وبلاگ

۲-۲-۱۵ سطوح مختلف فساد اداری

۲-۲-۱۵-۱ فساد اداری در سطح بین‌الملل

فساد اداری ممکن است در سطح بین‌المللی نیز دیده شود.غالباً نقش آفرینان فساد نمایندگان دولتی هستند که از طریق دریافت اعتبارات، حق قرارداد، حق پروژه مبالغی را به صورت نقد یا هدایا ، پاداش‌ها و مزایای غیرمتعارف قبول می‌کنند.در سطح کشورهای جهان سوم روند فساد اداری در بخش بین‌المللی سازمان‌های دولتی بسیار وسیع و گسترده است.

۲-۲-۱۵-۲ فساد اداری در رابطه با دولت و بخش‌های غیردولتی

در سطح ملی غالباً فساد اداری بین دولت، نظام اداری و مؤسسات اداری بیشتر دیده می‌شود. از سوی دیگر فساد اداری در رابطه با دولت و بخش‌های غیردولتی روی می‌دهد. یک طرف فساد ممکن است یک مقام رسمی دولتی باشد (در هر سطحی) و طرف دیگر فساد کسی است که رشوه را می‌دهد.

۲-۲-۱۶ انواع فساد

۲-۲-۱۶-۱ انواع فساد اداری

زد و بند، باج خواهی ، پارتی بازی، سوء استفاده از موقعیتهای شغلی ، مزایده و مناقصه های صوری، ارتشاء و اختلاس ، فروش اطلاعات محرمانه ، تبار گرایی و فامیل بازی و …محققان فساد را به انواع گوناگونی تقسیم‏بندی کرده ‏اند؛ از جمله:

1. 1. 1. فساد خرد: به اخذ رشوه‏های اندک از جانب کارکنان دولت برای رفع مشکلات اشاره دارد. همچنین زمانی که در موارد استثنایی از جانب کارمندی درخواست رشوه می‏ شود، اما این کار به شکل سازمان‏یافته انجام نمی‏ شود، «فساد فردی» صورت گرفته است.

   

1. 1. فساد سازمان‏یافته: زمانی که بقای نظام‏ها به وجود فساد بستگی پیدا می ‏کند و در این حالت، سازمان‏ها، مقرّرات و هنجارهای رفتاری با فساد تطبیق پیدا می ‏کند.

1. فساد بزرگ: هنگامی که مسئولان سطح بالای دولتی و سیاست‏مداران در قراردادها و طر‏حهای بزرگ که جنبه ملّی دارند اعمال نظر می‏ کنند و سودهای کلان به دست می ‏آورند.

۲-۲-۱۶-۲ انواع فساد مالی

فساد مالی عبارت از معامله ای بین دو فرد است که یکی از آن ها نماینده حکومت است که از حدود قانون و مقررات برای دستیابی به نفع شخصی به شکل رشوه تجاوز می‌کند. شکلهای اصلی فساد مالی رشوه، اختلاس، تقلب و اخاذی است. رشوه عبارت است از وجهی (نقدی یا جنسی) است که در یک رابطه آلوده و فاسد داده یا گرفته می شود. نفس دادن یا گرفتن رشوه تخلف است و باید آن را جوهر فساد مالی دانست. رشوه می‌تواند به صورت یک مبلغ ثابت، درصدی مشخص از یک قرارداد، یا هر گونه وجه یا امتیاز دیگری از نوع پول که معمولاً به یک مقام دولتی که می‌تواند قراردادها را از جانب دولت منعقد و یا منافع را بین شرکت‌ها، تجار و مراجعه کنندگان توزیع نماید پرداخت می شود.

رانت جویی : گاهی دقیقاً مترادف با فساد مالی است و بخش های زیادی از این دو مفهوم هم پوشانی دارند .از عواید افزون بر تمام هزینه های مربوط، مشتق می شود و همان چیزی است که اکثر مردم آن را سودهای انحصاری می دانند.

رشوه: بسیاری از تئوری‌هائی که در موضوع “فساد اداری” بحث می‌کنند فساد کنندگان را افرادی می‌دانند که در ازای کسب امتیازی ابتدا رشوه را پرداخت می‌کنند. رشوه دهندگان و فساد کنندگان غالباً در بین بخش خصوصی و سازمان‌های غیردولتی بیشتر وجود دارند.

رابطه( ۱-۱): رابطه عوامل در رشوه : a = b – c – p(s + qf) – v
که در آن (b) ارزش نقدی مورد انتظار خدمات اداری ،© هزینه رشوه ، (p) احتمال کشف ،(s) هزینه اجتماعی کشف(از دست دادن اعتبار اجتماعی) ، (q)احتمال کشف که منجر به اقدامات کیفری می شود، (f)هزینه بیکاری یا جریمه حبس احتمالی ، (v) ارزش نسبت داده شده به سلامت یا وجدان یا شرافت فردی است. اگر a مثبت باشد فرد رشوه را پرداخت یا دریافت خواهد کرد.

حق حساب : اصطلاحات فراوانی معادل رشوه از جمله ›حق و حساب‹ انعام، حق العمل، پول کار چاق کنی، پول شیرینی، ادای دین، حق سکوت، حق تسریع، پول چای وجود دارد که همه مصادیقی از فساد مالی برحسب پول یا مزایایی است که به کارکنان مؤسسه های خصوصی، مقام های دولتی و سیاستمداران پرداخت می شود.

۲-۲-۱۷ اختلاس

اختلاس برداشت از منابع به وسیله افرادی است که مدیریت این منابع به آن ها سپرده شده است. اختلاس هنگامی اتفاق می افتد که کارکنان ناسالم اموال کارفرمایان خود یا مقام های دولتی، منابع عمومی را حیف و میل یا از آن سوء استفاده می‌کنند. اختلاس دزدی محسوب می شود، وقتی در اموال عمومی اختلاس می شود
حق جامعه پایمال می‌گردد زیرا اموال شخص مشخصی به سرقت نرفته و هیچ یک از افراد جامعه به طور مشخص حق قانونی ادعای جبران خسارت ندارد این حالت یکی از خطرهای اختلاس است و برای مبارزه با آن باید اراده سیاسی، قوه قضائیه مستقل و توان قانونی کافی وجود داشته باشد.

۲-۲-۱۸ عوامل و دلایل مؤثر بر ایجاد فساد

دلایل گوناگونی را برای فساد اداری در جوامع مختلف بر شمرده‏اند. بررسی‏های صورت گرفته بر روی پدیده فساد اداری حکایت از پیچیده بودن و گسترده بودن عوامل مؤثر در شکل‏گیری این پدیده دارد. فقر اقتصادی و نابسامانی‏های درآمدی کارکنان سازمان‏ها، فقر فرهنگی و عدم وجود باورهای استوار اخلاقی و نبود مقرّرات و قوانین بازدارنده و نظام‏های کنترلی مؤثر از زمره دلایل اصلی بروز فساد اداری بوده است.

به طور کلی، می‏توان عوامل اصلی شکل‏گیری این پدیده را به دو دسته کلی علل اصلی (ریشه‏ها) و عوامل تسهیل‏کننده تقسیم‏بندی نمود.

۲-۲-۱۸-۱ علل اصلی یا ریشه‏ها

1. 1. ریشه‏های فرهنگی و اجتماعی: ضعف وجدان کاری و انضباط اجتماعی، ناآگاهی مردم از قوانین و مقررات اداری ، ساختار اجتماعی که مقامات رسمی دولت را برتر می شمارد، سطح پایین اخلاقیات در جامعه ، قوی بودن پیوندهای فامیلی و قبیله ای، رواج مادی گرایی؛ مهم‏ترین عامل بروز فساد اداری ریشه‏های فرهنگی و عقیدتی است، به گونه‏ای که اگر ارزش‏ها، هنجارها، عقاید و باورهای حاکم بر افراد اجتماع متکی بر ارزش‏های مادی‏گرایانه، فردگرایانه و مصرف‏گرایانه باشد و ساختارهای اجتماعی از انسجام و کارکردهای لازم برخوردار نباشند، ناکارآمدی و ضعف نظام فرهنگی و اجتماعی را به دنبال داشته و پیامد آن، شکل‏گیری فساد در همه سطوح و لایه‏های اجتماع خواهد بود. فردگرایی، خویشاوند مداری و قوم‌گرایی، عدم حساسیت شهروندان نسبت به فساد و موجه‌سازی آن تحت عناوین دیگر فعل «هدیه» از زمره ویژگی‌های فرهنگی هستند که ارتکاب فساد در کشورهای در حال توسعه را به امری عادی تبدیل ‌کرده‌است (پائول کایدن)

1. ریشه‏های اقتصادی: پرداخت کم ، بانک جهانی پایین بودن سطح پرداخت در کشورهای در حال توسعه را عامل مهمی در انگیزه ارتکاب فساد برای کارکنان دولت می‌داند. عدم همخوانی رشد تورم با درآمد کارکنان عامل دیگری برای انگیزه ارتکاب فساد می‌باشد. درآمد ناکافی کارکنان و کم بودن درآمد کارکنان بخش عمومی نسبت به بخش خصوصی، توزیع ناعادلانه درآمدها، ناکارآمدی نظام تأمین اجتماعی، سیاستهایی که به طور مصنوعی بین عرضه و تقاضا شکاف ایجاد می‌کنند رکود اقتصادی، مادی‏گرایی، بی‏ثباتی اقتصادی، تورّم افسار گسیخته، عدم تناسب دخل و خرج ناشی از عدم عدالت اقتصادی، کاهش قدرت خرید مردم و توزیع نامناسب درآمدها در جامعه، از عوامل مهم اقتصادی است که زمینه‌های بروز سوءاستفاده‏های مالی و تخلفات اداری را فراهم می‏ سازد.

۲-۲-۱۸-۲ عوامل تسهیل‏کننده