وبلاگ

نظریات تعارض

دیدگاه سنتی :

دیدگاه سنتی نسبت به تعارض دیدگاهی منفی بود. تعارض عموماً به عنوان امری مخرب، غیرعقلایی و زمان بر که تا حد ممکن باید حذف و یا فرونشانده شود دیده می شد. از این دیدگاه، تعارض ناشی از سوء کارکرد افراد است، ‌بنابرین‏، در جهت حل تعارض، مشکلات باید تعریف شود، دلایل باید تجزیه و تحلیل گردد و موقعیت‌ها و یا افرادی که باعث ایجاد تعارض می‌شوند، باید اصلاح گردند. این دیدگاه مکانیکی، حل تعارض را به عنوان یک فرایند خطی و منطقی می نگرد. در سال ۱۹۵۰ پیدایش دیدگاه روابط انسانی به تعارض، جایگزین دیدگاه سنتی ابتدایی گردید. طراحان روابط انسانی بیان می‌کردند که تعارض یک پدیده طبیعی در خانواده و گروه هاست، ‌بنابرین‏، اجتناب ناپذیر است و باید پذیرفته و مدیریت گردد(رابینز، ۲۰۰۲).

رویکرد روانپویشی

در دهه (۱۹۳۰) ناتان آکرمن^[۱۸] خانواده را به سان واحدی اجتماعی و عاطفی دانست که لازم است تاثیر آن بر کودکان مورد کاوش قرار گیرد. آکرمن خانواده را نظامی از شخصیت های در حال تعامل تصور می‌کند که هر فرد خرده نظام مهمی در داخل خانواده به حساب می‌آید. در سطح فردی ، فرایند تکوین و شکل گیری نشانه های اختلال را می توان بر حسب تعارض درون روانی ، دفاع در برابر اضطراب ناشی از آن تعارض و رشد و پدیدایی نشانه های روان رنجوری درک کرد. در سطح خانوادگی نشانه مذبور قسمتی از یک الگوی تعاملی تکراری و پیش‌بینی پذیر تلقی می شود. در اصطلاح خانواده درمانی نشانه های بیماری در یک شخص ، شاخص رفتار بین فردی است و جایگاه تعارضات ، اضطراب ها و دفاع های مشترک خانوادگی را نشان می‌دهد.

آکرمن (۱۹۶۶) بیان می‌کند که مشکلات خانوادگی فقط زمانهایی بروز نمی کند که نقشهای خانوادگی مکمل یکدیگر نباشند، بلکه در مواقعی نیز که نوعی بن بست یا تعارض ناگشوده وجود دارد و نیز هنگامی که خانواده به (بلا گردانی پیشداورانه^[۱۹]) می پردازد ، مشکلات پدیدار خواهد شد. برای آنکه رفتار خانواده استوار بماند ، نیاز به انعطاف و انطباق پذیری است ؛ نقش های خانوادگی که در طول زمان تغییر می‌کنند، می بایست به فرزندان رو به رشد خویش این امکان را بدهند که به درجه مناسبی از خود پیروی دست یابند.

تعارض می‌تواند در چند سطح رخ دهد ( در درون یکی از اعضای خانواده ، میان اعضای خانواده هسته ای ، میان نسل های خانواده گسترده یا میان خانواده و جامعه اطراف آن). بنابه مشاهدات آکرمن ، تعارض در هر سطحی که باشد لاجرم به سراسر نظام خانواده ریشه می دواند. ممکن است چیزی که به صورت بحران در نقش های مکمل پدیدار می شود ، منجر به تعارض بین فردی در خانواده شده و نهایتاً به تعارض درون روانی در یک یا چند عضو خانواده مبدل گردد و منجر به زنجیره ی از تعارضات درون خانواده شود. اگر این تعارضات درون خانوادگی به شکل مداوم و آسیب زا باشد ، تعارضات هر شخص عمیق تر خواهد شد. اگر تعارض میان اعضا وخیم شود ، این خطر وجود دارد خانواده به دسته بندی های مخالف هم دیگر تبدیل شوند. یکی از اهداف درمانی آکرمن قطع کردن این زنجیره است.

رویکرد چرخه زندگی

به نظر هیلی^[۲۰] (۱۹۷۳) وقتی اولین فرزند مدرسه رفتن را آغاز می‌کند ، عموما یک دوره بحرانی پدیدار می شود؛ والدین برای نخستین بار در می‌یابند که فرزندانشان نهایتاً خانه را ترک خواهند کرد. وقتی کودکان به سن نوجوانی می‌رسند، خانواده با چالش های سازمانی جدیدی دست به گریبان می‌شوند، به ویژه راجع به موضوعاتی چون خود پیروی و استقلال. امکان دارد والدین دیگر نتوانند اقتدار کامل خود را حفظ کنند، اما در عین حال، نمی خواهند اقتدار خود را از دست بدهند. لذا، مواردی مثل تغییر مقررات ، محدود سازی و باز نگری در نقش ها که همگی ضروری نیز هستند ، غالبا روابط بین دو یا چند نسل را به شدت دگرگون می‌سازند. نوجوانان باید بدون کمک دیگران به تعادل دست یابند ، هویت خود را شکل دهند و از خانواده مستقل شوند. مشکل اجابت خاسته های نوجوانان ممکن است باعث تعارضات والدین با فرزندان شود.

از دیدگاه روانشناسان من^[۲۱] (مانند اریکسون)، نوجوانان از ۱۲ تا ۱۹ سالگی در وضعیت دستیابی به هویت در مقابل سرگشتگی قرار دارند. در این دوره معنای خود، از محدوده والدین به دنیای دوستی گسترش می‌یابد و این امر به نوبه خود بر تعامل والد- نوجوان تاثیر می‌گذارد.(علیزاده، ۱۳۸۰). ‌بنابرین‏ موضوعاتی چون خود مختاری و استقلال باید در تمام سطوح مجددا مورد گفتگو قرار گیرند و مسئله اساسی در دوره نوجوانی سازماندهی مجدد رابطه والد – فرزندی است(کار ، ۲۰۰۰، لطف آبادی، ۱۳۸۰).

از دیدگاه نظریه ارتباطی در دوره نوجوانی، دشواری دختران نوجوان را برای استقلال یابی چنین توجیه می‌کند که دختران برای رسمیت شناختن فردیت شان با مادران درکشمکش هستند، چراکه هویت زن شبیه به مادر تعریف می شود و لذا هویت دختر، نه از طریق جدایی از مادر، بلکه در پیوند و ارتباط با او تعریف می شود( کاپلان ۲۰۰۰ ، ترجمه قراچه داغی ۱۳۸۰).

پژوهش های انجام شده در رابطه با تعارض

اختیاری (۱۳۸۵) به برسی اثر بخشی آموزش مهارت های شناختی – رفتاری به مادران در بهبود روابط با دختران نوجوانشان پرداخته است. نمونه پژوهش وی ۱۸ نفر از دانش آموزان دختر مقطع راهنمایی بوده که به شیوه ی تصادفی انتخاب و در گروهای کنترل و آزمایش جایگزین شده اند. وی گزارش نموده است که آموزش مهارت های شناختی – رفتاری به مادران در بهبود روابط مادر – دختر تاثیر ندارد. البته این آموزش منجر به کاهش پرخاشگری و افزایش عزت نفس در دختران نوجوان شده است.