۲-۸- رابطه اجتناب مالیاتی با شفافیت گزارشگری

شفافیت گزارشگری فعالیت های اجتناب مالیاتی و انگیزه کسب منافع افراد درون سازمانی را روشن و آشکار می‌سازد. مدیریت ممکن است جهت کاهش هزینه های ناشی از مالیات بر درآمد شرکت انواع گوناگونی از فعالیت های اجتناب مالیاتی و پوشش مالیاتی را به کار گیرد، که آن فعالیت ها و برنامه ها توام با ریسک و عدم قطعیت بالایی همراه می‌باشد. در سایه برنامه های اجتناب مالیاتی نباید هیچ اهداف دیگری وجود داشته باشد. اما ماهیت مبهم و غیر شفاف فعالیت های اجتناب مالیاتی می‌تواند فرصت های مناسبی برای مدیریت فرصت طلبانه در جهت کسب منافع شخصی و سوء استفاده از منابع مالکان فراهم نماید. اما یک سیستم اقشای بهینه و کارآمد می‌تواند رفتار مدیریت واحد اقتصادی را به مالکان برون سازمانی انعکاس دهد تا مدیریت نتواند در سایه فعالیت های اجتناب مالیاتی منافع شخصی خود را دنبال کند و جهت گیری آن فعالیت ها در جهت افزایش ثروت سهام‌داران انجام گیرد. همچنین به علت اینکه برنامه های اجتناب مالیاتی پیچیده است، اگر رویدادها و مبادلات شرکت به صورت دقیق تر و به موقع به اطلاع سهام‌داران برسد، دغدغه های آن ها از هزینه های پنهان مرتبط با فعالیت های اجتناب مالیاتی اعم از مستقیم و غیر مستقیم کاهش می‌یابد و استقبال آنان از این عملکرد با علم به اینکه فعالیت های اجتناب مالیاتی، مدیریت انتقال منافع آنان به سوی دولت را کاهش می‌دهد، باعث افزایش تقاضای سرمایه گذاری و در نتیجه افزایش قیمت سهام واحد اقتصادی را به دنبال خواهد داشت.

۲ -۹-گزارشگری مالی و گزارشگری مالیاتی

مقوله شفافیت گزارشگری مالی و اهمیتی که در سال های اخیر نمود بیشتری پیدا ‌کرده‌است، به دنبال وقایع ناگوار و بحران های به وجود آمده در بورس های جهان، افشای ماجرای ورلد کام، انرون، زیراکس و سقوط شاخص های بورس تهران در سال ۱۳۸۳ باعث گردید موضوع صورت های مالی به عنوان یک پدیده مورد لزوم و ضرورت بازار سهام اهمیت بیشتری را به خود اختصاص دهد.

اطلاعات حسابداری از مهم ترین اطلاعاتی است که به عنوان محصول اصلی سیستم حسابداری نقش اساسی در تصمیم گیری های ‌گروه‌های مختلف بازار سرمایه ایفا کند. این اطلاعات طی یک فرایند محاسباتی و بر اساس اصول و استانداردهای مراجع ذی صلاح اندازه گیری و ارائه می‌شوند و اگر از شفافیات لازم برخوردار نباشند احتمال اتخاذ تصمیمات نادرست توسط گیرنده اطلاعات افزایش می‎یابد.

یکی از استانداردهای بین‌المللی حسابداری که تاثیر بسزایی در کیفیت گزارشگری مالی دارد استاندارد حسابداری مالیات بر درآمد می‌باشد (شمس زاده و همکاران۱۳۸۷ ).

چرا که این استاندارد ابزاری برای تفکیک اندازه های حسابداری مالی از اندازه های قوانین مالیاتی و تخصیص تفاوت این اندازه ها به ادوار مالی دوره ی عمر مبادلاتی که باعث ایجاد این تفاوت شده اند فراهم می‌کند. در خصوص گزارشگری مالی، علایق و نیاز استفاده کنندگان برون سازمانی شامل سرمایه گذاران، مدیران، حسابرسان و مجامع علمی اساس کار قرار می‌گیرد در حالی که به نقش پراهمیت دولت به عنوان یکی از ‌گروه‌های ذینفع همیشگی گزارشگری مالی توجه کمتری می شود که جهت افزایش توجه به نیاز اطلاعاتی دولت از طریق گزارشگری مالیاتی امکان پذیر است. در گزارشگری مالیاتی سهم دولت از منافع بنگاه از طریق سود حسابداری قابل قبول ممیزین مالیاتی به همراه برخی تعدیلات محاسبه می شود. در واقع این فرایند به طور غیر مستقیم می‌تواند مهر تائیدی بر سود حسابداری گزارشگری مالی باشد.

ماری مارگارات و فرانک ۲۰۰۹ در خصوص گزارشگری مالیاتی و ارتباط آن با گزارشگری مالی به یک رابطه قوی و مثبت بین این دو نوع گزارشگری دست یافته اند.

عرب مازار و همکاران (۱۳۹۰) به بررسی تبیین ارتباط بین شفافیت گزارشگری مالی با گزارشگری مالیاتی در ایران پرداختند. یافته های آن ها بیانگر وجود رابطه مثبت بین گزارشگری مالیاتی و شفافیت گزارشگری مالی بود. به طوری که گزارشگری مالیاتی به ضمیمه گزارشگری مالی، شفافیت گزارشگری مالی را تا حدود زیادی تامین خواهد کرد.

صمدی لرگانی و همکاران (۱۳۸۹) به بررسی تاثیر گزارشگری مالیاتی بر شفافیت گزارشگری مالی پرداختند. در آن مطالعه با تأکید بر موضوع شفافیت گزارشگری مالی، به بررسی ارتباط آن با گزارشگری مالیاتی پرداخته شد. نتایج بیانگر وجود رابطه مثبت بین گزارشگری مالیاتی و شفافیت گزارشگری مالی بود، به طوری که با گزارشگری مالیاتی به ضمیمه گزارشگری مالی، شفافیت گزارشگری مالی تا حدود زیادی تامین خواهد شد.

فانگ جاوو (۲۰۰۶) در پژوهشی تحت عنوان عوامل مؤثر بر رویه های تصمیم گیری شرکت، وقتی حسابداری مالی در مقابل حسابداری مالیاتی قرار می‌گیرد ‌به این نتیجه رسید که قوانین مالیاتی ناگزیر بر عملکرد حسابداری تاثیر می‌گذارد و حسابداری به عنوان یک فن دارای اصول و ضوابط خاص خویش است که تحت تاثیر قوانین مالیاتی قرار گرفته است.

شهنوازی (۱۳۸۵) در پژوهش خود با عنوان “بررسی ضرورت افشای وجود افتراق بین اطلاعات مالی تهیه شده بر مبنای استانداردهای حسابداری و اطلاعات مالی تهیه شده بر مبنای قانون مالیات های مستقیم ایران”، اطلاعات مالی تهیه شده بر مبنای قوانین مالیاتی را هدف قرار داده و ‌به این نتیجه رسید که گزارشگری مربوط به افشای وجه افتراق بین اطلاعات مالی بر مبنای استانداردهای حسابداری و بر مبنای قوانین قوانین مالیاتی با تصمیم گیری های اقتصادی مرتبط است.

۲-۱۰-تحقیقات انجام شده ‌در مورد اجتناب مالیاتی

۱- بررسی رابطه اجتناب مالیاتی و ارزش شرکت:

این تحقیق توسط دسای و دارماپالا از اساتید دانشگاه هاروارد و میشیگان در سال ۲۰۰۹ به روش OLS انجام شد. برای اندازه گیری متغیر اجتناب مالیاتی از تفاوت سود گزارش شده به سهام‌داران و سود سود مشمول مالیات ابرازی به حسابرسان مالیاتی استفاده شد. میزان شکاف بین دو گزارش یاد شده به پوشش های مالیاتی به کار رفته نسبت داده شده است.

نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که میانگین تاثیر اجتناب مالیاتی بر ارزش شرکت قابل توجه و معنادارنیست. اما در شرکت هایی که دارای مکانیزم حاکمیت شرکتی کارآمد و قوی هستند، تاثیر اجتناب مالیاتی بر ارزش شرکت معنادار و مثبت می‌باشد. شفاف سازی و روان سازی در قوانین مالیاتی بر توانایی شرکت ها جهت استفاده ی بیشتر از معافیت ها و کاهش مالیات پرداختی خواهد افزود. همچنین نتایج تحقیق بیانگر این مطلب بود که انتقال منابع از دولت به مالکان از طریق اجتناب مالیاتی با تضاد نمایندگی میان مالکان و مدیران مرتبط می‌باشد.

۲-بررسی رابطه شکاف بین سود حسابداری و سود مشمول مالیات با مدیریت سود

این پژوهش توسط دریک و هانلون در سال ۲۰۰۵ در آمریکا انجام گرفت.

نتایج تحقیق بیان می‌دارد که اختلاف کمتر بین سود حسابداری و سود مشمول مالیات نشان دهنده مدیریت سود بالا و کیفیت پایین گزارشات مالی می‌باشد. شکاف بیشتر بین سود گزارش شده به مالکان و سود مشمول مالیات گزارش شده توسط حسابرسان مالیاتی نشانگر این است که مدیریت سود کمتر و شفافیت گزارشات مالی بالا می‌باشد.

۳- بررسی رابطه شکاف بین سود حسابداری و سود مشمول مالیات