مربیان و پرورش‌دهندگان تلاش می‌کنند با دانش‌آموزان به مثابه کسانی رفتار کنند که دارای نیازها، استعدادهای و پیشینه متفاوتی هستند؛ اما در نظامی که با فلسفه تولید انبوه اداره می‌شود، این کار دلسرد کننده و هراس انگیز است.

هواردگاردنر، استاد آموزش و پرورش دانشگاه‌هارواد، نظریه هوش‌های هفت‌گانه را، که در همه موجودات زنده مقدار یکسانی ندارد، ارائه داد. هوش‌های موردنظر گاردنر، در زمان‌های گوناگون، به شیوه های متفاوت در افراد پرورش می‌یابند. برای آموزشکاران، هوش‌های هفتگانه جنبه‌ای از هم کوشی و هم افزایی است زیرا هرگاه یکی از هوش‌ها متحول شود، بر هوش دیگران می‌گذارد.

به عقیده‌ گاردنر، «شیوه هایی که با توجه به آن‌ ها هوش‌ها ترکیب و درهم آمیخته می‌شوند، همانند چهره‌ها و شخصیت‌های افراد، متفاوت‌اند.» بسیاری از راهبردهای جدیدی که برای بسط رشد هوش افراد ارائه شده، بر این نظریه مبتنی است.( Gardner, H. 1999 p.25, 72)

گاردنر اشاره می‌کند که، نظام آموزشی، به شدت به سمت شیوه یادگیری فراگیرندگان منطقی – ریاضیاتی و زبان شناختی کشیده می‌شود. او توضیح می‌دهد که هوش‌ها، مرتبط با هم عمل می‌کنند، نه جدا از هم؛ از این رو، توصیه می‌کند تغییراتی در طراحی برنامه درسی و نحوه ارائه آن صورت گیرد که همه هوش‌ها را مورد توجه قرار دهد.

یکی از بهترین و امیدبخش‌ترین نویدهای فن‌آوری آموزشی آن است که ما را یاری می‌دهد راهی به درون مغزهای دانش‌آموزان بیابیم و از درون مغزهای آنان، معبری هم به بیرون بکشیم، پیشرفت‌های اخیر در کیفیت نرم افزارها و سخت‌افزارها به معلمان و پرورش دهندگان اجاره می‌دهد توان بالقوه دانش‌آموزان را پرورش دهند و به منصه ظهور برسانند.

در این جا یک نکته احتیاط انگیز هست، و آن این که در استفاده از عناوین هوش‌ها در حکم برچسب یا لقب برای کسی، محتاط باشیم. بسیاری از افراد، هم درباره‌ خودو درباره دیگران، به فراموشی تمایل دارند و این امر به اهداف آموزش و پرورش آسیب می‌رساند.

تذکر این نکته هم لازم است که در نوشتار حاضر، هدف تصدیق گفته های گاردنر نیست، آنچه او طرح می‌کند، فقط نظریه است و باید اندیشه‌ها و چشم‌اندازهای او را بیش از پیش تفسیر کرد. اما نکته حایز اهمیتی که معلمان باید از این نظریه دریابند، این است که افراد متفاوت‌اند و به شیوه های متفاوتی می‌آموزند و باید ‌به این تفاوت‌ها احترام گذاشت، آن ها را ارزشمند دانست و به پرورش آن پرداخت. Haggarty, Brain. Nurturing Intelligences, Addison-wesley

تطبیق فن‌آوری و ویژگی‌های هوشی

۱- هوش زبان شناختی یا کلامی: این هوش روشنگر توانایی بهره‌گیری اثرگذار از واژگان به صورت نوشتاری و کلامی است.

• • تجلی سطح بالای هوش زبان شناختی در کسانی نظیر سخنوران، داستان سرایان، سیاست‌مداران، شاعران،‌ نمایش نامه‌نویسان، ویراستاران و روزنامه‌نگاران دیده می‌شود.

• • دانش‌آموزانی که هوش زبان شناختی زیادی دارند، در قالب کلمات می‌اندیشند، با شنیدن می‌آموزند، از نوشتن لذت می‌برند، به کتاب‌ها و نوارها عشق می‌ورزند؛ و حافظه خوبی برای اشعار غنایی، و متون منظوم دارند.

• دانش‌آموزانی که با چنین قابلیت هوشی، می‌توانند از پردازش‌گران کلمه، برنامه های نشر رومیزی، برنامه های صوتی، برنامه های مشوق شعرسرایی، مقاله نویسی، ویدیو دیسک‌ها، نوارهای صوتی، شبکه های اکترونیک و … بهره ببرند.

۲- هوش فضایی یا تصویری: کسانی که دارای این قابلیت هوشی هستند، می‌توانند جهان اطراف خود را به درستی ادراک و در ذهن خود در آن تحولات و تغییراتی ایجاد کنند. این هوش مبین آن است که افراد می‌توانند به طور ذهنی به تشخیص جزییات امور و تجسم و تغییر اشیای دیداری بپردازند. (آقازاده، ۱۳۸۵، ۲، ص ۳۹-۳۵)

• • تجلی سطح بالای هوش فضایی در کسانی نظیر راهنماها، طراحان داخی، معماران، هنرمندان و کاشفان دیده می‌شود.

• • دانش‌آموزانی که هوش فضایی زیادی دارند، درباره تصاویر و مجسمه‌ها می‌اندیشند؛ به حل معما و جداول اشتیاق نشان می‌دهند؛ طراحی و رسامی از اشیا را دوست دارند و به فیلم‌ها، اسلایدها، نوارهای ویدیویی، نمودارهاو نقشه‌ها علاقه‌مندند.

• دانش‌آموزانی با چنین قابلیت هوشی می‌توانند از برنامه های طراحی و نقاشی، برنامه های خواندن همراه با تصاویر، برنامه هایی همراه با نقشه‌ها و نمودارها بهره بگیرند. همچنین می‌توانند از برنامه های چندرسانه‌ای، برنامه های صفحه های گسترده رایانه‌ای و … استفاده کنند.

۳- هوش موسیقیایی: آن دسته از کسانی که دارای هوش موسیقیایی هستند، می‌توانند ضمن ادراک شکل موسیقیایی، آن را تغییر دهند.

• • تجلی سطح بالای هوش موسیقیایی در کسانی نظیر هنرورزان، منتقدان هنری و آهنگسازان دیده می‌شود.

• • دانش آموزانی که هوش موسیقیایی زیادی دارند، مطالب را از طریق آهنگ (ریتم) می‌آموزند، ساز می‌نوازند، در حین مطالعه از موسیقی بی‌کلام استفاده می‌کنند و مواردی را که آمیخته با آواز، آهنگ و صوت باشد، بهتر می‌آموزند.

• دانش‌آموزانی با چنین فعالیت هوشی می‌توانند از برنامه های آمیخته با آهنگ، برنامه های خواندن همراه با صدای حروف و برنامه هایی که به آنان اجازه تولید صدا می‌دهد بهره بگیرند. استفاده از ویدیو دیسک‌ها، ضبط صوت، گرامافون و … در پیشبرد یادگیری این دانش‌آموزان اثرگذار است.

۴- هوش منطقی یا ریاضیاتی: دانش آموزانی که از هوش منطقی یا ریاضیاتی قابل توجهی بهره‌مندند، قابلیت استفاده از اعداد و استدلال را دارند.

• • تجلی سطح بالای هوش منطقی یا ریاضیاتی در کسانی نظیر ریاضی‌دانان، آماردانان، مالیات بگیران، دانشمندان، برنامه‌ریزان یا برنامه‌نویسان رایانه و منطق دانان دیده می‌شود.

• • دانش‌آموزانی که هوش منطقی یا ریاضیاتی زیادی دارند، درباره اشیا و موقعیت به صورت منطقی و روشن می‌اندیشند؛ الگوها و روابط انتزاعی را می‌کاوند؛ مسائل چالش‌انگیز ذهنی، معماهای منطقی و بازی‌های راهبردی را دوست دارند؛ ذوق استفاده از رایانه را دارند و به مقوله‌بندی و طبقه‌بندی کردن علاقه نشان می‌دهند.

• دانش‌آموزانی با چنین قابلیت هوشی، می‌توانند از برنامه های صفحه های گسترده و پایگاه‌های اطلاعات رایانه‌ای، نرم افزارهای حل مسئله، نرم افزارهای برنامه‌نویسی رایانه‌ای، شبیه‌سازی‌ها، ماشین‌های حساب و … بهره بگیرند.

۵- هوش جسمانی- حرکتی: دارندگان این نوع هوش می‌توانند از اعضای بدن خود برای بیان افکار و عواطف استفاده کنند و در استفاده از دست‌های خود برای ساخت یا تغییر شکل اشیا، مهارت نشان می‌دهند.

• • تجلی سطح بالای هوش جسمانی-حرکتی در کسانی نظیر هنرپیشه‌ها، ورزشکاران، رقصندگان، جراحان و مکانیک‌ها دیده می‌شود.

• • دانش‌آموزانی که هوش جسمانی-حرکتی زیادی دارند، دانش را با بهره گرفتن از حس بدنی خود پردازش می‌دهند؛ با لمس کردن و دست‌ورزی و حرکت می‌آموزند؛ ایفای نقش را دوست دارند و به حرکات خلاقه عشق می‌ورزند.