فصل سوم:

روش اجرای تحقیق

۳-۱) مقدمه

مهمترین موضوع علم اقتصاد، تخصیص بهینه منابع و امکانات محدود است. برای این منظور باید کارایی همه سازمان‌ها و نهادهای اقتصادی به دقت ارزیابی شود. در این میان، سیستم‌های مالی از اهمیت اقتصادی خاصی برخوردار هستند؛ زیرا آن ها می‌توانند از طریق اعطای تسهیلات و شرکت در پروژه های مختلف اقتصادی، شرایط را برای سرمایه‌گذاری آسان نموده و از این طریق در رشد و توسعه اقتصادی کشور مؤثر باشند. اما ارزیابی واحدهای مالی به دلیل خدماتی بودن این واحدها و متنوع بودن خدمات ارائه شده توسط آن ها، از پیچیدگی خاصی برخوردار است که نیازمند دقت بیشتر و استفاده از روش های مناسبتر است (ابراهیمی, شهلا; نمازی, محمد;, ۱۳۸۹).

مجموعه ای از تکنیک‌های مطرح شده در علوم اقتصادی و مدیریت به حوزه ای از ادبیات تحت عنوان «ارزیابی کارایی اطلاعاتی» اختصاص دارند. ارزیابی عملکرد فرآیندی دائمی با معیارهایی جهت کمی‌سازی کارایی و اثربخشی می‌باشد. در راستای تکامل علم اقتصاد، مفهوم کارایی نیز توسعه یافته و اندازه‌گیری آن نیز بر مبنای تئوری‌های مختلفی صورت پذیرفته است. امروزه اهمیت ارزیابی کارایی اطلاعاتی در تمامی حوزه ها بر هیچ فرد و سازمانی پوشیده نیست؛ به طوری که یکی از شروط بقا در دنیای رقابتی، سنجش عملکرد فعلی برای شناخت وضعیت موجود و اتخاذ تصمیمات صحیح و سریع بر اساس نتایج حاصله از این ارزیابی‌هاست. البته واضح است که برای ارزیابی عملکرد باید از روش های علمی و تثبیت شده استفاده نمود تا نتایج حاصله برای اتخاذ تصمیمات و راهکارهای اصلاح و بهبود، قابل اطمینان باشند.

۳ ـ ۲) روش تحقیق

تحقیقات علمی را می‌توان بر اساس چگونگی به دست آوردن داده های مورد نیاز به دو دسته تحقیق آزمایشی و تحقیق توصیفی تقسیم کرد. بیشتر تحقیقات علوم رفتاری در رده تحقیق توصیفی به شمار می‌آیند. در این تحقیق نیز از روش تحقیق توصیفی استفاده شده است. تحقیق توصیفی شامل مجموعه روش­هایی است که هدف آن­ها توصیف شرایط یا پدید­ه­های مورد بررسی است. اجزای تحقیق توصیفی می ­تواند صرفاً برای شناخت بیشتر شرایط موجود یا یاری رساندن به فرایند تصمیم ­گیری باشد، تحقیق توصیفی را می‌توان به دسته های زیر تقسیم‌بندی کرد:

الف) تحقیقات پیمایشی

ب) اقدام پژوهی

ج) بررسی موردی

د) تحقیق پس رویدادی

ه) تحقیق همبستگی

در این تحقیق از روش تحقیق همبستگی استفاده شده است.

تحقیق همبستگی:در این نوع تحقیق رابطه بین متغیرها بر اساس هدف تحقیق تحلیل می­گردد. تحقیقات همبستگی را ‌می‌توان بر حسب هدف به سه دسته تقسیم کرد:

۱) مطالعه همبستگی دو متغیری،

۲) تحلیل رگرسیون،

۳) تحلیل ماتریس همبستگی با کواریانس.

همبستگی، درجه اعتبار بین متغیرها را نشان می­دهد. مقدار این کمیت، چگونگی برازش معادله خطی یا ناخطی، که ارتباط بین متغیرها را توجیه می­ کند، نشان می­دهد. هنگامی که همبستگی بین دو متغیر مورد بررسی است، همبستگی را ساده و برای بیش از دو متغیر همبستگی را چندگانه می­نامند. ضریب همبستگی ® شدت رابطه بین دو متغیر را نشان می­دهد که مقدارش از ۱- در خصوص همبستگی منفی کامل تا ۱+ در خصوص همبستگی مثبت کامل می‌باشد. (سکاران, اوما;, ۱۳۹۱)

روش مورد نظر برای انجام این تحقیق یک روش شبه تجربی و با بهره گرفتن از رویکرد پس آزمون (از طریق اطلاعات گذشته) ‌می‌باشد. پژوهش مذکور از حیث هدف کاربردی بوده، و با توجه به روش اجرا در حوزه تحقیقات توصیفی ـ همبستگی ‌می‌باشد. بر اساس روش های به کار رفته در داخل و خارج از کشور در این تحقیق برای بررسی کارایی نیمه قوی بازار بورس اوراق بهادار تهران با استفاده مدل تک عاملی و قرار دادن ضریب قیمت به سود به عنوان عامل مؤثر بر بازده هر سهم و صنعت و تعیین همبستگی بین این دو متغیر و انجام محاسبات و مقایسه بازده سهم شرکت‌ها با بازده هر صنعت و به دست آوردن بازده اختصاصی هر سهم و نیز رابطه بین بازده صنعت و بازده بازارضریب همبستگی این متغییرها تعیین می گرددواز طریق آزمون واریانس وبا استفاده از روش پانل دیتا،کارایی بورس اوراق بهادار تهران در سطح نیمه قوی مشخص می‌شود.

۳ ـ ۳) جامعه آماری

جامعه آماری این پژوهش از لحاظ قلمرو مکانی، محدود به شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و از نظر زمانی شامل دوره زمانی ۳ ساله از ابتدای سال ۱۳۸۹ تا پایان سال مالی ۱۳۹۱ است. برای تعیین نمونه مورد مطالعه، شرکت‌هایی از جامعه آماری انتخاب می‌شوند که:

۱٫ پایان سال مالی آن‌ ها ۲۹ اسفندماه باشد.

۲٫ بین سال‌های مورد مطالعه تغییر سال مالی نداشته باشد.

۳٫ جزء بانک‌ها و مؤسسات مالی (شرکت‌های سرمایه‌گذاری، هلدینگ، واسطه‌گری مالی و بانک‌ها و لیزینگ‌ها) نباشند، به جهت اینکه الگوی ضریب قیمت به سود روش مناسبی برای ارزشیابی شرکت‌های سرمایه گذاری و مؤسسات مالی نیست این شرکت ها از جامعه تحقیق کنار گذاشته شده اند. (روشن , سید علیقلی; حسینی, سید حسن; نوایی زند, کامبیز; دریکنده, علی, ۱۳۹۱)

۴٫ اطلاعات مورد نیاز در دسترس باشد، عدم ارائه برخی داده های مورد نیاز برای انجام تحقیق باعث شده است که شرکت هایی که اطلاعات آن ها برای یک یا چند دوره زمانی دردسترس نبودند از جامعه آماری حذف شوند.

۵٫ شرکت‌هایی که در فاصله زمانی تحقیق، زیان‌ده نباشند، با توجه به اینکه وارد کردن داده های شرکت های زیان ده باعث ایجاد پراکندگی زیاد و ایجاد تورش قابل ملاحظه ای ‌در نتایج حاصل می شد، شرکت‌های زیان ده از جامعه آماری منتخب کنار گذاشته شده اند.

۳ ـ ۴) حجم نمونه و روش نمونه‌گیری

محدودیت‌های نمونه‌گیری

تعداد شرکت‌های حذف شده با اعمال محدودیت

تعداد کل شرکت‌های پذیرقته شده در بورس اوراق بهادار تهران

۴۶۹

پایان سال مالی آن ها ۲۹ اسفندماه باشد.

۱۴

بین سال‌های ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۱ تغییر سال مالی نداشته باشد.

۳

شرکت‌های سرمایه‌گذاری، هلدینگ، واسطه‌گری مالی، بانک‌ها، لیزینگها

۴۳

اطلاعات مورد نیاز در دسترس باشد.

۱۰۹

شرکت‌هایی که در فاصله زمانی تحقیق، زیان‌ده نباشند.

۱۷۸

تعداد شرکت‌ها برای تحلیل

۱۲۲