وبلاگ

چهل سال بیش رفت که من لاف می زنم کز چاکران پیرِمغان کمترین منم
(حافظ،۱۳۷۸ : ۲۷۳)
۷- آیا پیرمغان فقط یک وجود آرمانی محض و خیالی و دست نیافتنی است یا این که ممکن است در همین جهان مادی نیز مصداقی داشته باشد؟ این پیر میکده اگر پیر خرفتی بیش نبود، آن شأن و مقام را نداشت که حافظ از او راهِ نجات را بپرسد و او هم پاسخ ژرف بدهد، باری اسطورۀ پیرمغان ساختۀ طبعِ حافظ است؛ همان طور که فی المثل رستم به یک معنی پروردۀ طبع فردوسی است . (خرمشاهی ،۱۳۶۸، ج۱ ، صص۹۹-۹۵) امّا در نقد سخنان خرمشاهی باید گفت که : مغ در لسان اولیاء به معنی معرفت است و مغان به معنی عارفان و پیرمغان جمعاً به معنی پیرِ عارفان و شک نیست که تمام سلسله های تصوّف و عرفان علی التحقیق خرقۀ ارادتشان به جناب امیرالمؤمنین علی (ع) می رسد ، پس پیرِ عارفان در تمام دوران بالقطعِ و الیقین کسی جز علی بن ابیطالب (ع) نتواند بود ، حافظ می فرماید :
بنده پیر مغانم که ز جهلم رهاند پیر ما هر چه کند عین عنایت باشد
(همان: ۲۱۴)
پیامبر اکرم (ص) فرمود: أنَا مَدیَنه العِلم وَ عَلِیُّ بابُها (فروزانفر،۱۳۶۱، ۳۷) و علی (ع ) فرمود : سَلُونِِی قَبلَ أَن تَفقِدُونِی فَإنّی بِطُرُقِ السَّماءِ أَعلَمُ مِن طُرُقِ الارَض، این یک قرینه که مشخص می کند منظور حافظ از پیرمغان حضرت علی (ع) می باشد. حافظ می فرماید :
حلقۀ پیر مغان از ازلم در گوش است بر همانیم که بودیم و همان خواهد بود
(همان:۲۷۸ )
ازل اشارت به آیۀ قرآن کریم است که فرمود: وَ إذ أَخَذَ رَبُّکَ مِن بَنی آدَمَ مِن ظُهوِرِهم ذُرِیَّتَهم وَ اشهد هم عَلی أنفسُهِم أَلَستُ بَرَبّکُم قالوا بَلی .(سوره ی اعراف ، آیه ی ۱۷۲ ) همچنین شیخ حّر عاملی در کلیات حدیث قدسی (الجواهر السنیّه) به نقل از امام باقر (ع) می آورد که حضرت فرمود : خداوند از پیامبرانش عهد و میثاق گرفته و فرموده : آیا من خدای شما نیستم ؟ و این محّمد رسول شما نیست؟ و این علی امیر المؤمنین و امامان بعد از او اوصیای من نیستند؟ همۀ ارواح گفتند : بلی اقرار کردیم . پس خداوند نبوت را برای پیامبرانش مقدّر کرد و برای اوالوالعزم هم چنین میثاق گرفت که : من خدای شما هستم و محمد رسول من و علی امیر المؤمنین و اوصیای بعد از او صاحبان امر من هستند و خازنان علم من . و مهدی آخر امامان، کسی است که دین مرا نصرت می دهد و دولت مرا در میان مردم مستقر می سازد و من به وسیلۀ او از دشمنانم انتقام می کشم و به وسیلۀ او با میل و اجبار مورد عبادت قرار می گیرم . همۀ ارواح انسانها گفتند: ای خداوند، ما به این