دسته ای دیگر از غیر نظامیان کسانی هستند که در جنگ شرکت ندارند (افراد خارج از جنگ) اعم از غیرنظامیان یا نظامیانی که از جنگ کناره‌گیری کرده‌اند. حتی مجروحانی که در جنگ زخمی شده و توان مبارزه ندارند. اینان نیز از نظر اسلام مصون از تعرض می‌باشند. پیامبر اسلام (ص) هنگام فتح مکه علی رغم آزار فراوانی که از مشرکان مکه دیده و آن روز بر آنان تسلط یافته بود. اما با وجود این ایشان فرمود هر کس درب خانه اش را ببندد در امان است. کنایه از این که هر کس وارد جنگ و درگیری نشود در امان است. [۹۰]
در روایات نیز می توان به چنین نکته ای استناد نمود به عنوان نمونه، امام صادق (ع) فرمودند: به درستی که پیامبر اکرم (ص) امیری را برای سریه ای برمی گزیند او را به طور خصوص به تقوای خودش و به طور عموم به تقوای یارانش سفارش فرمود و سپس می فرمود: … کودکان و کسانی را که از مردم کناره گیری کرده و به عبادت پرداخته‌اند نکشید، نخل ها را نسوزانید و آن را در آب غرق نکنید. درختان ثمردار را قطع نکنید مزرعه ها را نسوزانید زیرا ممکن است به آن ها محتاج شوید. حیوانات حلال گوشت را پی نکنید (دست و پای آن ها را قطع نکنید) مگر این که برای خوردن آن ها ناچار شوید.[۹۱] علی (ع) نیز خطاب به یکی از فرمانده هان خود فرمود: «جز با آنکه با تو می‌جنگد پیکار مکن». [۹۲] همچنین آن حضرت کاربرد سلاح را در جایی جایزمی‌داند که منجر به قتل بی‌گناه نشود چنان که در فرمان خود به مالک اشتر فرمودند: «ایاک و الدماء و سفکها بغیر حلها فانه لیس شیء ادعی لنقمهٍ و لا اعظم لتبعهٍ و لا احری بزوال نعمه و انقطاع مدهٍ من سفک الدّماء بغیر حقها» بپرهیز از خون‌ها و ریختن آن به ناروا که چیزی مانند ریختن خون به ناحق، آدمی را به کیفر نرساند و گناه را بزرگ نگرداند و نعمت را نَبَرد و رشته عمرا نَبُرد. [۹۳]
یکی دیگر از مواردی که در حفظ حقوق غیر نظامیان باید بدان توجه نمود، لزوم حفظ اموال خصوصی غیر نظامیان و حتی اموال نظامیان است. البته غیراز آنچه در میدان جنگ وجود دارد؛ مانند سلاح. ماده ۵۲ پروتکل یک الحاقی کنوانسیون های ژنو به این نکته اشاره کرده: «اموال غیر نظامیان نباید هدف حمله یا اقدام تلافی جویانه قرار گیرند.» همین عبارت را می توان در دستور العمل های پیامبر (ص) و همچنین علی (ع) مشاهده نمود. امیرالمؤمنین علی (ع) در موارد متعدد به سپاهیان خود دستور می‌دادند که پس از پیروزی بدون اجازه وارد هیچ خانه ای نشوید و به هیچ یک از اموال آنان جز آنچه در میدان کارزار بوده دست اندازی نکنید.[۹۴]
امروزه محیط زیست و لزوم حفاظت از آن به یکی از مهم ترین دغدغه های بشر تبدیل شده است. البته این امر در زمان وقوع جنگ ها بیش از پیش افزایش می‌یابد. به همین منظور جامعه جهانی در قوانین ناظر به جنگ و درگیری نیز مواد خاصی را به این امر اختصاص و بر اهمیت آن تأکید کرده‌است. چنانچه ماده ۵۵ پروتکل اول کنوانسیون ژنو با عنوان «حفاظت از محیط زیست طبیعی» بر لزوم حفاظت از محیط زیست در برابر آسیب‌های گسترده در جنگ ها اشاره کرده: «این حفاظت شامل ممنوعیت استفاده از روش ها یا وسایل جنگی می‌شود که منظور از آن وارد آوردن چنین آسیبی به محیط زیست طبیعی بوده، یا احتمال وارد آمدن چنین آسیبی می‌رود، در نتیجه به سلامتی یا بقای سکنه لطمه بزند.» اگر چه در زمان صدر اسلام، حکومت پیامبر (ص) و بعد از آن سلاح هایی مانند، سلاح های شیمیایی، میکروبی و اتمی که اثر تخریبی فراوانی داشته باشد و اثرات نامطلوبی بر محیط زیست برجای بگذارد؛ مانند وجود نداشت. اما برخی شیوه های جنگی آن زمان می‌توانست اثرات مخربی بر محیط زیست و ساکنان نواحی جنگ زده داشته باشد. چنان که در جنگ های کهن می خوانیم که نیروهای درگیر به منظور مقابله با دشمن و جلوگیری از پیشروی او زمین های پشت سر خود را اعم از مزارع و باغ‌ها و… سوزانده و چشمه‌های آب را تخریب می‌کردند. این روش که از آن با عنوان سیاست «زمین سوخته» یاد می شود. شیوه‌ای معمول بود اما ائمه معصومین (ع) از استفاده ی این روش هاممنوعیت ایجاد کرده بودند.[۹۵]
چنانچه پیامبر اکرم (ص) هنگام اعزام لشکریان خود، به آن ها فرمود: «از قطع و سوزاندن درختان خرما و دیگر درختان میوه دار و نیز از سوزاندن مزارع بپرهیزید.» و در روایت دیگر از قطع مطلق درختان نهی کرده‌اند.[۹۶]
می توان از این حدیث پیامبر دستورالعمل زیست محیطی به شکل نوین را استخراج نمود؛ زیرا قطع یا سوزاندن درختان و مزارع خسارت‌های جبران ناپذیری را به محیط زیست اعم از زمین، هوا و جانداران آن محیط وارد می‌کند. همچنین زیان دیدن غیر نظامیان ساکن آن نواحی و کمبود منابع غذایی را به دنبال خواهد داشت. در سخنان پیامبر (ص)به مسأله ی زیست محیطی حیوانات نیز توجه شده و از کشتن آن ها به ویژه حیوانات حلال گوشت نهی شده است مگر آنکه ضرورت ایجاب کند.[۹۷]
در صدر اسلام از پیامبر (ص) و امامان (ع) روایاتی نیز در خصوص نهی به کارگیری سلاح های کشتار جمعی و نهی از نسل کشی وجود دارد.
بند سوم- حقوق غیر نظامیان از دیدگاه فقه
فرم در حال بارگذاری ...
