وبلاگ

زیمرمن معتقد است که فراگیران خودگردان، اهداف مشخصی برای خود در نظر می­ گیرند و برای دستیابی به آن ها راهبردهایی را به کار می­برند. این یادگیرندگان، خود شروع به یادگیری ‌می‌کنند، بر پیشرفت خود نظارت دارند و آن را ارزیابی ‌می‌کنند. انگیزش درونی و خود ـ انگیختگی در عمل از دیگر ویژگی­های یادگیرندگان خود گردان است. به عبارت دیگر، آنان علاوه بر استفاده از راهبرهای شناختی و فراشناختی در یادگیری و ارزیابی نتایج نیز برانگیخته هستند. یادگیرنده های خودتنظیم، راهکارهای شناختی مناسب را به کار می­ گیرند و از نظر تحصیلی، انگیزه لازم را دارند. فراگیرانی که در یادگیری خود تنظیم فعالند از راهکارهای شناختی یادگیری از قبیل تکرار منظم، بسط و سازماندهی استفاده می­نمایند. یادگیرنده­های خود تنظیم در برنامه­ ریزی و سازماندهی یادگیری، مدیریت زمان و برنامه­ ریزی زمانی، هدف گذاری، کنترل خود و خود ارزیابی نسبت به دیگران برتری دارند (اشنایدر^[۳۵] و همکاران، ۱۹۸۹؛ نقل از غلامی،۱۳۸۲). نشانه­ های یادگیرنده خود تنظیم عبارت است از هدفمند بودن، مدیریت زمان، تمرین معنادار و جهت­دار، کاربرد مناسب راهبردهای شناختی و فراشناختی و احساس خودکارآمدی (زیمرمن، ۱۹۹۴، زیمرمن و باس، ۱۹۹۵ ؛ نقل از امینی، ۱۳۸۲). یادگیرندگان خودگردان، تکلیف­های خود را طراحی و بررسی ‌می‌کنند. از فرایند­های تفکر خود، آگاهی دارند و از راهبردهای شناختی برای کسب اهداف­شان بهره می­جویند. یادگیرندگان خود تنظیم، اهدافی برای یک تکلیف ویژه بر می­گزینند و از راهبردهای مناسبی برای کسب این اهداف استفاده ‌می‌کنند، آن ها پیشرفت خودشان را نظارت و کنترل ‌می‌کنند و راهبردهای یادگیری خودشان را تا حدی که لازم باشد، تنظیم می­نمایند. به طور خلاصه، یادگیرندگان خود تنظیم، فعالانه جنبه­ های مهم شناخت و رفتار و محیط را برای کسب اهداف یادگیری خودشان، کنترل ‌می‌کنند (کدیور، ۱۳۸۸).

به طور کلی، بررسی­ها، ویژگی­هایی را به شرح زیر برای یادگیرندگان خود گردان مشخص کرده ­اند ( زیمرمن، ۱۹۹۸ ، ۲۰۰۰، ۲۰۰۱ ، ۲۰۰۲ ؛ وینا^[۳۶] ، ۱۹۹۵، کرنو^[۳۷]، ۲۰۰۱؛ نقل از مونتالو^[۳۸]، ۲۰۰۳).

۱) یادگیرندگان خودگردان راهبردهای با شناختی (تکرار، بسط و سازماندهی) آشنا هستند و می­دانند چگونه آن ها را به کار گیرند.

۲) یادگیرندگان خودگردان، چگونگی برنامه­ ریزی، کنترل و جهت­دهی فرآیندهای ذهنی خود را برای کسب اهداف شخصی می­دانند (فراشناخت).

۳) یادگیرندگان خودگردان مجموعه ­ای از باورهای انگیزشی و احساسات سازگار و مناسب از قبیل حس بالای خودکارآمدی تحصیلی، اتخاذ اهداف دانش یادگیری و احساسات مثبت نسبت به تکالیف را نشان می­ دهند ( خوشحالی، رضایتمندی و اشتیاق ).

۴) آن ها زمان و تلاش­ های خود را به منظور کار بر روی تکلیف، برنامه­ ریزی و کنترل ‌می‌کنند و می­دانند که چگونه یک محیط یادگیری مطلوب بسازند (مانند یافتن یک مکان مناسب برای مطالعه، کمک خواستن از معلمان و همکلاسان خود).

۵) آن ها تا جایی که بافت کلاسی اجازه دهد، تلاش­ های بیشتری برای شرکت در کنترل و تنظیم وظایف تحصیلی، جو و ساختار کلاسی (از جمله این که فرد چگونه ارزیابی بشود، تکالیف مورد نیاز، برنامه­ ریزی وظایف کلاسی، سازماندهی تیم­های کلاسی ) از خود نشان می­ دهند.

۶) آن ها هنگام انجام یک تکلیف درسی می ­توانند مجموعه ­ای از راهبردهای ارادی را جهت دوری کردن از حواس پرتی های بیرونی و درونی، حفظ تمرکز، تلاش و انگیزش­شان به کار برند.

به عبارت دیگر، ‌می‌توان ویژگی­های افرد خود تنظیم را در مقوله­ های زیر خلاصه کرد

۱) هدفمند بودن، بدین معنا که این افراد اهداف مشخصی دارند و رفتارهای به خصوصی را برای دستیابی به مقاصد خود در پیش می­ گیرند. چنین افرادی بر راهبردها و اعمال خود نظارت کرده و آن ها را به منظور دستیابی به موفقیت، جرح و تعدیل می­­کند.

۲ ) استفاده از راهبردهای شناختی و فرا شناختی، بدین معنا که این افراد هنگام روبه رو شدن با مسایل و مشکلات از راهبردهای شناختی و فرا شناختی همچون برنامه ریزی، نظارت و کنترل هشیارانه، طرح ریزی هدف و مرور ذهنی وغیره استفاده ‌می‌کنند.

۳) احساس خودکارآمدی بالا

۴) بر نامه ریزی مناسب

۵) خود کنترلی و نظارت بر خود

۶) رضایت مندی و اشتیاق

۷) مدیریت زمان

۸)کنترل هیجانات

۹) تقویت خود

۱۰) مدیریت مطلوب

لذا یادگیری خودتنظیمی، با برخورداری از کیفیتی خاص، می ­تواند معلم را در رسالتش یاری داده و او را به سمت اهداف ذیل سوق دهد:

– در آموزش ایجاد یادگیری و شناخت­های لازم به او مهارت بخشیده و او را با روش­های مختلف تدریس آشنا می­سازد.

– معلم را به تشریح و تفهیم مسایل مختلف قادر می­سازد.

– او را به سمت آزاد منشی و قضاوت صحیح سوق می­دهد.

– بین یادگیری آموزشگاهی با مهارت­ های روزمره زندگی رابطه برقرار می­ کند.

– در توسعه شناخت­های فرد، هماهنگ با نیروی اخلاقی و فرهنگی، او را قادر می­سازد.

– مدیریت مطلوب کلاسی ایجاد می­ کند.

منابع خودنظم بخشی

زیمرمن (۱۹۸۹) تعیین­کننده­ های خودگردانی در یادگیری را به سه دسته تقسیم می­ کند :

تعیین کننده­ های شخصی

این عوامل به باورهای شناختی پنهان مانند خودکارآمدی و اضطراب بر می­گردد (زیمرمن، ۱۹۸۹). برای مثال، حالات عاطفی فراگیران، یکی از عوامل شخصی است که بر استفاده از راهبردهای خودـ گردانی (راهبردهای فراشناختی، شناختی و انگیزشی) در یادگیری تأثیر می­ گذارد. اضطراب می ­تواند مانع استفاده از فرایندهای فراشناختی، به­ ویژه فرایندهای کنترل رفتار شود. ‌بنابرین‏، محیط آموزشی باید محیطی آرام و دور از رقابت­های فشرده و اضطراب برای فراگیران فراهم آورند.

تعیین­کننده­ های رفتاری

نظارت بر خود، خودسنجی و خود واکنشی، آثار رفتاری تعیین­کننده خودگردانی تلقی می­ شود. بدین ترتیب، مشاهده عملکرد شخص، اطلاعات مهمی ‌در مورد چگونگی پیشرفت فرد به سوی اهداف به دست می­دهد. نظارت برخود به دو صورت گزارش شفاهی یا کتبی و ثبت کمی کنش­ها و واکنش­ها مهمی ‌در مورد چگونگی پیشرفت فرد به سوی اهداف به دست می­دهد. نظارت برخود به دو صورت گزارش شفاهی یا کتبی و ثبت کمی کنش­ها و واکنش­ ها آموزش داده می­ شود. شواهد نشان می­دهد که تشویق فراگیران به یاداشت برداری و ثبت واکنش­های خود، بر انگیزش، یادگیری و خود کارآمدی آن ها تأثیر می­ گذارد (بندورا و شانک، ۱۹۸۱؛ نقل از کدیور، ۱۳۸۸).

تعیین کننده ­ای محیطی

کنترل خود، از طریق مشاهده الگو بروز می­ کند و در آن راهبردهای خودگردانی الگو واقع می­ شود؛ سپس با حمایت اجتماعی همراه شده و سر انجام به تنهایی اجرا می­ شود (زیمرمن،۱۹۸۹؛ نقل از کدیور، ۱۳۸۸).

اصول آموزش برای خود نظم بخشی

چهار اصل اساسی جهت آموزش خود تنظیمی در زیر آمده است که از تحقیق بر روی شش مؤلفه‌ خود تنظیمی شامل تعیین هدف، آماده کردن مکانی برای مطالعه، سازماندهی مواد آموزشی، کنترل یادگیری، ارزیابی پیشرفت و اثربخشی و مرور آزمون­ها به دست آمده است:

1. راهنمایی یادگیرندگان به منظور آماده کردن و ساختن یک محیط یادگیری مؤثرتر.

۲- سازماندهی آموزش و فعالیت­ها برای تسهیل فرایندهای شناختی و فراشناختی.