ژنریک نیز اطلاع داد. با این چنین مقرراتی ممکن است حتی زمانی که هیچ مدرکی مبنی بر ناقض بودن اختراع وجود ندارد، اختراع ثبت نشود. این روند می‌تواند بر بهداشت عمومی اثر منفی بگذارد. تأثیر مضر و خطرناک این امر در کشورهایی که شیوع ایدز در آنجا زیاد است، مانند اکراین، محرز شده است.[۱۰۵]
۶- ضمانت اجرای حقوق مالکیت فکری: تعدادی از موافقت نامه های آزاد تجاری منعقد شده، مقرراتی در مورد ضمانت اجرای حقوق مالکیت فکری دربر دارند که از حداقل ضمانت اجراهای درنظر گرفته شده در تریپس فراتر می‌روند. نمونه عملی اینکه چگونه افزایش ضمانت اجرای حقوق مالکیت فکری توانست مانع دسترسی به درمان شود، تصرف داروهای ضروری توسط مقامات گمرکی اروپا در سال ۲۰۰۸-۲۰۰۹ بود؛ زمانی که داروها از هند به کشورهای درحال توسعه، از طریق اتحادیه اروپا ترانزیت می شدند.[۱۰۶]
اثر موافقت نامه های آزاد تجاری بر بهداشت عمومی توسط جامعه بین‌المللی مورد توجه قرار گرفته است. برای مثال، در اعلامیه سیاسی سازمان ملل در سال ۲۰۱۱ درمورد ایدز، که نقش انعطاف های تریپس در رابطه با بهداشت عمومی را به رسمیت شناخت، از اعضای سازمان ملل خواسته شد «تضمین کنند که قواعد حقوق مالکیت فکری در موافقت نامه های تجاری، انعطاف های موجود را از بین نبرد».[۱۰۷] برای حفظ فواید انعطاف های موجود در تریپس، کشورها باید از ورود به موافقت نامه های آزاد تجاری که دربر دارنده قواعد تریپس پلاس می‌باشند و بر قیمت داروها و دسترسی به آن ها تأثیر می‌گذارد، خودداری کنند. در مواردی نیز که کشورها این تعهدات را پذیرفته اند، باید تلاش کنند اثر منفی این تعهدات بر دسترسی به درمان را از بین ببرند.
فصل دوم
انعطاف‌های موجود در نظام مالکیت فکری در زمینه بهداشت و حق بر سلامت
