وبلاگ

خسته بیم و نهیب…
سوی شهر خاموش می سراید جرسی
هم در این هنگام است
که تنی خاسته از بین بیداری چند
می دهد گوش فرا به نواهای برون…
می رسد قافله راه دراز
شهر مفلوج که خشک آمده رگهایش از خواب گران
بر می آید ز ره خوابش باز …
آید آن روز خجسته که به جا آورد او
دوست از دشمن و دشمن از دوست
(طاهباز، ۱۳۷۱ : ۴۵۹-۴۶۶)
علاوه بر نیما چند شاعر دیگر نیز اندیشه های سوسیالیستی و مبلّغان این اندیشه را به باد انتقاد گرفته بودند، در همین راستا مبارزات ملی شدن صنعت نفت و بعد از آن دامنه اختلاف حزب توده و جبهه ملی بیشتر شد، این مبارزه ها نیما را نیز بر سر شوق آورد و شعر ((مرغ آمین)) را سرود وی در این شعر به توصیف این حرکت ها پرداخت، در این شعر((مرغ آمین))،((جهان خواره))،((خلق)) سه عنصر اصلی شعر هستند در نگاه اول عنوان شعر در نوع خود جالب است، عنوان شعر حالت دعاگونه و استجابت دعا را در ذهن تداعی می کند«مثلث نیما در مرغ آمین، مثلثی است اجتماعی مشتمل بر سه عامل که دو تای آنها انسان و دیگری سمبلی است که هدف و آرزویش رهایی از ضلعی است که قاعده قرار گرفته است، سه عامل که بازیگران این مثلث هستند عبارتند از : خلق به عنوان قاعده، جهان خواره به عنوان عمود بر قاعده و مرغ آمین به عنوان چهره درخشان آرزوهای انسان برای رهایی، او جانب مردم را گرفته و با آمین گفتنش سمبل استجابت دعاها و مظهر کاستن بار گران خلق و نماد تسکین امید و رستگاری و آزادی و سپیده دم است». (براهنی، ۱۳۵۸: ۲۵۷)

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

جهان خواره نیز همان نیروی حاکم بر جامعه و حامیان آنها هستند که خلق در آرزوی نابودی آنها و رهایی خود هستند نیما در این شعر گویی تازه به ماهیّت اصلی سوسیالیسم پی برده است و در این شعر اشاره می کند که سوسیالیست ها فقط در شعار، سنگ دفاع از مردم را به سینه می زنند و نه تنها رنج مردم را کم نمی کنند بلکه بر درد مردم نیز بیشتر می افزایند. پور نامداریان در مورد شعر ((مرغ آمین)) می گوید:«مرغ آمین رمز روحیّه متعهّد شاعریست که دردهای خلق و دشمنان آنان را می شناسد و بیدار کردن آنان را در افشا کردن گروه بیدادگران و استثمارگران را برای آنان وظیفه خود می شناسد و گویی همواره مترصّد است تا مردم یک قدم در راه حق بردارند تا او با همه توان خود در همگانی با آنان قیام کند و از انزوای خویش بیرون آید، مرغ آمین در اصل فرشته ایست که همواره در آسمان پرواز می کند و آمین می گوید و هر دعایی که با آمین او قرین گردد، مستجاب می گردد». ( پورنامداریان،۱۲۶:۱۳۷۷)
با آوردن بخش های از شعر ((مرغ آمین)) این فصل را به پایان می رسانیم.
مرغ آمین درد آلودیست کاواره بمانده
رفته تا آن سوی این بیدادخانه
بازگشته رغبتش دیگر ز رنجوری نه سوی آب و دانه
نوبت روز گشایش را
در پی چاره بمانده
می شناسد آن نهان بین نهانان (گوش پنهان جهان دردمندها)…
او نشان از روز بیدار ظفرمندی است
با نهان تنگنای زندگانی دست دارد
از عروق زخم دار این غبارآلوده ره تصویر بگرفته
از درون استغاثه های رنجوران…
داستان از درد می راند مردم
در خیال استجابت های روزانی
مرغ آمین را بدان نامی که او را هست می خوانند مردم
زیر باران نواهایی که می گویند:
«باد رنج ناروای خلق را پایان»
(وبه رنج ناروای خلق هر لحظه می افزاید)
مرغ آمین را زبان با درد مردم می گشاید
بانگ برمی دارد:
-«آمین !
باد پایان رنج های خلق را با جانشان در کین
وز جا بگسیخته شالوده های خلق افسای
و به نام رستگاری دست اندر کار
و جهان سرگرم از حرفش در افسون فریبش
(طاهباز، ۱۳۷۱ : ۴۹۱ – ۴۹۳).
فصل چهارم:
دوران دوم سلطنت محمدرضا پهلوی
۴-۱-اوضاع سیاسی تاریخی، از مرداد ۳۲ تا خرداد ۴۲
این سالها از تاریخ معاصر ایران بدون شک از اهمیّت فراوانی برخوردار است، از یک طرف محمّدرضاشاه از آن بی تجربگی ده ساله اوّل حکومتش بیرن آمده است و از طرف دیگر استعمار جدید و یا به عبارتی حامی اصلی وی یعنی آمریکا کاملا” جای چای خود را در ایران محکم کرده بود و در واقع بازیگردان اصلی حوادث ایران بود. این دوره زمان تثبیت قدرت محمّدرضا پهلوی بود و از طرف دیگر اهمیّت این دوره به این دلیل است که پایان این دوره مصادف است با جریانهایی که سالها به مبارزه و مخالفت و انتقاد کردن با حکومت وی و سرانجام به سرنگونی رژیم او ختم گردید، در این دوره شاه برای تثبیت و حفظ قدرت خود اقدامات فراوانی انجام داد از جمله اینکه به رهبران کودتا مناصب کلیدی را اهداء کرد، کمک های مالی فراوانی از ایالات متحده دریافت نمود، سازمان ساواک را بنیان نهاد ، احزاب گوناگون را منحل کرد، در این سالها کندی به ریاست جمهوری آمریکا انتخاب شد و همین مسئله شاه را تحت فشار قرار داد که اصلاحاتی در ایران انجام دهد برای انجام این اصلاحات امینی با حمایت فراوان آمریکایی ها به نخست وزیری رسید ولی به دلایلی شکست خورد بعد از وی اسدا…علم نخست وزیری را بر عهده گرفت، در دوران نخست وزیری وی قوانینی به تصویب رسید که موج مخالفت ها با آن اوج گرفت، تصویب لایحه انجمن های ایالتی ولایتی، دادن حق رأی به زنان ، حذف قید اسلام از شرایط انتخاب کنندگان و انتخاب شوندگان و سوگند به هر کتاب آسمانی به جای سوگند به قرآن در سال ۱۳۴۱ و … همه این اقدامات و به تعبیر آن روز اصلاحات با واکنش مردم و در رأس آنها روحانیت مواجه می شد، در این سالها حضرت امام (ره) مخالفت و مبارزاتش را شروع می نماید در این جا ذکر این نکته که روحانیون در ساختار جامعه ایرانی دارای چه نقش با اهمیّتی می باشند ضروری است.«در ساختار اجتماعی ایران، روحانیّت تشیع، از جایگاه ویژه ای برخوردار است در این ساختار مناسبات روحانیّت با مردم، در ارتباط با مصالح جامعه، از جهت مثبت و منفی اهمیّت خاصّی داشته و یکی از عوامل اساسی در مبارزات ملّی و مقاومت های مردمی بوده است».(نجاتی، ۱۳۷۱ : ۲۱۷).
هرچند که خاندان پهلوی از ابتدا با روحانیّت مخالفت می ورزیدند و یا به عبارت بهتر خصلت دیکتاتوری این سلسله، روحانیون را به مخالفت با آنان وا می داشت. آیت الله مدرس در مقابل رضاخان تا پای جان ایستادگی کرد. آیت ا… کاشانی و آیت ا… بروجردی با محمّدرضاشاه مخالفت نمودند امّا مبارزات حضرت امام به گونه ای دیگر بود«هرچند روحانیّون به دلیل اصلاحات ارضی و حقوق زنان با رژیم مخالفت می کردند آیت ا… خمینی ضمن درک استادانه مسائل سیاسی ، فراگیرتر و با دقت و احتیاط فراوان از طرح موضوعات پیشین دوری می جست و به مسائل دیگری که توده مردم را بیشتر خشمگین می ساخت پرداخت وی از رژیم به دلیل رواج فساد، تخلّف در انتخابات، نقض قانون اساسی، سرکوب مطبوعات و احزاب سیاسی، از بین بردن استقلال دانشگاه، نادیده گرفتن نیازهای اقتصادی بازرگانان، کارگران و دهقانان، تضعیف و نابودی اعتقادات اسلامی مردم، تشویق غرب گرایی و غرب زدگی، اعطای کاپیتولاسیون به بیگانگان، فروش نفت به اسرائیل و تشدید دیوان سالاری دولتی به شدت انتقاد می کرد».( ابراهامیان، ۱۳۷۹: ۵۲۳).
محمّدرضاشاه که در این سالها به تجربه کامل دیکتاتوری رسیده بود و به عبارتی دیکتاتوری پدرش را احیا کرده بود به کمک سازمان های جاسوسی و امنیّتی و هم چنین حمایت آمریکایی ها به اقدامات متعدّدی هم چون طرح انجمن های ایالتی و ولایتی ، طرح شش ماده ای انقلاب سفید (انقلاب شاه و ملّت) حمله فیضیه، کشتار ۱۵ خرداد و … دست زد و به تبع آن با مخالفت توده های مردم و روحانیّون مواجه شد در این فصل به بررسی اشعار اعتراضی این دهه می پردازیم.
۴-۲-نمای کلی شعر در این دوره
کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ دوّمین کودتایی بود که قدرت را در خاندان پهلوی استحکام بخشید،پس از کودتا حکومت ایران دچار تغییرهای اساسی نسبت به دوره های قبل گردید محمّدرضاشاه پس از کودتا چند سالی به سامان بخشیدن به اوضاع و محکم کردن پایه های دیکتاتوری خود گذراند کمک های اقتصادی آمریکا او را در انجام این حکومت یاری داد سازمان امنیّت و اطلاعات کشور(ساواک) در اسفند ۱۳۳۵ تأسیس شد و این سازمان در تداوم حکومت محمّدرضاشاه و حتی تا پیروزی انقلاب نقش مهمّی داشت، دخالت آمریکایی ها و نقش آنها در کودتا باعث گردید تا حکومت ایران از نظر سیاسی، اقتصادی و نظامی وابستگی شدید به آمریکا پیدا کند برقراری کاپیتولاسیون و طرح انقلاب سفید که هر دو از جانب آمریکا به نظام قضایی و اقتصادی ایران تحمیل شد از قدرت و سلطه همه جانبه آن کشور بر ایران حکایت می کرد. امّا از نظر شعری این دهه، دوره مرثیه برای ناکامی در حرکت ها و جنبش هاست و شعر این دوره در واقع سرود شکست عموم سرایندگانی است که در دوره قبل اشعارشان دعوت به حرکت و جنبش و مبارزه بود در این دوره فضای حسرت و تأسف بر شعرشان حاکم می گردد لازم به ذکر است که در این دوره جریان ادبی دیگری با عنوان رومانتیسم با پرچم داری فریدون تولّلی رواج کامل داشت.«رومانتیسم بر زندگی و تفکّر شعر مردم سلطه کامل دارد و عموم شاعران هریک بسته به استعداد و قریحه و تجربه و دانش خود در نقطه ای از این رومانتیسم جای می گیرند».( جواهری گیلانی،۱۳۷۰: ۲۴).
این نوع شعر تغزّلی که نیما با سرودن (افسانه) آن را آغاز کرده بود در این دهه فراوان در شعر شعرا به چشم می خورد و البته شعری است که حکومت هیچ احساس نگرانی نسبت به انتشار آن نداشت و حتی در گسترش و نشر آن همکاری می نمود به غیر سروده های تغزّلی، شعر اجتماعی با لحن تقریبا” حماسی با پرچم داری اخوان ثالث در این دهه با شیوه بیان متفاوت وجود داشت نیما که خود پیشرو اصلی این گروه بود در این سالها تقریبا” به خاموشی فرو می رود و سروده های او در پنج سال پایانی عمرش نسبت به دوره های قبل زیاد نیست در این راه شاملو با تکامل قالب نثر گونه خود که در جلب مخاطب نیز ناموفق بود ولی با این حال مضامین سیاسی و اجتماعی تا پایان این دهه از بقیه شاعران به نسبت بیشتر است در مورد درون مایه اصلی اشعار این دسته از شاعران در این دهه می توان گفت که اکثرا” یاس و ناامیدی از شکست های پی در پی سیاسی و اجتماعی است این فضا در اشعار اخوان به صورت برجسته تر قابل مشاهده است و هم چنین ارزش مضامین اجتماعی و سیاسی اخوان در این دهه از سروده های دیگران بالاتر بود وی در بیان مفاهیم از شیوه نیما پیروی می کرد نیما که در دوره اختناق رضاشاهی به ارزش نماد و سنبل پی برده بود و علاوه بر لذت بردن هنری از آن وسیله ای برای بیان افکار خطرناک به حساب می آمد اکنون بار دیگر تاریخ استبداد تکرار می گشت رمزگرایی نیما بار دیگر ارزش خود را نشان داد«پس از وقایع نفت و کودتای ۲۸ مرداد زیر فشار ساواک نوعی سرخوردگی و دل سردی در سطح جامعه عموما” در میان روشنفکران خصوصا” پیدا شد نتیجه ابتدایی آن در ادبیات و شعر می توانست پشت کردن به آرمان گرایی و اندیشه های تغزّلی و روی آوردن به نوعی ابهام و رمزگرایی و در نتیجه گسترش نوعی ادبیات حماسی و اجتماعی باشد».(یاحقی، ۱۳۸۰ : ۶۵).
در مورد شعر اعتراض این دهه می توان این چنین گفت که این نوع اشعار در این دهه ساکن هستند و در مقایسه با شعر اعتراضی دهه پیش که عوامل سیاسی ، چهره مبارزه ای و پرخاش و اعتراض به شعر می بخشد در این دوره دل مردگی و سکون و ناامیدی اصلی ترین ویژگی شعر است علاوه براین دو جریان عمده شعر، در این دهه و در کنار این دو جریان گونه ای دیگر از شعر نیز به چشم می خورد که در حقیقت شعر افراطی رومانتیسم بود«طبعا” از درون مایه های دیگری که بقایای دوره قبلی است و در این دوره شکل عصیان تری به خودش می گیرد یکی هم ستیز و درگیری شعرا با اخلاقیات حاکم بر جامعه است نفرت و دشمنی آنها با نهادها و اصول سنتی اخلاق حاکم بر جامعه – خواه در شکل دینی خواه در شکل عرف اخلاقی حاکم بر جامعه – آشکار است، به علاوه نوعی کفر گفتن و نوعی تجاهر به فسق و این تمّی رایج و حاکم بر تفکر شعری آن دوره بود».(شفیعی کدکنی، ۱۳۵۹: ۶۷).
البته این دسته از اشعار نیز حاصل مستقیم همان ناامیدی و یاس بود که به جای اعتراض کردن به اجتماع و احیانا” حکومت ، با توجه به استبداد حاکم ، شاعر راهی بی خطر را انتخاب می کند و به بی دفاع ترین جنبه زندگی مردم یعنی مقدّسات و اخلاقیات حمله می کند پرداختن به شکل افراطی این گونه اشعار هرچند خود از اصلی ترین گونه های شعر اعتراضی هستند ولی از محدوده این رساله خارج است وباید به صورت جداگانه مورد بررسی قرار گیرد ولی ما در این فصل به بررسی سروده های اعتراضی که مباحث سیاسی و اجتماعی در آنها مورد توجه قرار گرفته است می پردازیم.
از اوایل این دهه حداقل تا سال ۱۳۳۶ که هنوز ساواک شکل نگرفته است اغلب شعران مسائل پس از کودتا را آشکارا بیان می کردند امّا از این سال به بعد عرصه دیگر بر شاعران تنگ می شود و آنها مجبور می شوند برای بیان مسائل سیاسی و اجتماعی از زبان رمز و سنبل نیما استقبال کنند،ولی آنها با نیما یک تفاوت دارند و آن اینکه شرایط فشار و اختناق علت گرایش آن ها به این شیوه بیان بود ولی نیما علاوه براین موضوع دیدگاه هنری آن را نیز مدّنظر داشت .

تفاوت­های قومی و نژادی، عامل سومی است که مهم تلقی می­ شود، اما در این مورد در ایالات متحده­تحقیقات کمتری انجام شده است. مقایسه­ بین سفید­پوستان و سیاه پوستان روشن ساخت که سفید پوستان بیشتر از سیاهان الکل مصرف می­ کنند و بیشتر از آنان به کنترل وزن عادت دارند. مطالعات گاهاً حاکی از این هستند­که نابرابری های نژادی در بحث سلامت و به طور قابل ملاحظه ای توسط موقعیت طبقاتی تعیین می­ شود. شرایط اقتصادی – اجتماعی نامناسب و تجربیات زندگی نامساعد، بانی بیماری و ناسالم بودن هستند. کاکرهام همچنین بر عوامل دیگری در این زمینه تأکید دارداز آن جمله، اشتراک و نظرات دسته جمعی، شرایط زندگی، اختیارات زندگی و … .­البته درباره این عوامل تحقیقات اندکی صورت گرفته است. در رابطه با شرایط زندگی با روش های سالم زیستن، ­اما این رابطه دارای اهمیت است.­مثلاً مذهب و ایدئولوژی مثال­هایی برای نظرات دسته جمعی هستند؛که دخالت و­ارتباط با­روش های سالم زیستن دارند. ­از­عملکردهای یک انسان و یا یک گروه مذهبی که در انتخاب نوع غذا ­تأثیر می­گذارند­و­­آنان را ­­از مصرف سیگار و الکل منع می کرده و به ورزش و رعایت بهداشت ترغیب می­ کند، معلوم می­ شود که به روش های مناسب سالم زیستن دست یافته­اند­(رستمی؛ ۵۸:۱۳۸۹-۶۱).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۲-۲-۴-نظریه ی بیکر:
دیدگاه فرآوری موادغذایی خانگی به وسیله­ بیکر ^[۳۲]مطرح شد. به نظر وی تهیه موادغذایی خانگی مثل تهیه­ غذا برای خانواده تابعی از سرمایه و زمان موجود برای هر خانواده است. به نظر او علاوه بر زمان و سرمایه مشارکت زنان در بازارکار،ابعاد خانواده یا خانواده­ی تک نفره و چندنفره در انتخاب غذاهای خانگی و آماده تاثیرگذار است(علیزاده اقدم،۲۹۸،۱۳۹۱).
۲-۲-۵-نظریه ی جاکانوسکی:
جاکانوسکی^[۳۳] معتقد است، تقاضا برای مصرف غذاهای آماده، بستگی زیادی به راحتی دسترسی به آن غذا دارد و این جزء مهمی از تسهیلاتی است که مصرف کننده به آسانی به محصول دسترسی پیدا بکند. افزایش در تعداد فروشگاههایی که غذاهای آماده در بازار عرضه می­ کنند، بطور مستقیم باعث افزایش در مقدار مصرف غذاهای آماده و کاهش هزینه های بدست آوردن یک وعده غذای آماده می­ شود. گسترش فروشگاههایی که غذاهای آماده ارائه می­ کنند خود مبین رشد تاریخی و دراز مدت این صنعت می باشد. صنعت غذاهای آماده تلاش مداومی را برای پیدا کردن راهی جهت دسترسی بیشتر محصولات خود دارد و این تلاش مداوم با مراکز خرده فروشی که در مکانهای متنوعی مانند ساختمانهای اداری، فروشگاه های بزرگ و فرودگاهها بوجود آمده است، ظاهر می­ شود. غفلت از به حساب آوردن ساختار در حال تغییر بازار می ­تواند منجر به استنتاج های نادرستی از تغییر سلایق در طول زمان بشود یا اینکه رشد مداوم غذاهای آماده منتج از اوج تقاضای مصرف تلقی گردد. جاکانوسکی معتقد است، براساس نتایج حاصل از تحقیقی که وی در سال ۲۰۰۱ انجام داده است بیشترین رشد مصرف غذاهای آماده ناشی از عرضه و راحتی دسترسی به این نوع غذاها می باشد(Jekanowski, 2001: 72).
۲-۲-۶-سرمایه ی فرهنگی:
تقریبا همه محققان در این عقیده متفق القول­اندکه نخستین باربوردیو مفهوم سرمایه ی فرهنگی^[۳۴] را در اوایل دهه ی۱۹۶۰ بکار برده است. قبل از این زمان مفهوم سرمایه تنها برای سرمایه ی انسانی و سرمایه طبیعی باز تولید شده بکار میرفت. اما بعدها مفهوم سرمایه به دو حوزه ی فرهنگ و هنر نیز راه یافت و مفهوم سرمایه فرهنگی بوجود آمد. بوردیو این مفهوم را برای رفع یک مسئله تجربی ویژه یعنی این واقعیت که تنها توجه به موانع اقتصادی برای تبیین نابرابری موجود در موفقیتهای آموزشی دانش آموزان دارای طبقات اجتماعی گوناگون کافی نیست بکار برده است. بوردیو در انجام این مهم با بسیاری از تعاریف سنتی جامعه شناسی که به فرهنگ به مثابه ی ذخیره ی ارزشها و هنجارهای مشترک یا به عنوان ابزاری برای ابراز تمایلات مشترک می نگریستند مخالفت کرد. در عوض وی بر این عقیده بود که فرهنگ دارای بسیاری از ویژگیهایی است که سرمایه اقتصادیبه شمار می روند. بوردیو در نظریه ی کنش خود هدف از طرح مفهوم سرمایه ی فرهنگی را ارائه­ سازوکار پیچیده­ای می­داند که از طریق آن نهادهای آموزشی موجب باز تولید نحوه­ سرمایه فرهنگی میشوند و به دنبال آن بازتولید ساختار فضای اجتماعی یا به عبارت دیگر بازتولید ترکیب طبقات اجتماعی انجام می­گیرد. مفهوم سرمایه فرهنگی تاثیر چشمگیری بر جامعه شناسی نهاده است. زیرا این مفهوم فرهنگ را در مرکز تحقیقات راجع به قشربندی وارد نموده است. این مفهوم در اواخر دهه ی ۱۹۷۰ با ترجمه شدن کتاب بازتولید وارد سنت جامعه شناسی انگلیسی زبان شده است. از زمان مطرح شدن این مفهوم توسط بوردیو، بیش از هر حوزه­ دیگر در حوزه­ آموزش و پرورش بکار رفته است و حجم عظیمی از تحقیقات تجربی و تاملات نظری پدید آمده است(باینگانی،بی تا:۹).
۲-۲-۶-۱-تئوری سرمایه ی فرهنگی بوردیو:
سرمایه از نظر بوردیو هر نوع قابلیت و مهارت و توانایی اطلاق میشود که فرد میتواند در جامعه به صورت انتسابی یا اکتسابی به دست آورده و از آن در روابطش با سایر افراد و گروه ها برای پیشبرد موقعیت خود بهره ببرد. بوردیو تاکید میکند که سرمایه نباید به عنوان یک منبع صرفا مادی در نظر گرفته شود بلکه سرمایه میتواند نمادین(منزلت و احترام) و فرهنگی (قابلیت و دانش فرهنگی فرد) نیز باشد. توزیع همه شکلهای سرمایه نابرابر است و ریشه در ساختارهای طبقاتی دارد.سرمایه فرهنگی به شیوه ­های فرهنگی خاصی که در روند آموزشهای رسمی و خانوادگی در افراد تثبیت شده اشاره دارد و نیز ظرفیت شناخت افراد درکاربرد لوازم فرهنگی را در برمی­گیرد. کاربرد ابعاد مختلف سرمایه فرهنگی موجب تفاوت در نحوه­ زندگی و بروز سلیقه های گوناگون گردیده است و به تبع آن تفاوت در کسب موقعیتهای برتر اجتماعی و استفاده از امکانات از قبیل کتاب،روزنامه،سینما و انواع ورزشهای خاص طبقات بالای اجتماعی مانند: اسب سواری،گلف و مانند آن را موجب میشود. در واقع استفاده کنندگان از سرمایه فرهنگی در قشربندی اجتماعی در طبقه ی بالا اجتماع قرار می­گیرند به عبارت دیگر دارندگان امتیازات اقتصادی که در طبقه­ی بالای اجتماع قرار دارند به راحتی به ابعاد مختلف سرمایه فرهنگی دست می­یابند.
۲-۲-۶-۲-ابعاد سرمایه ی فرهنگی:
از نظر بوردیو سرمایه فرهنگی در سه شکل تجلی می یابد:
سرمایه فرهنگی تجسم یافته^[۳۵]:نوعی ثروت بیرونی است که به عنوان بخش جدایی ناپذیر از فرد درآمده است. این همان بخشی است که بوردیو آن را ابعاد سرمایه فرهنگی همراه با تولد می­نامد که نمیتواند آن را از طریق هدیه خرید یا مبادله به دیگری منتقل نمود. این نوع سرمایه به صورت آمادگی­های مداوم ذهن و جسم تجلی می­یابد. این سرمایه میتواند با سرمایه گذاری زمان در شکل یادگیری افزایش یابد. این سرمایه در فرد عجین شده نوعی از رفتار فرد میشود نمی­تواند به طور آنی انتقال یابد.
سرمایه فرهنگی عینیت یافته^[۳۶]:این سرمایه از بدیهی­ترین و آشکارترین نوع سرمایه ی فرهنگی است که افراد جامعه می­توانند از آن بهره­مند شوند. سرمایه فرهنگی عینیت یافته بیشتر به شکل کالاهایفرهنگی و اشیای مادی و رسانه هایی نظیر: مجله­ها،نقاشی­ها،مجسمه ها،تصاویر،کتابها،لغت نامه ها،ابزارها،ماشین آلات،و غیره تجسم می­یابد،و از ویژگیهای بارز آن قابل انتقال بودن است. این سرمایه به نوعی در شکل اقتصادی هم مطرح است و نیز میتواند جنبه­ نمادی آن حفظ شود. بطور خلاصه به همه ی اشیا و کالاهای فرهنگی عینی گویند. اما خصلت اساسی این سرمایه در این است که بر دارندگان آن اثر آموزشی می­ گذارد.
سرمایه فرهنگی نهادینه شده^[۳۷]:به قوانین و مقرارات نهادینه شده­ای اطلاق میشود که برای دارنده آن پایگاه اجتماعی ایجاد میکند. لازمه­ی سرمایه فرهنگی نهادی قبل از هر چیز وجود افراد با صلاحیت و مستعد در جهت کسب انواع مدارک تحصیلی و دانشگاهی است. از طرف دیگر مستلزم وجود نهادهای رسمی است که هم این مدارک تحصیلی را صادر کنندو هم به آن رسمیت بخشند. از ویژگیهای بارز این سرمایه این است که به شکل پلی میان اقتصاد و فرهنگ عمل میکند و این توانایی را دارد که سرمایه فرهنگی را ازطریق کاربرد آن به طور معقول و رسمی به نوعی سرمایه اقتصادی تبدیل نماید(ابراهیمی وهمکارش،۱۳۱:۱۳۹۱).
بوردیو معتقد است این واقعیت که در زمینه­ غذا، تضاد اصلی به طور کلی با تفاوت در درآمد مطابقت دارد، تضادهای ثانویه­ای را پنهان کرده­است که هم در طبقات متوسط و هم در طبقه­ی بالا وجود دارد، یعنی تضاد گروه­هایی که سرمایه­­ی فرهنگی بیشتر و سرمایه اقتصادی کمتری دارند، با کسانی که دارایی­هایشان بر عکس این گروه ساخت یافته است. معمولاً محققان و ناظران تأثیر صاف و ساده­ی درآمد را در این واقعیت می­بینند که هر قدر جایگاه فرد در سلسله مراتب اجتماعی بالاتر باشد، بخش کمتری از درآمد خود را خرج غذا می­ کند، یا اینکه در بودجه­ی غذایی، مبلغی که خرج غذاهای سنگین، پر چرب و چاق کننده می­ شود و ارزان هم هستند- ماکارونی، سیب­زمینی، غلات، ژامبون، گوشت خوک- رو به کاهش می­رود، در حالی که سهم فزاینده­ای از این بودجه خرج گوشت بدون چربی و غذاهای سبک تری (قابل هضم تری) می­ شود که چاق­کننده نیستند (گوشت­گاو، گوساله، گوسفند، بره و خصوصاً میوه­ ها و سبزیجات تازه). از آن جایی که اصل اساسی و واقعی ترجیح­دادن­ها چیزی جز سلیقه نیست، یعنی فضیلتی که زاده­ی ضرورت است، نظریه­ای که مصرف را تابع ساده­ی درآمد می­داند نیز همه ظواهر را مؤید این فرض می­یابد، زیرادرآمد نقش مهمی در تعیین میزان فاصله از جبر و ضرورت ایفا می­­کند. مبنای حقیقی تفاوت­ هایی که در حوزه­ مصرف و حتی فراتر از آن دیده می­ شود تضاد بین سلیقه­های ناشی از تجمل (یا آزادی) و سلیقه­های ناشی از جبر و ضرورت است. دسته­ی نخست، سلیقه­های کسانی است که دست پرورده­ی شرایط وجودی مادی­ای هستند که براساس فاصله داشتن از جبر و ضرورت، آزادی­ها و امکانات ناشی از مالکیت سرمایه تعریف می­ شود؛ دسته­ی دوم، جلوه گاه ضرورت­هایی­اند که خود نیز محصول همین ضرورتها می­باشند. بنابراین می­توانیم سلیقه­ی عامیانه­ای را که غذاهای «شکم پر کن» و ارزان را می­پسندد، از ضرورت باز تولید توش و توان کار کردن با کمترین هزینه­ ممکن استنتاج کنیم، یعنی وضعیتی که به پرولتاریا تحمیل می­ شود و در واقع تعریف این طبقه نیز هست­ (بوردیو؛۲۴۷:۱۳۹۰-۲۴۸).
از بین این چهار نوع سرمایه مطرح در نظریه بوردیو، چنین استنباط می شود که سرمایه اقتصادی که شاخص آن، درآمد و دارایی افراد می باشد نقش کلیدی در دانش غذایی افراد می ­تواند داشته باشد. همچنین سرمایه فرهنگی نیز با شاخص مدرک تحصیلی و انواع مهارتها (که شامل مدارک سازمانی،یا پایان دوره های کارآفرینی،گواهینامه­ی فنی) به نظر می­رسد میتواند تاثیر به سزایی بر روی دانش غذایی افراد داشته باشد.علاوه براین سرمایه اجتماعی که در حقیقت با موقعیتی که فرد با توجه به رابطه­ای که با افراد در جامعه دارد تعریف می­ شود. فرد با توجه به موقعیت و رابطه با دیگر افراد دست به انتخاب می­زند بنابراین به نظر می­رسد که بین سرمایه اجتماعی و دانش غذایی رابطه وجود داشته باشد. (فیلد، ۱۳۸۶ و زنجانی زاده،۱۳۸۳).
۲-۲-۷-نظریه ی یادگیری اجتماعی:
نظریه­ یادگیری اجتماعی بر پیوند سه گانه ی میان فرد(فرآیندهای شناختی)،رفتار و محیط تاکید میکند. به سخن دیگر از آنجا که محیط در پهنه ای گسترده تعیین کننده­ رفتار است فرد فرایند شناختی را برای تغییر و تفسیر محیط و رفتار خودش به کار میگیرد و نیز به گونه ­ای رفتار میکند که محیطرا دگرگون سازد و با پیامدهای رفتاری دلخواه بیشتری روبه رو شود(گراف،الدر،بوث،۱۳۸۱،۲۸). نظریه­ یادگیری اجتماعی بیان میکند که کودک رفتارها را از راه پاداش،تنبیه،تقلید از الگوهای بزرگسالان می­آموزد. همچنین کودکان با دیدن رفتار افراد دوروبرشان الگوهای نقش را می­آموزند بدین سان آنها می­آموزند تا با انتظارات و چشمداشتهای والدین و فرهنگ جامعه همنوا شود(Akls).بنابراین روش تغذیه­ی افراد جامعه اول بار در خانواده شکل میگیرد به همین دلیل آگاهی و رفتار تغذیه­ای زنان که موثرترین افراد در تغذیه خانواده اند بسیار حائز اهمیت است (Tepp and Goldenthal,1982:724).
۲-۲-۸-نظریه­ رفتار برنامه ریزی شده:
برای تبیین چرایی انتخاب فست فود و استفاده از غذاهای ناسالم چند رویکرد نظری وجود دارد:
۱-رویکرد رشدی: در این رویکرد قرار گرفتن در معرض غذا،یادگیری اجتماعی است که بر انتخاب غذا تاثیر دارد. نظریه­ یادگیری اجتماعی بر اهمیت یادگیری از طریق مشاهده رفتار،واکنشهای احساسی و نگرش دیگران به یک پدیده تاکید می ورزد، و معتقد است که مشاهده جنبه­ های مثبت و منفی رفتار دیگران پس از صرف یک غذای خاص تاثیر مهمی در انتخابهای غذایی افراد بر عهده دارد. اگرچه این دیدگاه ها به یادگیریهای تغذیه­ای در دوران کودکی اهمیت می دهند،اما یادگیریهای بزرگسالی را هم نادیده نمی­گیرند.
۲- رویکرد روان-فیزیولوژیک: این دیدگاه برای تبیین چرایی انتخاب یک غذای خاص تاثیرات عصبی-شیمیایی را با عواملی نظیر خلق و خو و استرس درهم می آمیزد. اگرچه سایق گرسنگی مهمترین محرک برای خوردن است اما انتخاب غذا تا حد زیادی تحت تاثیر شرایطی مانند: رنگ،بو،طعم و یا شیوه­ آراستن غذا قرار می­گیرد.
۳- رویکرد شناختی: اگرچه این دیدگاه به عقلانی بودن کنشگران در فرایند انتخاب اهمیت می دهد اما اهمیت نگرشها را نیز نادیده نمی­گیرد. لذا در این رویکرد انتخاب ،تحت تاثیر ترکیبی از شناخت و نگرش است. علاوه بر نگرشها عواملی چون نفوذ اجتماعی،ادراک فرد از کنترل شخصی روی موقعیتها و نگرشهای دمدمی مزاجانه در این رویکرد اهمیت می­یابند(گروسی،۱۳۸۹ : ۴-۳).
نظریه­ رفتار برنامه ریزی شده توسطFishbeineوAjzan مطرح شد به طور گسترده در مطالعات مختلف جهت تعیین نگرش و باورهای مرتبط با انتخاب غذا به کار رفته است. از میان آنها میتوان به موارد مصرف فست فودها،مصرف میوه،سبزیجات و اسنک،مصرف غذاهای کم چرب،مصرف صبحانه و مصرف چربی­های اشباع شده اشاره نمود. مطالعات فراتحلیل تئوری رفتار برنامه ریزی شده نشان داد که سازه های تئوری رفتار برنامه ریزی شده به خوبی قصد و بعد از آن رفتار را پیش بینی میکند. بر اساس این تئوری مهمترین عامل تعیین کننده­ رفتار قصد فرد برای انجام آن رفتار می­باشد. قصد توسط سه عامل تعیین می­گردد. اولین عامل نگرش فرد به رفتار است که بازتابی از ارزیابی مثبت و منفی فرد نسبت به آن رفتار می باشد. دومین عامل درک فرد از فشارهای اجتماعی ناشی از افراد مهم در انجام دادن یا ندادن رفتار (هنجارهای اجتماعی)است و سومین عامل درک فرد از آسانی و سختی انجام کار (کنترل رفتاری درک شده) می باشدکه شامل عوامل خارجی و داخلی است. این عوامل می­توانند موجب ممانعت یا تسهیل انجام رفتار گردند(یارمحمدی و همکاران،۲:۱۳۹۰).این نظریه عواملی نظیریادگیری، نفوذ اجتماعی، نگرشها،ادراک کنترل،خلق و خو،استرس و لذت و راحتی مورد انتظار در انتخاب غذا را موثر می­داند لذا میتوان گفت این نظریه سه رویکرد پیش گفته را با هم درنظر گرفته است. این نظریه بر اساس نظریه کنش مستدل شکل گرفته است. مفروض اساسی نظریه شناختی این است که بیشتر رفتارها آگاهانه،عقلانی و معطوف به هدف می­باشند. از سوی دیگر این نظریه بر پایه­ نظریه­ ارزش انتظاری هم بنا شده است. نظریه ارزش انتظاری می­گوید که کنشگران قبل از تصمیم گیری برای انجام یک کنش موارد متعدد و احتمالی انجام عمل را با توجه به پیامدهای احتمالی آن عمل مورد ارزیابی قرار میدهند. نظریه­ رفتار برنامه ریزی شده می گوید که قصد کنشگر برای انجام یک کنش معمولا تحت تاثیر سه عامل است: نگرش، ارزشهای ذهنی و کنترل رفتاری ادراک شده . نگرش عبارت است از درجه بندی ارزیابی های مطلوب و نامطلوب از یک پدیده. ارزشهای ذهنی به اهمیت نظر دیگران درباره انجام و عدم انجام یک عمل و میزان تمایل فرد به موافقت با این نظرات اشاره دارد. کنترل رفتاری ادراک شده به ادراک فرد از آسانی یا سختی انجام عملی اشاره دارد. در واقع عامل سوم به گونه ای به اهمیت عوامل خارج از کنترل فرد بر رفتارهایش اشاره دارد. اهمیت این عوامل بر اساس باورهای فردی نسبت به تمایلات خود و عوامل موثر خارجی شکل میگیرد. با توجه به سه سازه این نظریه مشاهده میشود که مفهوم مرکزی در این نظریه باورها می باشد. زیرا هسته ی اصلی هر سه مفهوم فوق مفهوم باور است. رفتار خوردن مانند بسیاری از رفتارهای بهداشتی تحت تاثیر عواملی شکل میگیرد که خارج از کنترل فرد است. خودتاثیری، یکی از مفاهیم باندورا^[۳۸] در نظریه رفتار برنامه ریزی شده است. این مفهوم به توانایی ادراک شده فرد برای انجام یک رفتار خاص اشاره دارد.خود تاثیری در مطالعات بهداشتی به عنوان متغیری مستقل که در تعیین رفتار خوردن نقش مهمی به عهده دارد در نظر گرفته شده است. البته بعضی از محققان به این نتیجه رسیده ­اند که بایستی بین عامل خود تاثیری و کنترل رفتاری ادراک شده جدایی و تمایز قایل شد. به عنوان مثال تحقیقات کونرو آرمیتاژ^[۳۹]نشان داده است که با ورود عامل خودتاثیری به مدل رفتار برنامه ریزیشده این عامل اهمیتی بسیار بیشتر از سایر عوامل در تبیین رفتار خوردن پیدا میکند. سازه­ی ارزشهای انتظاری در زمینه رفتار خوردن به این واقعیت اشاره دارد که ازفرد چه انتظاریمی­رود که پیامدهایی از مصرف غذا یا ماده ی غذایی خاص را مدنظر داشته باشد؟ مثلا خوشمزه بودن ،لذت بخش بودن، احساس خوب به فرد دادن، گران بودن یا سالم و مفید بودن. باورهایی است که درمورد برخی غذاها وجود دارد با خوردن آن غذا به این نتیجه خاص(مثلا:لذت یافتن و…) دست پیدا کند. به عبارت دیگر این دسته از باورها،نگرش و رفتار مصرف فرد را متاثر می­ کند.
بر اساس نظریه رفتار برنامه­ ریزی شده، باورهای افراد در خصوص مطلوبیت یک ماده ی غذایی خاص و باورشان در خصوص میزان کنترل عوامل خارجی در انتخاب و مصرف یک ماده­ غذایی خاص از اهمیت زیادی برخوردار است. بر این اساس به نظر میرسد بالا بردن دانش و آگاهی افراد درمورد مفید و غیرمفیدبودن یک ماده­ غذایی یا یک سبک تغذیه خاص به تنهایی نمیتواند الگوی تغذیه موجود در جامعه را بهبود ببخشد و در این مسیر حتما باید باورهای افراد را هم مورد توجه قرار داد. لذا به نظر میرسد علی رغم تلاش متخصصان و رسانه های مختلف برای آگاهی دادن از مضرات مصرف فست فودها همچنان مصرف آن در جامعهرو به افزایش است. به نظر میرسد برخی باورها خانواده ها را به مصرف فست فود سوق می دهد.
احساس راحتی کردن،خوش طعم بودن،عدم صرف زمان برای تهیه مقدمات آن، صرفه جویی در وقت، احساس سیری و رضایت سریع،تنوع بسیار زیاد، ارزانی نسبی قیمت،پذیرش بالا از سوی کودکان،اتمسفر و جو اجتماعی محل مصرف غذا،پذیرش این غذاها توسط دوستان و اعضای خانواده.
۱-عواملی نظیر راحتی کردن،خوش طعم بودن،احساس سیری و رضایت از فست فودها به بعد نگرشی مربوط میشود و نشان دهنده برداشت فرد نسبت به مطلوبیت طعم و عملکرد این غذاها در مقایسه با سایر غذاها می باشد.
۲- عدم صرف زمان برای تهیه ی مقدمات آن،صرفه جویی در وقت، تنوع بسیار زیاد، ارزانی نسبی قیمت و اتمسفر و جو اجتماعی محل صرف غذا از جمله عواملی هستند که نشان دهنده کنترل رفتاری ادراک شده است. این عوامل نشان میدهند که عوامل محیطی خارج از کنترل فرد مثل قیمت یا تنوع غذایی موردنظر تا چه حد میتواند مصرف این کالای خاص در مقایسه با کالاهای مشابه را بهتر و سهل­تر نمایش دهد.
۳- پذیرش این نوع غذاها از سوی اعضای خانواده خصوصا کودکان و دوستان نشان دهنده بعد ارزشهای ذهنی است. گروههایی نظیر خانواده و دوستان میتوانند به گونه ای خود را تحت تاثیر قرار دهند تا فرد الگوی مصرف غذاییِ خود را مطابق با فشارهای ارزشی و هنجاری دیگران مهم یا اعضای گروه خانواده و دوستان تغییر دهند(گروسی،۱۳۸۹: ۶-۵).
۲-۲-۹-نظریه ی جورج ریتزر:
ریتزر^[۴۰] در قالب مک دونالیزه شده و متأثر از وبر تحلیلی از نوگرایی و عقلانیت صوری، مثالی از غذاهای فست فود ارائه داده و معتقد است که در قضیه­ مک دونالیزه­شدن، تنها بر عقلانیت ­صوری و این واقعیت تأکید می­­شود که رستوران­های ارائه غذای سریع، انگاره­ معاصری از عقلانیت صوری نشان می­­دهند و می ­توان چنین استدلال کرد که الگوی نظام عقلانیت­ صوری در روزگار وبر، دیوانسالاری بود. حال­آنکه امروزه رستوران­های غذای سریع انگاره­ حتی بهتری از این عقلانیت را باز می­نمایند. دیوانسالاری هنوز در کار است، اما این نوع رستوران­ها این گونه عقلانیت را بهتر نشان می­ دهند، این واقعیت بر این قضیه دلالت می­ کند که امروزه نه تنها عقلانیت­صوری در کار است، بلکه جهان نوین که این نوع عقلانیت عنصر اصلی­آن است نیز هنوز وجود دارد. عقلانیت ­صوری چهار بعد دارد که عبارت­اند از کارایی، پیش­ بینی پذیری، تأکید بر­کمیت به جای کیفیت و جایگزینی تکنولوژی­های غیر­انسانی به جای تکنولوژی­های انسانی. همین نوع عقلانیت است که نامعقولی عقلانیت را به ارمغان می ­آورد. کارایی به معنای جستجوی بهترین وسایل دستیابی به هدفها است. در رستوران­غذای سریع، ارائه غذا از پنجره­ی اتومبیل، مثال خوب تشدید کارایی در دستیابی به غذا می­باشد.پیش­ بینی پذیری به معنای جهان بدون غیر­ مترقبه­هاست؛ رستوران بیگ مک در لوس آنجلس تفاوتی با همین رستوران در نیویورک ندارد. به همین­ سان، آن چیزی که ما فردا یا سال دیگر مصرف خواهیم کرد، درست مانند همان چیزی خواهد بود که امروز مصرف می­کنیم. نظام­های عقلانی گرایش به تأکید بر­کمیت و معمولاً­ کمیت­های بزرگ دارند تا کیفیت. رستوران بیگ مک نمونه خوبی از این تأکید بر کمیت به جای کیفیت را نشان می­دهد. رستوران­های غذای سریع به جای استفاده از ظرفیت­های انسانی سرآشپزها، از تکنولوژی­های غیر­انسانی و آشپزهای غیر ماهر استفاده می­ کنند. اگر عقلانیت­ صوری را با نوگرایی معادل بدانیم، پس توفیق و گسترش رستوران­های غذای سریع و نیز درجه­ الگو قرار­گرفتن آن از سوی بیشتر بخش­های دیگر جامعه، دلالت بر این دارد که ما هنوز در یک جامعه­ نوین به سر می­بریم. در تحکیم این استدلال، باید گفت که رستوران غذای سریع به شیوه ­های گوناگون خصلت فردی داردزیرا از اصول و تکنولوژی­های خط تولید بسیار استفاده می­ کند. به همین سان، این نوع رستوران مبتنی بر اصول صنعتی هستند، که خود با این نظر تعارض دارند که ما وارد یک جامعه­ ما بعد نوین شده ایم. هر چند که ممکن است دگرگونی­های دیگری در اقتصاد رخ داده باشند که اندیشه­ی جامعه­ ما بعد صنعتی را تأکید می­ کنند، اما رستوران غذای سریع و بسیاری از عناصر دیگر اقتصادی که با الگوی این نوع رستوران ها کار می­ کنند، چنین اندیشه­ای را مورد تأکید قرار نمی دهند(ریتزر؛۷۳۵:۱۳۸۸-۷۴۰).
۲-۲-۱۰-اثرپذیری از رسانه ها(تبلیغات تلویزیونی):
عصر کنونی را عصر انقلاب اطلاعات و ارتباطات نامیده­اند. عصری که در واقع میتوان گفت وسایل ارتباط جمعی پیچیده ترین ابزار القای اندیشه­ها هستند. در عصر کنونی رسانه ­ها مانند دریچه ای به جهان خارج در دیدگاه ها،نگرشها و رفتارهای افراد جامعه موثرند. به طوری که تصور بسیاری از ما از جهان خارج و خودمان به واسطه­ رسانه ­ها شکل گرفته است(فروزان و امینی،۱۹۶:۱۳۹۲).
تلویزیون جامع ترین و جذاب ترین وسیله­ ارتباط جمعی است که نه تنها امکان حضور و پخش آن در همه جا بلکه ماهیت آن نیز اهمیت دارد. قابلیت‌های فن آورانه­ی تلویزیون چنان است که میتواند در مقایسه با سایر رسانه ها مطالبی نزدیکتر به زندگی واقعی ارائه کند. در واقع در نتیجه­ همین توان فوق العاده­ی تلویزیون در به نمایش گذاردن محتوای زندگی گونه است که بیش از سایر رسانه ها نیز مورد استفاده قرار می­گیرد(همان:۱۹۷).امروزه تلویزیون در اکثر نقاط جهان تبدیل به قسمتی از الگوی رفتاری خانواده ها شده و افراد خانواده بخشی از معیارهای صحبت و رفتار فردی و اجتماعی خود را از خلال برنامه های ارائه شده تلویزیونی به دست می آورند. مدت استفاده از گیرنده های تلویزیونی در منازل از ۴ ساعت و ۳۰ دقیقه در شبانه روز در سال ۱۹۵۰ به بیش از ۷ ساعت در سالهای اخیر شده است. بر اساس آمار بیش از ۹۶٫۲ درصدمردم ایران در منزل تلویزیون دارند و به طور میانگین روزانه ۷٫۵ ساعت تلویزیون روشن است.
ورود تلویزیون به درون خانواده ها بعد تازه­ای به خانواده­ها بخشیده است. دیگر خانواده­ها نه تنها محلی برای استراحت، صرف غذا و … نیست بلکه سازمانی است که میتوان در آن آموخت، جهان را تماشا کرد و خواسته­ های فرهنگی خود را ارضا نمود. لذا تلویزیون را میتوان از عوامل مهم و اثر گذار بر شیوه­ تفکر و کیفیت زندگی افراد شناخت.
از آنجا که تلویزیون پدیده­ای خنثی و صرفا کاتالیزور نیست خود عنصر نو پدید می ­آورد و بر تمامی ارکان جامعه تاثیر می­ گذارد. این وسیله میتواند تاثیری متقابل بر جامعه داشته و در پیداش عادات تازه،تغییر رفتار و خلقو خوی انسانها نقش مهمی ایفا کند(قلی زاده و همکاران،۲۲:۱۳۸۶).
۲-۲-۱۰-۱-نظریه ی کاشت:
در میان نظراتی که به آثار دراز مدت رسانه ­ها پرداخته اند حق تقدم با نظریه­ کاشت است. نظریه ی کاشت در جریان تحقیق درباره شاخصهای فرهنگی و تحلیل محتواهای تلویزیون توسط جورج گربنر^[۴۱]و تعداد دیگری از پژوهشگران مدرسه ارتباطات دانشگاه پنسیلوانیا در سال ۱۹۶۹ تولد یافت. در آن زمان سوال این بود که آیا تلویزیون بر عقاید بینندگان درباره ماهیت و کیفیت دنیا اثر میگذارد و این تاثیر چگونه است؟ این نظریه یکی از اشکال اثر رسانه ­ها در سطح شناختی بوده و مربوط به این موضوع است که قرار گرفتن در معرض رسانه ­ها تا چه حد میتواند به باورها و تلقی عموم از واقعیت خارجی شکل دهد؟ نظریه­ کاشت یا اشاعه برای ارائه­ الگویی از تحلیل،تبیین شده است تا نشان دهنده تاثیر بلند مدت رسانه­هایی باشد که اساسا در سطح برداشت اجتماعی عمل می­ کنند. این نظریه معتقد است که تلویزیون در بلند مدت موجب تاثیر بر جهان بینی و نظام ارزشی بینندگان پرمصرف خود میشود و به آنها نگرش تلویزیونی واحد درمورد واقعیات می­بخشد(روشندل اربطانی و امیری،۹۴:۱۳۸۹).گربنر معتقد است که باید به فهم جنبه های متمایز تاثیرات تلویزیون نائل شد. این جنبه ها شامل قرار گرفتن گسترده،طولانی مدت و مشترک عامه­های وسیع و ناهمگنی است که در معرض تولید و توزیع توده­ای پیام­های رسانه قرار دارند. فرض اصلی این تئوری این است که بین ساعات تماشای تلویزیون و واقعیت پنداری در برنامه های تلویزیونی ارتباط مستقیم وجود دارد. یعنی بینندگانی که ساعات زیادی به تماشای تلویزیون می نشینند اطلاعات و ایده ها را طبقه بندی کرده و تاثیراین درمعرض رسانه بودن چیزی را تولید میکنند که پرورش(کاشت) نامیده میشود(مهدیزاده،۱۹۱:۱۳۸۴).گربنر بینندگان تلویزیون را بر حسب تعداد ساعتهای تماشای تلویزیون به دو گروه بینندگان پرمصرف که بیش از ۴ ساعت تلویزیون می بینند و بینندگان کم مصرف که کمتر از ۲ ساعت تلویزیون تماشا میکنندتقسیم بندی کرد(باهنر و جعفری،۱۳۹:۱۳۸۹). گربنر معتقد است که تماشاگران پرمصرف تلویزیون درباره ی واقعیات زندگی با بینندگان کم مصرف اختلاف نظر دارند. بر اساس این نظریه تلویزیون در دراز مدت بر جهان بینی و نظام ارزشی بینندگان پرمصرف خود تاثیر می­ گذارد و به آنها نگرش تلویزیونی واحدی درمورد واقعیات می دهد. در واقع گربنر با تفاوت قائل شدن بین مخاطب عادی و پرمصرف تلویزیون عملا دیگر منابع اطلاعات،افکار و آگاهی ها را به انحصار درمی­آورد و یک کاسه میکند. اثر این مواجهه با پیام­های مشابه تولید چیزی است که وی آن را کاشت یا آموزش جهان بینی رایج،نقش­های­رایج و ارزش­های رایج می­نامد(ساروخانی و مهدیزاده،۲۰۷:۱۳۹۲).
نظریه پردازان کاشت استدلال می­ کنند که تلویزیون اثرات دراز مدت دارد. اثرات تدریجی و غیر مستقیم اما متراکم و بااهمیت و تماشای زیاد تلویزیون به عنوان کاشت نگرشهایی دیده میشود که بیشتر با جهانی که برنامه های تلویزیونی را به تصویر میکشند همانند است تا جهان واقعی. تحلیل کاشت بر همگن سازی گسترده و فراگیر تلویزیون تاکید میکند. گربنر در این باره میگوید فرهنگ فرایند نمادینی است که الگوهای مفهومی پایدار برای جامعه پذیری افراد کشت میکند و سهم مستقل تلویزیون برای چنین الگوهایی بیشتر در جهت همگن سازی در درون گروه های اجتماعی متنوع و متفاوت و فرسودن دیگر تمایزهای اجتماعی سنتی است(عقیلی و همکاران،۴۲:۱۳۹۰). نظریه­ کاشت به بررسی این نکته می ­پردازد که تماس فزاینده با تلویزیون بر مفهوم سازی مخاطبان از واقعیت اجتماعی تاثیر می­ گذارد و این عمل به گونه ­ای اتفاق می افتد که متناوب­ترین،متداول­ترین و پایدارترین الگوهای تصویری و ایدئولوژی را که تلویزیون ارائه میکند بازتاب می­دهد. بزرگ شدن و زیست در چنین محیط نمادینی که تلویزیون بیشترین روایتها را از آن در بیشتر اوقات برای بیشترین مخاطبان تعریف میکند منجر به شکل­ گیری تصویر ذهنی غیرواقعی­ای از جهان میشود(باهنر و جعفری،۱۴۰:۱۳۸۹).
گربنر در واکنش به انتقادات پل هیرش این نظریه را مورد تجدید قرار داد و عناصری به بدان افزود. در تجدیدنظری که گربنر در این نظریه داد وی دو مفهوم متداول سازی^[۴۲] و تشدید^[۴۳] را به این نظریه افزود با این مفاهیم این واقعیتها در نظر گرفته میشود که تماشای بیش از حد تلویزیون نتایج متفاوتی برای گروه های مختلف اجتماعی دارد. متداول سازی هنگامی روی می­دهد که تماشای بیش از حد تلویزیون منجر به تشدید تقارن دیدگاه ها در گروه ها میشود و هنگامی رخ می دهد که اثر کاشت در گروه خاصی از جمعیت بیشتر شود. با افزودن این دو مفهوم، نظریه­ کاشت دیگر مدعی این نیست تلویزیون بر بعضی از گروه های فرعی اثر قوی گذاشته و بر بعضی دیگر تاثیری نخواهد داشت. بر اساس این تجدیدنظر صرف پر مصرف بودن مخاطب موجب تاثیر فراوان تلویزیون بر مخاطب و تغییر باورهای او نخواهد داشت بلکه متغیرهای محیطی نیز در اثرگذاری نقش ایفا میکند. به زعم گربنر و همکاران وی تلویزیون منبع معناداری از ارزشهای عمومی، ایدئولوژیها و هنجارهای اجتماعی است(روشندل اربطانی و امیری،۹۵:۱۳۸۹).
۲-۲-۱۱-اشتغال زنان و تعارض کار با خانواده:
در جوامع سنتی و تا پیش از وقوع فرایند صنعت گسترش و نوسازی سیاسی،اجتماعی و اقتصادی در این جوامع ساختار روابط بین نهادهای اجتماعی اساسا بر پایه­ سنتها،تجارب،ممارستها و باورهایی تعیین می­شد که از نسلی به نسل بعد منتقل شده است و جز مشترک آن جامعه به حساب می آید.بر این اساس تقسیم کار بین زنان و مردان نیز بر پایه ی سنت و جنسیت صورت می­پذیرد. از این رو از مردان انتظار می رود با اشتغال به کار در خارج از خانه اسباب معاش خانواده­ی خود را فراهم آورند. در عوض زنان نیز وظیفه دارند با ماندن در خانه به مراقبت از کودکان و اداره­ی امور منزل ،پخت­وپز و تمهید شرایطی امن و راحت برای شوهر و سایر اعضای خانواده بپردازند(رستگار خالد،۳۳:۱۳۸۵ ).با این همه چنین الگویی از تقسیم نقش مانع از آن نمیشود که از نیروی کار زنان در مزرعه،کشت و زرع و کار پابه به پای مردان برای تولید بیشتر استفاده نشود. در عین حال به ندرت در امور مربوط به مراقبت از فرزندان و خانه داری شرکت می­جویند و خستگی و فرسودگی زنان نیز نمی­تواند تاثیری در آن داشته باشد. اما به موازات تحول جامعه و جدایی کار از خانواده و تغییر در برخی نهادهای اجتماعی دیگر از جمله تعمیم آموزش و پرورش رسمی و عالی و تحت پوشش قرار گرفتن دخترانجوان،ضرورت و نیاز اقتصادی خانواده ها به کار زنان در خارج از خانه برای استمرار حیات و بقای خانواده و از همه مهمتر نیاز روزافزون جامعه در به کارگیری نیروی کار زنان در بخش صنعت که در نتیجه­ تغییرات ساختاری در بخشهای اقتصادی جامعه،اولویت و گسترش بیشتری نسبت به بخش کشاورزی یافته است. تعداد زنان شاغل در بخشهای خدمات و صنعت رو به افزایش گذاشته است. در ایران تا سال ۱۳۵۵ آمار زنان شاغل رو به افزایش بود و در این سال به حدود ۱۲ درصد رسیده است . هر چند یک دهه و پس از آن و در سال ۱۳۶۵ به ۸ درصد کاهش یافته و تا سال ۱۳۷۰ با یک درصد افزایش به ۹ درصد رسیده است. این آمارها از نظر بحث بدین معنا است که برای بخش عمده­ای از زنان شاغل به دلیل جدایی کار از خانواده امکان ایفای همزمان و توام وظایف و فعالیتهای شغلی و خانوادگی به گونه ­ای که در جوامع روستایی و سنتی منتفی بوده وجود دارد و به دلیل با وجود الگوی جنسیتی تقسیم کار،معضل تعارض نقش بین کار و خانواده برای این گروه از زنان به یک معضل جدی تبدیل شده که با گسترش تعهدا ت ناشی از آنها نظیر بچه دار شدن و یا اشتغال بکار تمام وقت در مشاغل حرفه ای و تخصصی جدی­تر میشودکه می ­تواند تبعات منفی برای خود زنان و خانواده هایشان داشته باشد(همان:۳۴).
افزایش مشارکت زنان در بازار کار و ازدیاد تعداد زنان شاغل در خارج از منزل به رشد نوع جدیدی از خانواده های دو شغله منجر شده است. در این نوع خانواده ها زن و مرد افزون برنقش سنتی همسری و پدر و مادری نقش شغلی نیز دارند.این موضع برای زنان اهمیت بیشتری دارد زیرا آنها با دارا بودن نقش همسری و مادری امروزه عهده دار نقش جدیدی نیز شده اند. در نگاه اول به نظر می­رسد که این نقش جدید منجربه افزایش درآمد،بهبود وضع اقتصادی و افزایش عزت نفس زنان شاغل میشوداما زمانی که زن نتواند بین انتظارات نقشهای خویش تعادل برقرار نماید دچار نوعی تعارض به نام تعارض کار-خانواده می شود. انجاموظایف نهادی شده­ای چون وظیفه­ی مادری،خانه داری و پرستاری از اعضای خانواده همواره بر دوش زنان سنگینی می­ کند به گونه ­ای که حتی با فاصله گرفتن از خانه نگرانی انجام این وظایف او را رها نمی­سازد(نبوی و شهریاری،۱:۱۳۹۱).
تعارض کار- خانواده نوع ویژه­ای از تعارض بین نقشهاست که فرد را به طور هم زمان با تقاضاهای متفاوت و ناسازگار ناشی از مسئولیتهای کاری و خانوادگی درگیر می­سازد. بدین معنا که هرگاه افراد قادر به انجام دادن هم زمان وظایف شغلی و خانوادگی خود نشوند دچار تعارض بین نقشهای خانوادگی و شغلی شده ­اند. این نوع تعارض به تعارض کار- خانواده معروف است (قره داغی و محمودی،بی تا:۳۹) .تعارض نقشهای شغلی و خانوادگی می ­تواند ناشی از زندگی خانوادگی یا محیط کاری باشد. بنابراین تعارض کار-خانواده تحت عنوان ناسازگاری دوطرفه بین تقاضاهای نقش کاری و تقاضاهای نقش خانوادگی توصیف می­ شود.به عبارت دیگر هر گاه افراد قادر به انجام هم زمان وظایف و مسئولیتهای هر دونقش خانوادگی و شغلی خود نباشند، وظایف ناشی از نقش خانوادگی شان با وظایف ناشی از تعهدات شغلی یا وظایف ناشی از نقش شغلی شان با وظایف خانوادگی شان تداخل پیدا کند به گونه ­ای که آنها در ایفای وظایف شغلی و خانوادگی خود دچار فشار و دشواری گردند و نتوانند از عهده­ الزامات هر دونقش به خوبی برآیند آنان دچار تعارض بین نقشهای شغلی و خانوادگی هستند(توانگر و همکاران،۱۳۶:۱۳۹۱).
در مجموع ما با دو نوع تعارض کار- خانواده روبه رو هستیم ۱- تعارض کار با خانواده: نوعی از تعارض بین نقشهاست که در آن فشارها و الزامات محیط کار در عملکرد مسئولیتهای خانوادگی فرد اختلال ایجاد می­ کند یا شکلی از تعارض نقشهاست که در آن فشارهای حاصل از نقش کاری و خانوادگی از برخی جهات ناهمسازند. به این معنا که مشارکت در نقشهای دیگر را دشوار می سازند. ۲- تعارض خانواده با کار: نوعی تعارض بین نقشهاست که در آن فشارها و الزامات محیط خانواده در ایفای مسئولیتهای شغلی فرد اختلال ایجاد می­ کند.تعارض کار با خانواده از سوی وظایف خانواده در انجام مسئولیتها ی شغلی اختلال ایجاد می­ کند(قره داغی و محمودی،بی تا:۳۹).
مدل تعارض کار-خانوادهگرینهاوس و بیوتل^[۴۴]از رایج ترین مدلهای تعارض است.آنها (۱۹۸۵) مدلی برای تبیین تعارض کار-خانواده با تاکید بر منابع آن در قلمرو نقشهای کاری و خانوادگی ارائه کرده اند. منطق اصلی مدل این فرض است که هر ویژگی نقش که بتواند بر تعهد زمانی،فشار یا رفتار شخص در یک نقش تاثیر گذارد موجب تعارض بین آن نقش و نقش دیگر خواهد شد.
هاوس و بیوتل انواع تعارض کار- خانواده را به سه نوع۱- تعارض مبتنی بر زمان ۲- تعارض مبتنی بر فشار ۳- تعارض مبتنی بر رفتار تقسیم بندی کردند.

6375595

ايران

آمارنامه جهاد کشاورزی، 1390

539034

2017

267167

لرستان

1-1-1 تکامل گندم:
وضع هگزاپلوئیدی گندم، مطالعات ژنتیکی درباره آن را مشکل کرده است، زیرا بسیاری از خواص گندم به وسیله دو یا چند ژن کنترل می­ شود و هر ژن متعلق به یک ژنوم است. بدین جهت، محققان در تعیین محل ژن­ها و تهیه نقشه کروموزومی گندم از راه­های معمولی، خیلی کند پیشرفت کرده ­اند، اما پیدایش ورایته­های مونوسومیک^[1] و نولی­سومیک^[2] این گونه مطالعات را تا حد زیادی ساده کرده است (یزدی صمدی و همکاران 1370).
گندم­های دیپلوئید با ژنوم­های شناخته شده، می­توانند برای تعیین ژنوم دیپلوئیدها با پلی‌پلوئیدهای دیگر به کار برده شوند. برای مثال وقتی گندم دیپلوئید اینکورن (Triticum monococcum L.) (Einkorn) با گندم تتراپلوئید دوروم تلاقی داده شود، در میوز، اغلب وضعیت 7¹¹+7¹ بوجود می ­آید (7 کروموزوم جفت شده بعلاوه 7 کروموزوم بدون جفت). بنابراین گندم دوروم حامل یک ژنوم کلی (A) با گندم اینکورن است و یک ژنوم اضافی دیگر (B) نیز دارد. در تلاقی بین گندم دوروم و گندم­های نان، اغلب وضعیت 14¹¹+7¹ در میوز به وجود می ­آید. بنابراین گندم نان حامل هر دو ژنوم A و B به علاوه یک ژنوم سوم (D) نیز می­باشد (Kontt; 1989).

• monococcum × Unknown species

(2n=2X=14, AA) (2n=2X=14, BB)

• dicoccoides× T. tauschii

(2n=4X=28, AABB) (2n=4X=14, DD)

• aestivum

(2n=6X=42, AABBDD)
منشاء گندم تتراپلوئید و هگزاپلوئید (ارزانی، 1387).
1-1-2 طبقه بندی گندم:
از نظر منشاء‌، جنس Triticum شامل گونه ­هایی می­ شود که بطور کلی دارای ژنوم A باشند. هر یک از سه سطح پلوئیدی گندم بر اساس خصوصیات اولیه مورفولوژی‌ به شرح زیر تقسیم می­شوند (ارزانی، 1387).
الف: دیپلوئیدها (2n=14 , AA) گندم­های اینکورن
گندم وحشی اینکورن T.  urartu
گندم اینکورن T. monococuum L.
ب: تتراپلوئیدها (2n=28 , AABB) گندم­های امر و دروم
گندم دوروم T. durum Desf
گندم امر T. dicocum schrank‌
گندم وحشی امر T. dicoccoides Korn
گندم پولارد – ریوت یاکون T. turgidum L.
گندم پولیشن T. polonicum L.
گندم پرشین T. carthlicum Nevski (T. persicum Vav)
با فرمول ژنوم AAGG
گندم تیموفیوی T. timophevii
گندم وحشی آراراتیکوم T. araraticum
ج: هگزاپلوئیدها (2n=42 , AABBDD) گندم­های نان یا معمولی
گندم­های نان یا معمولی T. aestivum L.
گندم کلوب T. compactum Host.

در یک تحقیق درباره ۳۳ زوج درباره رابطه بین ذهن آگاهی، کیفیت زناشویی بین ذهن آگاهی و اندازه صمیمیت زناشویی ارتباط یافت شد. همچنین ذهن آگاهی بطور معکوسی با اظهار عصبانیت ارتباط دارد و ارتباط مستقیمی با کنترل خشم دارد. به ویژه زوجین دارای ذهن آگاهی بیشتر کنترل بیشتری بر خشم و عصبانیت خود دارند ( واچد و کوردوا^[۴۲۱]، ۲۰۰۷).
در جمعیت­های بالینی مراقبه ذهن آگاهی باعث بهبود بهزیستی روانشناختی^[۴۲۲] (سراتی، ۲۰۱۰) کیفیت خواب (بیگل و همکاران، ۲۰۰۹) و کیفیت کلی زندگی (فولی^[۴۲۳] و همکاران، ۲۰۱۰) شده است. در جمعیت غیربالینی، اثرات مثبت مراقبه ذهن آگاهی شامل کاهش عواطف منفی (دلگادو و همکاران، ۲۰۱۰)، افزایش امید دستیابی به هدف (کراس وسراس، ۲۰۰۹)، احساسات مثبت و رضایت از زندگی (فردنیکسن و همکاران، ۲۰۰۸)، افزایش پیوندهای اجتماعی^[۴۲۴] (گروس، ۲۰۰۸) و کیفیت ارتباط صمیمی (روگه و همکاران، ۲۰۱۰) مرتبط شده است. بارنس و همکارانش (۲۰۰۷) پی بردند افرادی که ذهن آگاهی بالاتری دارند استرس وفشار احساسی کمتری را در واکنش به تعارض در رابطه و بحث تناقص موجود با عصبانیت و ناراحتی کمتری را گزارش می­ کنند شواهد نشان می­دهد که ذهن آگاهی بطور معکوسی با اضطراب ارتباط دارد و بطورمستقیم با توانایی عمل هشیارانه در موقعیت های اجتماعی رابطه دارد(دکسیر، رایز، لیجسن، لیسون ودی اولف^[۴۲۵]، ۲۰۰۸) بنابراین شواهد تجربی پیشنهاد می­ کنند که ذهن آگاهی فرد را از اثرات روابط استرس زای هیجانی حفاظت می­ کند (بارنس و همکاران، ۲۰۰۷).

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

تحقیق نشان می دهد که مراقبه ذهن آگاهی به طور معکوسی با نشخوار فکری درارتباط است و بطور مستقیمی با تنظیم هیجانی موثر ارتباط دارد(چمبرز، لو، آلن^[۴۲۶]، ۲۰۰۸؛ مک کیم، ۲۰۰۸). تعداد ۲۰ نفر فرد مراقبه کار تازه کار که در یک مراقبه ذهن آگاهی ۱۰ روزه شرکت کرده بودند با یک گروه کنترل درنشخوار فکری، هیجانات، میزان توجه، حافظه کاری^[۴۲۷] وذهن آگاهی مقایسه شدند. گروه مراقبه عواطف منفی کمتر، علایم افسردگی کمتر ونشخوار فکری کمتری نسبت به گروه کنترل داشتند و همچنین حافظه کاری بهتر وپایداری توجه بیشتری درتکالیف نسبت به گروه کنترل داشتند (چمبرز وهمکاران، ۲۰۰۸).
دریک تحقیق شرکت کنندگان بطور تصادفی به یک گروه تمرین MBRS هشت هفته­ای اختصاص یافتند که بوسیله FMRI پس از تماشای فیلم های غمگین اندازه ­گیری می­شدند. داده ­های FMRI نشان داد که گروه MBRS هنگام تماشای فیلم ها واکنش عصبی کمتری نسبت به گروه کنترل دارند این یافته­ ها پیشنهاد می­ کند که مراقبه ذهن آگاهی توانایی افراد را برای بکارگیری راهبردهای تنظیم هیجانی تغییر می­دهد که این استراتژی­ها آنها را قادر می­سازد تجربه هیجانی را انتخاب کنند و این هیجانات می ­تواند بطور متفاوتی درمغز پردازش شود (فارب^[۴۲۸] و همکاران، ۲۰۱۰؛ ویلیامز،۲۰۱۰).
تحقیقات نشان می­ دهند که تنظیم هیجانی و آگاهی فیزیولوژی همدلی را افزایش می­دهد (کازولین^[۴۲۹]،۲۰۰۶). سطح بالاتر همدلی برای افراد کارمند در تمام سطوح مطلوب می­باشند. سازمان­هایی که دارای سطوح بالاتری از همدلی برای همکاران خود هستند سطوح بالاتری از عدالت تعاملی یعنی؛ سطوح پایین تری از آزار جنسی و رفتار جامعه ستیزانه^[۴۳۰](بیتس و همکاران، ۲۰۰۹) ورفتار شهروندی سازمانی (کامادار^[۴۳۱] و همکاران، ۲۰۰۶؛ کیدر، ۲۰۰۲) نشان داده­اند. اوتاویو و همکاران (۲۰۱۳) ازروش آموزش مهارتهای اجتماعی با جهت­گیری فراشناختی^[۴۳۲] (MOSST) برای افراد اسکیزوفرن استفاده کردند و دریافتند که این افراد در مهارت­ های اجتماعی بهبود زیادی بدست آوردند، و توانستند برنامه را کامل پیش ببرند.
ولز (۲۰۰۹) بین وابستگی به مواد و باورهای فراشناخت رابطه معنادار بدست آورده است. هرندی وهمکاران (۲۰۱۳) به بررسی اثر آموزش راهبردهای فراشناختی برمهارت­های اجتماعی وحل مشکلات پرداختند، نتایج نشان داد که دانش آموزان در گروه درمانی فراشناختی هم درمهارتهای اجتماعی و هم عملکرد حل مسئله به طور معناداری بهتر شدند. مارتین وهمکاران (۲۰۱۱) رابطه بین فراشناخت وعملکرد اجتماعی افراد مبتلا به اسکیزوفرنی را بررسی کردند و نتیجه گرفتند فراشناخت با آگاهی از نشانه­ها وتعاملات اجتماعی رابطه مثبت دارد. زمن و همکاران (۲۰۰۵) به منظور تعیین نگرش‌های زیست محیطی دانشجویان وتاثیر ویژگی­های فرهنگی واجتماعی برآن مطالعه­ ای انجام دادند و نتیجه گرفتند که دختران بیشتر از پسران به مسایل محیطی اهمیت می­ دهند و مشارکت افراد در فعالیت­های زیست محیطی با سطح تحصیلات والدین آزمودنی­ها مرتبط بود. تسکین (۲۰۰۹) بین جنسیت، تحصیلات، ومیزان درامد افراد با نگرش‌های زیست محیطی آنان ارتباط معنادار بدست اورده است.
ب: تحقیقات داخلی
نریمانی و همکاران (۱۳۸۹) به مقایسه اثربخشی آموزش‌های ذهن آگاهی و تنظیم هیجان بر سلامت روان جانبازان شیمیایی نشان داد که میانگین نمرات علائم جسمانی، اضطراب، افسردگی و اختلال در عملکرد اجتماعی در گروه‌های آزمایش نسبت به گروه کنترل در پس‌ آزمون و پیگیری کاهش معنی‌دار داشته است. یافته‌های پژوهش حاکی از اثربخشی آموزش‌های ذهن آگاهی و تنظیم هیجان بر بهبود سلامت روان جانبازان شیمیایی است.
گلپور (۱۳۹۱) در بررسی اثربخشی کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی بر افزایش ابراز وجود وکاهش اضطراب امتحان نشان داد که آموزش ذهن آگاهی بر افزایش ابراز وجود و کاهش اضطراب امتحان موثر بوده است. احمدوند و همکاران (۱۳۹۱) به تبیین بهزیستی روانشناختی براساس مؤلفه­ های ذهن آگاهی پرداختند ودر­یافتند بین تمام ابعاد بهزیستی روانشناختی و نمره کل ذهن آگاهی همبستگی مثبت و معنادار بوده و افزایش ذهن آگاهی با افزایش بهزیستی روانشناختی همراه بود.
رجبی و ستوده (۱۳۹۰) به تأثیر شناخت درمانی گروهی مبتنی بر حضور ذهن (MBCT) بر کاهش افسردگی و افزایش رضایت زناشویی در زنان متأهل پرداختند و نتایج نشان داد که این نوع درمان منجر به کاهش افسردگی و پایداری اثر درمان درطول زمان ‌شد. همچنین، منجر به افزایش رضایت زناشویی در گروه آزمایش نسبت به کنترل (پس آزمون) شد. حبیبی (۱۳۹۲) در بررسی اثر بخشی درمان ذهن آگاهی بر ارتقاء کیفیت زندگی سوء مصرف‌کنندگان مواد مخدر(تریاک): بهبود سلامت جسمانی و روانشناختی دریافتند که آموزش ذهن‌آگاهی در گروه آزمایش، نمرات مقیاس­های سلامت جسمانی و روانشناختی را به طور معنی‌داری افزایش داد.
معصومیان و همکاران (۱۳۹۲) در تحقیقی که اثربخشی درمان کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی (MBSR) بر کیفیت زندگی بیماران مبتلا به کمر درد مزمن انجام شده است. دریافتند درمان کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی (MBSR)، منجربه بهبود کیفیت زندگی و به کارگیری راهبردهای کنار آمدن با درد در بیماران مبتلا به کمر درد مزمن می­ شود. جلالی و همکاران (۱۳۹۳) درمقایسه اثربخشی آموزش شناختی مبتنی بر ذهن آگاهی متناسب با فرهنگ ایرانی و آموزش شناختی رفتاری بر استرس شغلی کارکنان شرکت های خدمات رسان، نشان داد که آموزش شناختی مبتنی بر ذهن آگاهی متناسب با فرهنگ ایرانی بر بهبود استرس شغلی و حیطه های آن موثر است.
یافته­های پژوهش­ها بیانگراین مطلب است که آموزش راهبردهای فراشناختی بر عملکرد حل مساله دانش آموزان تاثیرات بسزایی دارد (جزایری، ۱۳۸۱، سالاریفر، ۱۳۸۰). نتایج پژوهش بیرامی و همکاران (۱۳۹۲) نشان داد که بین نمرات افراد در باورهای فراشناختی و توان حل مسأله اجتماعی با نشانگان اختلال هراس اجتماعی همبستگی معناداری وجود دارد، در این میان باور مثبت در مورد نگرانی، نیاز به کنترل فکر و توان حل مسأله اجتماعی نقش معناداری در پیش ­بینی نشانگان اختلال هراس اجتماعی داشتند. عاشوری وهمکاران (۱۳۸۸) نتیجه گرفتند باورهای فراشناختی از عوامل مؤثر در سلامت روانی هستند و می­توان با تغییر فراشناخت­هایی که شیوه ناسازگارانه تفکرات منفی را زیاد می­ کنند و یا باعث افزایش باورهای منفی عمومی می­گردند به بهبود وضعیت سلامت روانی دانشجویان کمک کرد. خاکسار و سیف (۱۳۸۷) نتیجه گرفتند که آموزش راهبردهای شناختی و فراشناختی به دانش آموزان موجب آشنایی و استفاده بیشتر آنها از این راهبردها در هنگام مطالعه و یادگیری شده و کاهش اضطراب امتحان در آنها را نیز سبب می­ شود. محمدی وهمکاران (۱۳۹۲) در بررسی تأثیر آموزش راهبردهای فراشناختی بر باورهای انگیزشی به این نتیجه رسیدند که آموزش راهبردهای فراشناختی سبب ارتقای انگیزش درونی، احساس خودکارآمدی شده و اضطراب آزمون را کاهش می­دهد. رابطه باورهای فراشناختی با علایم اضطراب اجتماعی (اجتناب، ترس وناراحتی فیزیولوژیک) درجمعیت غیربالینی حسنوند و همکاران (۱۳۹۲) به بررسی رابطه باورهای فراشناختی با علایم اضطراب اجتماعی پرداختد نتایج نشان داد نشانه‌های اضطراب اجتماعی با خرده مقیاس­های منفی فراشناخت رابطه معنادار دارد.
کرمی و همکاران (۱۳۹۲) در بررسی خود نتیجه گرفتند که آموزش راهبردهای شناختی و فراشناختی بر خلاقیت، انگیزه پیشرفت و خود پنداره تحصیلی اثر مثبت دارد. عبدوس (۱۳۸۰) تاثیر آموزش راهبردهای فراشناخت بر خلاقیت را مثبت ارزیابی می­ کند. دیره وبنی جمالی (۱۳۸۸) توسعه راهبردهای شناختی وفراشناختی را لازمه ادراک خود کارآمدی می­دانند. اثر بخشی آموزش راهبردهای فراشناختی بر اضطراب امتحان (ابولقاسمی و همکاران، ۱۳۸۸) خود کار­آمدی (خرازی،۱۳۸۷؛ یوسف زاده، ۱۳۹۱) افزایش عزت نفس تحصیلی (زارعی و همکاران، ۲۰۱۲) هشیاری و خود کنترلی (نولن ومورگان، ۲۰۰۰) تایید شده است.
کاظمی وکشاورزیان (۱۳۹۱) نقش فراشناخت را در حل مساله و بهزیستی روانشناختی بررسی کردند و دریافتند که دانش آموزانی که در برخورد با مشکلات از تفکر خویش آگاه بودند سلامت روانی و سازگاری بالاتری داشتند. قورچیان (۱۳۷۸) در پژوهشی تحت عنوان تاثیر آموزش و به کار­گیری راهبردهای فراشناختی بر عوامل عاطفی و اجتماعی نتیجه گرفت، به کار­گیری راهبردهای فراشناخت در کلاس زمینه درگیری علمی، شادابی عاطفی، خلاقیت و خود مسولیت پذیری اجتماعی را فراهم می ­آورد.
حمیده حاج حسینی و همکاران (۱۳۸۹)، در مقاله­ای که با عنوان «نیازسنجی و تعیین اولویت‌های آموزشی دانش‌آموزان مقطع متوسطه در زمینه محیط زیست و توسعه پایدار» به نتایج زیر دست یافته‌اند ۱- دانش‌آموزان مقطع متوسطه وضعیت موجود آموزش محیط زیست را جهت ایجاد حساسیت ناکارآمد تشخیص داده ولی وضعیت موجود برنامه‌ آموزش محیط زیست را پاسخ‌گوی نیازهای سنی دانش‌آموزان مقطع متوسطه تشخیص نداده‌اند. بنابراین ایجاد تغییر در برنامه‌های آموزشی را ضروری می‌دانند. ۲ـ با افزایش سن هم آگاهی و حساسیت و هم علاقه به محافظت از محیط زیست افزایش پیدا می کند.
مهدی میر دامادی و همکاران در سال ۱۳۸۶در تحقیقی با عنوان «بررسی میزان آگاهی دانش‌آموزان دوره متوسطه در شهر تهران از حفاظت محیط زیست»، نتایج زیر را بدست­آوردند. بین متغییرهای مستقل سن، تحصیلات پدر، تحصیلات مادر، استفاده از برنامه‌های رادیویی، تلویزیونی و مطالعه مقالات و کتاب‌های زیست محیطی با متغییرهای وابسته میزان آگاهی دانش‌آموزان به محیط زیست رابطه معناداری وجود دارد. همچنین شرکت در فعالیت‌های مرتبط با محیط زیست بر میزان آگاهی دانش‌آموزان به محیط زیست تأثیر داشته ولی متغییر‌های مستقل جنسیت، عضویت در تشکل‌های دانش­آموزی شرکت در کلاس­های آموزشی و عضویت در تشکل­های زیست محیطی تأثیری بر میزان آگاهی دانش‌آموزان به محیط زیست نداشته اند.
نیرو و همکاران (۱۳۹۱) به مقایسه اثربخشی آموزش محیط زیست بر اساس نظریه هوش­های چند گانه گاردنر و شیوه سنتی پرداختند و موضوعاتی چون آلودگی، فرسایش، پسماندها وگرم شدن زمین آموزش داده و نتایج نشان داد که آموزش به روش گاردنر اثرات بهتر وطولانی مدتی در آزمودنی­ها به نسبت روش سنتی داشته است.
با توجه به نظریات مختلف ذکر شده در مورد ذهن آگاهی، فراشناخت، نگرش‌های زیست محیطی، بهزیستی اجتماعی و رفتار شهروندی سازمانی می توان در یافت که آموزشهای لازم در این زمینه­ ها می ­تواند به بهبود شرایط در هر یک از متغییرهای ذکر شده منجر شود. همچنین یافته­های تحقیقات فوق که ارتباط بین متغییرهای ذهن آگاهی وفراشناخت با سایر متغییرها را مطرح می­ کنند ونشان می­ دهند که هردو متغییر در زمینه ­های بالینی مانند: کاهش استرس، اضطراب، افسردگی وغیره.. وهم در زمینه غیر بالینی مانند: کنترل و تنظیم هیجانات، خودکارآمدی، رفتار شهروندی سازمانی مناسب، نگرش‌های مثبت به خود واطرافیان، روابط بین فردی، حل مساله، خلاقیت و … ارتباط معنادار دارند. و یافته­های آموزشی نیز نشان می­دهد که آموزش­های مختلف بر بهبود سلامت روانی و اجتماعی افراد و نگرش‌های مختلف آنها در مورد خود، اجتماع و محیط زیست اثر مثبت دارد. با این حال مکانیزم­ های اثر گذاری آنها متفاوت است زیرا چنانچه در تعریف­های فوق از ذهن آگاهی و فراشناخت ملاحظه شد در رویکرد فراشناخت با کنترل، برنامه ریزی و اصلاح شناخت می توان به نتایج مفیدی رسید اما در ذهن آگاهی پذیرش و قبول بدون قضاوت افکار و احساسات در مورد مسایل مختلف منجر به اثرات مفیدی در زندگی فردی و اجتماعی انسان­ها خواهد شد. بنابراین با توجه به این تفاوت در این پژوهش به بررسی اثربخشی آموزش­های ذهن آگاهی و فراشناخت بر بهزیستی اجتماعی، رفتار شهروندی سازمانی و نگرش‌های زیست محیطی می پردازیم.
فصل سوم
روش تحقیق
۳-۱-جامعه آماری
در این پزوهش جامعه آماری کلیه دانشجویان (معلمان) مقطع کارشناسی دانشگاه فرهنگیان خراسان شمالی در سال تحصیلی ۹۲-۹۳ می­باشند. که شامل حدود ۱۵۲۱ نفر دانشجو می­باشند که در ۱۰ رشته مختلف مشغول تحصیل می­باشند. کلیه معلمان در مقاطع ابتدایی و راهنمایی مشغول تدریس بودند. علت انتخاب جامعه معلمان سهولت انتقال آموزش می­باشد. زیرا معلمان بهتر می­توانند مطالب آموخته شده را به دیگران به خصوص دانش ­آموزان منتقل کنند.
۳-۲-نمونه گیری
برای سهولت انجام دوره آموزشی دانشجویان دو رشته آموزش ابتدایی و مشاوره به صورت تصادفی خوشه­ای انتخاب شدند. واز بین آنها ۱۲۰ نفر به صورت تصادفی انتخاب و پرسشنامه ­ها در بین آنها توزیع شد و سپس با توجه به اینکه دامنه تغییرات نمرات از کمترین نمره در مجموع سه آزمون ۷۲ و بیشترین نمره ۳۶۰ بود. نمره میانی دامنه تغییرات (۲۱۶) برای تعیین نقطه برش جهت انتخاب افراد نمونه در نظر گرفته شد.. یعنی تعداد ۹۰ نفر از کسانی که کمتر از این نمره را داشتند به عنوان نمونه انتخاب شدند. و به طور تصادفی در دو گروه آزمایش (۶۰ نفر) و یک گروه کنترل (۳۰ نفر) تقسیم شدند. گروه آزمایش اول در مرحله مداخله آموزش ذهن آگاهی و گروه آزمایش دوم آموزش مهارت­ های فراشناخت را گذراندند. گروه سوم (کنترل) هیچ­گونه مداخله­ای دریافت نکردند. ملاک خروج از گروه غیبت بیش از سه جلسه در نظر گرفته شد که در پایان ۱۷ نفر در مرحله پیگیری شامل پنج نفر از گروه آزمایش فراشناخت و شش نفر از گروه کنترل وشش نفر هم از گروه آزمایش ذهن آگاهی به علت فارغ التحصیل شدن ریزش داشتند.
۳-۳-طرح تحقیق
طرح پژوهش از نوع نیمه آزمایشی با پیش آزمون – پس آزمون و مرحله پیگیری به همراه گروه گواه می­باشد، که دارای دو گروه آزمایش و یک گروه کنترل (گواه) است. که برای هر سه گروه پیش آزمون و پس آزمون و پیگیری اجرا شده است. آزمون پیگیری مطابق با پژوهش­های قبلی مانند محمدخانی(۱۳۹۲) و احمدی طهور (۱۳۹۰) بعد از شش ماه فاصله زمانی انجام شد. زیرا با توجه به اینکه متغییرهای وابسته پژوهش به حوزه زندگی اجتماعی و کاری معلمان در ارتباط بود. بنابراین برای اطمینان از پایداری نتایج آموخته ­ها در دوره آموزشی و دادن فرصت زمان مناسب به شرکت کنندگان تا بتوانند آموخته ها را (به خصوص در حوزه تغییر نگرش) در زندگی واقعی تجربه کنند، این وقفه شش ماه ضروری بود. در مرحله پیگیری تعداد ۱۷ نفر ریزش داشتند که نمونه مرحله پیگیری ۷۳ نفر می­باشد.
T1………………آموزش ذهن آگاهی…..…….T2……………….T3
T4……….…..آموزش فراشناخت………….….T5………………T6
T7……………..—————–……………T8….…….……T9
۳-۴-آموزش ذهن آگاهی مبتنی بر رفتاراجتماعی
برای گروه آزمایشی اول، آموزش ذهن آگاهی مبتنی بر رفتار اجتماعی اجرا شد. این روش آموزش ترکیبی از روش ذهن آگاهی مبتنی بر کاهش استرس کابات زین (MBSR) و روش ذهن آگاهی مبتنی بر افزایش رابطه^[۴۳۳] (MBRE) می­باشد (­کارسون و همکاران، ۲۰۰۴). که در طول هشت جلسه حدودا یک ساعت و نیمی توسط محقق به عنوان مدرس با استفاده ازبسته آموزش ذهن آگاهی کتاب اصول و مبانی مایندفولنس (رشیدی، گنجی، ۱۳۹۲) وسی دی آموزش ذهن اگاهی کابات زین برگزار شد (محتوای جلسات آموزشی در پیوست ذکر شده است). جلسات به صورت هفتگی بود و به مدت هشت هفته ادامه یافت. آموزش­ها همراه با تکالیف خانگی بود که آزمودنی­ها باید در طول هفته روزانه به مدت ۳۰ دقیقه به تمرین ذهن آگاهی می­پرداختند.
۳-۵-آموزش مهارتهای اجتماعی با رویکرد فراشناختی
برای گروه آزمایش دوم دوره آموزشی مهارتهای اجتماعی با رویکردفراشناختی^[۴۳۴] ( MASST-R) که توسط شینکر و همکاران (۲۰۰۴) طراحی شده است در هشت جلسه حدودا دو ساعته توسط محقق (با بهره گرفتن از بسته آموزشی شینکر و همکاران) برگزار شد. برای تعیین اعتبار این آموزش بسته مربوطه برای استادان و متخصصان روانشناسی اجتماعی از جمله؛ استادان راهنما و مشاور فرستاده شد و مورد تایید صوری قرار گرفت. که آموزش­ها شامل مباحثی چون خود مدیریتی، قضاوت­های اجتماعی و رفتارمسولانه می­شد. و هر جلسه آزمودنی­ها به گروه ­های چند نفری تقسیم و در مورد موضوعات اجتماعی به بحث و گفتگو می­پرداختند و سپس جمع بندی و نتیجه ­گیری توسط مربی و همه گروه­ ها انجام می­شد. همچنین فرم­هایی حاوی سوالات و نکات کلیدی بحث جهت تسهیل در جمع بندی نظرات تهیه شده بود که در اختیار گروه­ ها قرار می­گرفت (محتوای جلسات آموزشی در پیوست ذکر شده است).
۳-۶-ابزارهای پژوهش
آزمون رفتارشهروندی سازمانی
این پرسش­نامه ۲۴ سوالی مبتنی بر مدل پنج بعدی رفتار شهروندی سازمانی می­باشد و توسط پودساکف و همکاران (۱۹۹۰) طراحی شده است. در قالب ۵ بعد نوع دوستی، وظیفه شناسی، جوانمردی، فضیلت مدنی و احترام و تکریم می­باشد. پاسخ گویی به سوالات در طیف ۵-۱ (از کاملا مخالفم تا کاملا موافقم) تعیین شده است.
وظیفه شناسی: این بعد نمونه‌های مختلفی را در بر می‌گیرد و در آن اعضای سازمان رفتارهای خاصی را انجام می‌دهند که فراتر از حداقل سطح وظیفه‌ای مورد نیاز برای انجام آن کار است، مثل: کمک به دیگر اعضاء سازمان(سوالات: ۱، ۲، ۳، ۴، ۵).
نوع دوستی: به رفتارهای مفید و سود بخشی از قبیل ایجاد صمیمیت، همدلی و دلسوزی میان همکاران اشاره دارد (جملات: ۱۵، ۱۶، ۱۷، ۱۸، ۱۹).
فضیلت شهروندی: شامل رفتارهایی از قبیل حضور در فعالیتهای فوق برنامه و اضافی، آن هم زمانی که این حضور لازم نباشد (جملات: ۱۱، ۱۲، ۱۳، ۱۴).
جوانمردی: به شکیبایی در برابر موقعیتهای نامطلوب و نامساعد، بدون اعتراض، نارضایتی و گلایه‌مندی اشاره دارد (جملات: ۶، ۷، ۸، ۹، ۱۰).
احترام و تکریم: این بعد بیان‌کننده نحوه‌ رفتار افراد با همکاران، سرپرستان و مخاطبان سازمان و انجام کارهایی که در سازمان ضروری نیستند اما انجام آنها به سود سازمان است (جملات: ۲۰، ۲۱، ۲۲، ۲۳، ۲۴). شکرکن و همکاران (۱۳۸۳) پایایی این پرسش­نامه را از طریق آلفای کرونباخ ۸۸/۰ و در پژوهش هویدا (۱۳۸۷)، ۸۹/۰ محاسبه شده است.
آزمون نگرش محیطی
پرسش­نامه نگرش‌های محیطی تامپسون و برتون(۱۹۹۴):این پرسش­نامه دارای ۱۵ گویه می­باشد که شامل سه‌ خرده مقیاس انسان‌مداری (۵ گویه)، محیط مداری (۵ گویه) و بی‌اعتنایی عمومی (۵ گویه) است که برای ارزیابی‌ نگرش به محیط استفاده شد. اعتبار هریک از این خرده مقایس‌ها به این ترتیب می‌باشد: ضریب آلفای کرونباخ ۷۰/۰ برای انسان‌مداری، ۷۵/۰ برای محیط مداری و ۶۵/۰ برای‌ بی‌اعتنایی عمومی می­باشد (تامپسون، ۱۹۹۴؛ به نقل ازفردوسی، ۱۳۸۶).
آزمون بهزیستی اجتماعی
ابزار مورد نظر در پژوهش حاضر، پرسش­نامه‌ ۳۳ سوالی بهزیستی اجتماعی است که توسط کییز (۱۹۹۸) براساس مدل نظری خود از سازه‌ بهزیستی اجتماعی تهیه شده است. او طی دو مطالعه بر روی دو نمونه‌ی ۳۷۳ و ۷۸۸۲ نفری در آمریکا، با بهره گرفتن از تحلیل عوامل، مدل ۵ بعدی به کار رفته در پرسش­نامه خود را از نظر تجربی مورد تایید قرار داده است. در این مقیاس، ۶ گویه مربوط به‌ عامل مشارکت اجتماعی، ۷ گویه مربوط به انسجام اجتماعی، ۷ گویه عامل پذیرش اجتماعی و ۶ گویه مربوط به عامل انطباق اجتماعی و۷ گویه مربوط به شکوفایی اجتماعی است. درایران حیدری (۱۳۹۰) هنجاریابی وروایی آزمون برروی ۶۳۲ نفراز دانشجویان پرداخت ونتایج نشان دادکه پایای پرسش­نامه با بهره گرفتن از ضریب آلفای کرونباخ برابر با ۸۳/۰ است.
۳-۷-روش تجزیه وتحلیل داده ها
ابتدا آمار توصیفی برای مقایسه میانگین گروه­ ها در دوره پیش آزمون و پس آزمون و پیگیری مورد استفاده قرار گرفت و سپس برای تحلیل فرضیه ­ها با توجه به اینکه دو گروه مداخله یا آزمایش وجود دارد و همه متغییرهای وابسته تحقیق دارای زیر مقیاس­های متعددی می­باشند، بنابراین در این پژوهش جهت پاسخگویی به فرضیات پژوهشی از تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر استفاده شده است. برای انجام آزمون‌های آماری پارامتریک، علاوه بر فاصله ای بودن مقیاس اندازه گیری متغییرها، وجود شرط همگنی واریانس‌ها^[۴۳۵] الزامی است. علاوه بر آن برای استفاده از تحلیل واریانس اندازه گیری مکرر، بررسی مفروضه کرویت موچلی^[۴۳۶] ضروری است.
پیش از اجرای آزمون تحلیل واریانس اندازه گیری مکرر ابتدا پیش فرضهای این آزمون مورد بررسی قرارگرفته است که جهت بررسی همگن بودن ماتریس‌های واریانس- کوواریانس متغییرهای پژوهشی از آزمون کرویت موچلی استفاده می‌شود (بریس^[۴۳۷] و همکاران، ۱۳۸۴).
فصل چهارم
یافته های تحقیق

– تا چه حد از امکانات و تسهیلات رفاهی سازمان برخوردار هستید.
۱-۸-۱-۲-۵ تناسب محیطی (سازگاری محیطی):
– تا چه حد شرایط اقتصادی جامعه می تواند بر کیفیت کار شما مؤثر باشد.
– تا چه حد تغییر یا تصویب قوانین یا مقررات از سوی سازمان بر کیفیت انجام کارتان تأثیر می گذارد.
۱-۸-۱-۲-۶ اعتبار (معتبر بودن اقدامات قانونی کارکنان):
– در مقایسه با سازمان های دیگر حقوق و مزایای دریافتی خود را تا چه اندازه مناسب می دانید.
– تا چه حد ارزشیابی به عمل آمده از خود را قانونی و منصفانه می دانید.
– تا چه حد تصمیم های پرسنلی (عزل، نصب، ترفیع و پاداش) را مطابق با قوانین و مقررات می دانید.
۱-۸-۱-۲-۷ بازخورد (ارزیابی عملکرد):
– تا چه حد کارتان به طور منظم مورد نظارت و ارزیابی قرار می گیرد.
– تا چه حد اشتباه های مربوط به کارتان به موقع و به جا به شما تذکر داده می شود.
– تا چه حد عملکرد قوی یا ضعیف کارکنان به طور رسمی ثبت می گردد.
– تا چه حد کلاسهای ارزشیابی قبل از انجام رسمی ارزشیابی در اختیارتان قرار می گیرد.
۱-۸-۱-۳ کارکنان
در این پژوهش منظور از کارکنان تمامی افرادی هستند که در دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمانشاه به صورت استخدام رسمی، پیمانی و قراردادی مشغول به کار هستند .
فصل دوم
مبانی نظری و
پیشینه پژوهش
۲-۱ مقدمه
یکی از عوامل مهمی که موفقیت سازمانها را تضمین می کند فرهنگ سازمانی است که در سالهای اخیر مورد توجه اندیشمندان و صاحبنظران مدیریت قرار گرفته است.
فرهنگ سازمانی مجموعه ای از ارزش ها، اعتقادات، فرضیات، هنجارهای مشترک حاکم بر سازمان اشاره می کند و سیستمی از استنباط مشترک است که اعضاء نسبت به یک سازمان دارند.
به منظور برقراری یک فرهنگ سازمانی مطلوب، مدیران حساس ترین نقش را ایفا می کنند، زیرا مدیران با رفتار خود نقش اساسی در شکل دهی فرهنگ سازمانی دارند. بنابراین مدیران بایستی الگویی برای کارکنان خود بوده و در میان هزاران نفر هیجان ایجاد کنند که این امر مستلزم تعهد سازمانی آنان نسبت به ارزش ها و باورها است.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

از سوی دیگر بهره وری نیز به عنوان یک نگرش، یک برداشت ذهنی از کار و زندگی تعریف می شود. به عبارتی دیگر بهره وری به فرهنگ ملی کشورها و مردم آن بستگی دارد.
صرف نظر از تعریف فنی بهره وری که نسبت ستانده به داده است، اگر بهره وری را یک بینش فکری بدانیم در آن صورت به عنوان یک ارزش و فرهنگ در مجموعه ارزش های سازمانی مطرح می شود و بهبود آن در توسعه اقتصادی، کاهش تورم و افزایش سطح رفاه جامعه تأثیرات زیادی دارد.
اهمیت فرهنگ سازمانی در تأثیر گذاشتن بر بهره وری کارکنان با توجه به ارزش هایی همچون نظم و انظباط اجتماعی، توجه به آموزش و پرورش نیروی انسانی، برانگیختن وجدان کاری، رعایت قوانین و مقررات اصولی، پرکاری و سخت کوشی و اینکه بتوانیم هر روز بهتر از روز قبل در کارهای خود بهبود بخشیده و گام های مؤثریرا در جهت رشد و توسعه ی همه جانبه و پایدار و همچنین توسعه بهره وری بر داریم، میسر می باشد.
۲-۲ مبانی نظری
بخش اول : تعریف و تاریخچه فرهنگ
۲-۲-۱ تعریف فرهنگ :
فرهنگ واژه ای فارسی و مرکب از دو جزء «فر» و «هنگ» است. «فر» پیشوند به معنای جلو و بالاست و «هنگ» به معنای کشیدن و نیز تعلیم و تربیت می باشد. در زبان انگلیسی واژه ی کالچر^[۹] به کار می رود، و معنای آن کشت و کار و یا پرورش بوده است. این واژه در ابتدا به معنای کشت و زراعت بوده و از قرن نوزدهم به بعد مردم شناسان آن را در معنای جدید به کار گرفتند و در ادبیات عرب دانشمندان علوم اجتماعی واژه ی « ثقافه» را معادل آن قرار دادند. این لغت از ریشه «ثقف» به معنای آموختن، ماهر شدن و یافتن امده است.
«فرهنگ به معنی ادب، تربیت ، دانش، علم و معرفت، بیرون کشیدن و بالا کشیدن، استعدادهای درونی فرد و اجتماع، رسوم، مجموعه ی علوم و معارف و هنرهای یک قوم به کار رفته است» (محمودی بختیاری و عقیلی ۱۳۵۸: ۲۶). «انگلمن» آمریکایی فرهنگ را اینگونه تعریف می کند : «فرهنگ بیان کننده ی روابط سمبولیک میان افراد یک جامعه می باشد».
«تیلور»^[۱۰] نیز فرهنگ را چنین تعریف می کند: «فرهنگ مجموعه ی پیچیده ای است که شامل معارف معتقدات، هنرها، صنایع، فنون، اخلاق، قوانین، سنن، و بالاخره تمام عادات و رفتار و ضوابطی است که فرد به عنوان عضو جامعه، از جامعه خود فرا می گیرد و در برابر آن جامعه، وظایف و تعهداتی را بر عهده دارد».
تعریف «گی روشه» از فرهنگ چنین است: «فرهنگ مجموعه به هم پیوسته ای از اندیشه ها و احساسات و اعمال کم و بیش صریح که به وسیله ی اکثریت افراد یک گروه پذیرفته شده است و برای اینکه افراد، گروهی معین و مشخص را تشکیل دهند لازم است که آن مجموعه ی به هم پیوسته به نحوی در عین حال عینی و سمبلیک، مراعات گردد» (روح الامینی ۱۳۸۱: ۱۸).
برخی با تحلیل اجزای فرهنگ در زبان فارسی آن را چنین تعریف کرده اند: «فرهنگ یعنی از ژرفای وجود افراد ملیتی یا از درون یک جامعه، دانستنی ها و مکنونات و نیروهای نهفته و از تراویده های مستقل ذهنی و استعدادهای درونی و ویژه فوری را بیرون کشیدن و آشکار ساختن و در نتیجه افزودن و پر بار کردن پدیده ها و خلاقیت های شناخته و ناشناخته ی آدمی است و به معنی وسیع تر پرورش، رشد و نمو آداب و رسوم یک ملت است. (بختیاری ۱۳۵۸: ۴۳)
«اتو کلاین برگ» در تعریف و تبیین فرهنگ آورده است : “«فرهنگ از نظر عامه ی مردم به معنی هنری و فکری متعالی است و توسعه علم، هنر و ادبیات و فلسفه بیانگر نبوغ یک ملت است. ولی از نظر جامعه شناسان و مردم شناسان فرهنگ علاوه بر همه ی اینها شامل تمام چیزهایی است که فرد به عنوان عضو از جامعه کسب می کند» (روح الامینی ۱۳۸۱: ۱۹).
«امام خمینی» (ره) در باره فرهنگ و نقش وجودی و جوهری آن در زندگی انسانها می فرماید:
«فرهنگ یک کارخانه ی آدم سازی است، چنانچه انبیا هم برای همین معنا آمده اند که آدم درست کنند».
«کروبر» و «کلوکهان» (۱۹۵۲) در حالی که بیش از یکصد و پنجاه تعریف برای فرهنگ برشمرده اند سرانجام تعریفی ترکیبی به این شرح پدید آورده اند: « فرهنگ در بر گیرنده ی الگوهای آشکار و پوشیده ای از رفتار و برای رفتار است که از راه نمادها که دستاورد نمایان گروه های انسان است، آموخته می شود و انتقال می یابد، نظامهای فرهنگی می توانند از یک سو نتیجه و پی آمد کنش باشند و از سوی دیگر، عناصر تعیین کننده ی بیشتر قرار گیرند (طوسی ۱۳۷۲: ۷۲).
در اینجا تعاریف دیگری را که توسط سایر صاحب نظران از فرهنگ ارئه شدهاست عنوان می کنیم تا مفهوم دقیق تری از این پدیده ی ذهنی و ناملموس به دست آید. جدول ۱- ۲خلاصه ای از تعاریف متداول را نشان می دهد (مورهد و گریفین ۱۹۹۸: ۴۹).
جدول (۲-۱) خلاصه تعاریف فرهنگ

تعریف

منبع

یک نظام اعتقادی که بین افراد جامعه مشترک است.