منابع مس: غلات سبوس دار،گوشت،آجیل،حبوبات،جگرودل وقلوه،سبزی جات،مرغ،آلوو سویا. (تبیان)

گفتاردوازدهم:کـروم^[۲۱]

کروم عنصرمعدنی کم یاب وضروری برای انسان است.کروم عامل تحمل گلوکز است به طوری که۱)قند خون را کنترل می‌کند،۲)سوخت گلوکز را برای تولید انرژی تحریک می‌کند،۳)میزان کلسترول بد خون را کم می‌کند،۴)میزان چربی خون را کاهش می‌دهد،۵)باعث افزایش کلسترول خوب می شود،۶)ساخت پروتئین را تحریک می کندو۷)تولید مواد ضروری عصب را تحریک می‌کند.نشانه های کمبود کروم،شبیه هیپوگلیسمی است که عبارت است از عصبانیت واختلالات عصبی. (حیدری و همکاران،۱۳۸۷،۱۳۰-۱۲۹)

منابع کروم:گوشت،جگر،مرغ،مواد لبنی،تخم مرغ،غلات،غذاهای دریایی و موز. (تبیان)

گفتار سیزدهم: ید^[۲۲]

کمبود ید به اختلالات روانی منجرمی شود ولی وجود آن باعث نشاط روانی می شود. ید به عنوان ماده معدنی ضد استرس شناخته شده،چرا که در مبارزه با افسردگی و اضطراب مؤثر است. (میندل،۱۳۷۲،۱۲۳-۱۱۹)

فاکتور دخیل در کمبود:مصرف دخانیات والکل. (تبیان)

منابع ید:‌غذاهای دریایی،شیر،آب و نمک یددارا است.

مبحث دوم:ویتامین ها^[۲۳]

ویتامین یعنی ضروری برای زندگی.ویتامین ها قرص های جادویی نیستند اما اجازه دهید چنین بگوییم که واقعا انسان دوست دارد که ‌در مورد ویتامین ها چنین فکر کند. (فاینشتاین،۱۳۷۸،۱۱)

ما ویتامین های زیادی در زنجیره غذایی خود داریم ازجمله ویتامین هایA,K,E,D,B وC .ولی ویتامین هایی که مربوط به خلق و خو هستند و ما به آن ها می پردازیم،ویتامین های گروه ب و ث هستند.

گروه ویتامین های ب و ویتامین ث اضطراب ها و فشارهای روانی را آرام می‌کنند و کمبود آن ها در برنامه غذایی موجب افسردگی و تحریک پذیری عصبی می شود. (میندل،۱۳۷۵،۲۰)

ویتامین ب به عنوان یک ویتامین کمک کننده و یا تسریع کننده اعمال بدن،برای بسیاری از وظایف بدن است.گروه ویتامین ب به طور کلی قبل از آن که مواد غذایی تبدیل به انرژی شوند برای بدن نهایت ضرورت را دارد و چنانچه این عمل در بدن انجام نگیرد مثلا ویتامین های گروه ب به مقدار کافی خورده نشود مغز به نحو دیگری انرژی مورد نیاز خود را تامین کرده و همین امر باعث پیدایش افسردگی،اغتشاش مغزی و حتی شدیدترین اشکال بیماری مغزی و روحی می شود. (فروزین،۱۳۷۸،۳۳)

ویتامین هامواد غذایی طبیعی هستند که زندگی مدرن روز به روز مارا از آن ها دور می‌کند.تغذیه مدرن که بر اساس چربی ها،قندهاوآرد های تصفیه شده استوار است کالری های خالی را به همراه دارد که کمبودهای ویتامینی غیر مستقیمی ایجاد می‌کند.برای جبران این وضعیت و ایجاد تعادل باید به مصرف مواد خام که در آن ها ویتامین ها بر اثر پختن از بین نرفته اند و هم چنین مکمل های ویتامینی طبیعی رو آورد. (بینه،۱۳۷۱،۳۲۰)

فقدان ویتامین‌ها در تغذیه کودکان باعث بروز سوءرفتار می‌شود.والدینی که تمایل دارند،فرزندان آن ها رفتارهای مناسبی داشته باشند باید نسبت به وجود میزان کافی انواع ویتامین ها در ژریم غذایی آن ها اطمینان حاصل کنند.به گزارش سرویس بین‌الملل ایسنا محققان دانشگاه کالیفرنیا مشکلات رفتاری مانند اختلالات رفتاری،خرابکاری و امتناع از کار کردن را در۲ گروه مختلف کودکان مدرسه‌ای از ۶ تا ۱۲ساله مورد مقایسه قرار دادند. یک گروه از کودکان با رژیم غذایی مناسب و حاوی مواد مغذی مورد نیاز برای بدن تغذیه شده و به گروهی دیگر یک فرمول غذایی بدلی ارائه شد.نتایج این بررسی‌ها نشان داد که پس از ۴ ماه کودکانی که،از فرمول بدلی تغذیه می‌کردند باید بیشتر به لحاظ انضباطی کنترل می‌شدند.

کاهش غلظت ویتامین‌ها و مواد معدنی در خون باعث بروز نقص در فعالیت مغز و سوء رفتار در نوجوانی می‌شود.به گفته محققان از آنجا که خشونت‌ها و تخلفات دوران بزرگسالی اغلب در کودکی پایه‌ریزی می‌شود این یافته می‌تواند نتایج مثبت و کارآمدی در پی داشته باشد.به گفته پزشکان انگلیسی،فقر تغذیه‌ای منجر به بروز بزهکاری و ارتکاب به جرم می‌شود.برخی از محققان انگلیسی معتقدند که،رژیم غذایی نادرست و فاقد مواد مغذی لازم برای تامین سلامت بدن، منجر به بزهکاری و ارتکاب به جرم می‌شود. (www.salamat.ir)

دانشگاه آکسفورد تحقیق بحث‌برانگیزی رامنتشر کرد که نشان می‌داد زندانیانی که مکمل‌های ویتامین مصرف می‌کنند و رژیم غذایی متعادل‌تری دریافت می‌کنند در طول مدت زندان،کمتر از دیگر زندانیان بی‌نظمی و اخلال ایجاد کرده و دست به انجام کارهای خشونت آمیز می‌زنند. (تبیان)

گفتار اول: ویتامین های ب کمپلکس^[۲۴]

ماده مغذی که از آن با عنوان ویتامین B نام می‌برند، در واقع شامل چندین ویتامین است که کمپلکس یا مجموعه ویتامین B نامیده می شود. این کمپلکس نقش بسیار مهمی در تنظیم متابولیسم سلول ها در بدن ایفا می‌کند، از این رو، انرژی لازم برای هر نوع فعالیت فیزیکی را برای ما فراهم می‌کند.ویتامین‌های گروه ب از جمله ریزمغذی‌هایی هستند که می‌توانند در خلق و خو و کسب انرژی افراد تاثیر مثبت و مستقیم داشته و رضایت خاطر، نشاط زندگی و قدرت مبارزه با مشکلات را در انسان افزایش دهند.

ویتامین های گروه Bویتامین خوش‌خلقی و مهربانی اند. این ویتامین ها دارای خواصی اند که روی عملکرد مغز تأثیر می‌گذارد.در واقع بیشترین تأثیر این ویتامین ها روی ناقل‌های عصبی یعنی همان دوپامین و سروتونین است.این دو ناقل عصبی تأثیر زیادی روی خلق و خوی همه‌ ما دارند.

در این گفتار می‌خواهیم نقش هر یک از این ویتامین ها را بررسی و با عملکرد آن آشنا شویم،چرا که ویتامین های ب کمپلکس به عنوان موثرترین ماده ی مغذی برای خوش خلقی و خوش رفتاری شناخته شده اند و کمبود آن سبب کج خلقی و ناهنجاری های رفتاری خواهد شد.

۱٫ ویتامین ب۱^[۲۵] :

برای نگهداری سیستم عصبی بدن ضروری است.انرژی مورد نیاز برای سیستم اعصاب مرکزی از گلوکز تامین می شود.در مواقعی که دریافت تیامین ناکافی است انرژی مورد نیاز این سیستم تامین نمی شود و اعصاب قادر به انجام کار خود نیستند.اگر کمبود تیامین ادامه یابد آسیب بافت عصبی موجب احساس آسیب رساندن به خود و دیگران و در نهایت رعشه می‌گردد. (ویلیامز،۱۳۸۳،۱۵۳)

عوامل از بین برنده ویتامین ب۱:قهوه،چای،کولا،شکلات و الکل. (میندل،۱۳۷۲،۶۰)

بیماران الکلی مبتلا به کمبود تیامین ممکن است دچار مشکلات سیستم عصبی،اختلال ذهنی،افسانه پردازی و هم چنین از دست دادن حافظه شوند. (محمد یها،۱۳۸۲،۱۴۷)

به استناد آیین نامه اجرایی قانون تامین زنان و کودکان بی سرپرست، کودکان بی سرپرست مشمول قانون با هماهنگی نیروی انتظامی مورد شناسایی قرار می گیرند و پس از تحقیقات اولیه و طی مراحل قانونی از طریق مراجع ذی صلاح قضایی به سازمان بهزیستی کشور معرفی می‌شوند و در موارد اضطراری به منظور حفظ سلامت کودکان، واحد های بهزیستی راسا کودکان کمتر از هفت سال را با رعایت ضوابط، پذیرش خواهد نمود و اقدامات اجرایی را به منظور ایجاد حمایت های ‌اجتماعی و اقتصادی از کودکان بی سرپرست به نحو نگهداری و مراقبت از پسران بی سرپرست تا رسیدن به سن قانونی و دختران بی سرپرست تا زمانی که ازدواج نکرده اند انجام خواهد داد و به منظور جلوگیری از جدایی فرهنگی و اجتماعی کودک از فرهنگ بومی خود و فراهم شدن زمینه ی بازگشت به خانواده و اجتماع حتی الامکان کودکان بی سرپرست و شهر محل تولد یا شهرهای همجوار پذیرش و نگهداری می‌شوند و در صورتی که در بدو پذیرش، والدین یا بستگان کودک شناسایی شوند و به منظور پیشگیری از ورود کودکان به واحد های شبانه روزی و همچنین حفظ نهاد خانواده ها و در صورت نیاز خانواده، سازمان بهزیستی حمایت های مالی، فرهنگی و اجتماعی ارائه می کند.

به استناد ماده ی ۴ آیین نامه «شرایط خانواده های داوطلب واجد شرایط و نحوه ی نگهداری آن ها بر اساس دستورالعمل اجرایی مورد عمل در سازمان بهزیستی تعیین شده است».

به استناد مواد ۱۱، ۱۲ و ۱۴ آیین نامه «سازمان بهریستی کشور وظیفه اعمال نظارت مستمر و برنامه ریزی شده در امر کودکان را به عهده دارد و موظف است که موارد تخلف را بررسی نموده و به مراجع ذی صلاح قضایی منعکس و متخلفان را معرفی نماید و نظارت مستمر بر امر واگذاری داشته و مددکاران اجتماعی خود را برای نظارت و آمادگی از وضعیت کودکانی که به خانواده های داوطلب سپرده شده اعزام نماید».

ماده واحده قانون تامین زنان و کودکان بی سرپرست ۱/۹/۱۳۷۱، دولت را مکلف به تضمین بیمه و رفاه زنان و کودکان بی سرپرست موضوع بند (۴) اصل ۲۱ قانون اساسی نموده است.

۲-۴-۷ قانون ساختار نظام جامع رفاه تأمین اجتماعی(مصوب۱۳۸۳)

همان طور که از نام این قانون مشخص است، جامع ترین قانون در زمینه رفاه کشور می‌باشد. مواد یک و ۴ به طور مستقیم به مسئله کودکان بی سرپرست و حمایت های قانونی آن ها می پردازد، همچنین ماده ۳ هم به صورت غیرمستقیم به بحث ما مربوط می شود:

در ماده یک هدف این قانون امور خاصی معرفی شده است که از موارد آن عبارتند از:

«درماندگی، بی سرپرستی، آسیب های اجتماعی

حمایت از کودکان و زنان بی سرپرست

حمایت از مادران به خصوص در دوران بارداری و حضانت فرزند»

همان طور که می بینیم در هر یک از موارد فوق حمایت از کودکان بی سرپرست به چشم می‌خورد.

در بند (د) ماده ۳ یکی از اهداف حوزه بیمه ای را تشکیل صندوق های بیمه ای مورد نیاز دانسته که صندوق بیمه خاص حمایت از کودکان هم از موارد آن است.

در ماده ۴ اهداف و وظایف حوزه حمایتی و توانبخشی در نظام جامع رفاه و تامین اجتماعی را برشمرده که دو بند «د» و«ز» مربوط به حمایت از بی سرپرستان می‌باشد:

«د-حمایت از افراد جامعه در برابر رویدادهای اقتصادی، اجتماعی و پیامدهای سوء آن ها خصوصاً در زمینه بیکاری، بی سرپرستی، در راه ماندگی و پیری.

ز-تحت پوشش قراردادن خانواده های بی سرپرست و زنان خودسرپرست.»

۲-۴-۸ آیین نامه چتر ایمنی رفاه اجتماعی (مصوب ۲۲خرداد ۱۳۸۴)

به موجب ماده ۳ این آیین نامه خانواده های دارای فقر شدید به صورت کامل تحت پوشش چتر ایمنی رفاه اجتماعی قرار می گیرند و اولویت ارائه خدمات به خانواده های دارای فقر مطلق به ترتیب زیر خواهد بود.

«الف- کودکان بی سرپرست

ب- زنان سرپرست خانواده و خودسرپرست

پ- سالمندان

ت- معلولان

ث- سایرین (بی کاران، معتادان، بیماران مزمن جسمی و روانی…).»

مطابق ماده ۱ چتر ایمنی رفاه اجتماعی عبارت است از :«مجموعه ای از سیاست ها و اقدامات جبرانی، پیشگیرانه و ارتقایی که برای کنترل و کاهش فقر و پایداری جامعه سالم انجام می شود.»

۲-۴-۹ آیین نامه سامان دهی کودکان خیابانی(مصوب ۲۴تیر۱۳۸۴)

در ماده ۱ این آیین نامه کودک خیابانی چنین تعریف شده است:

«فرد کمتر از ۱۸ سال تمام که به صورت محدود یا نامحدود در خیابان بسر می‌برد اعم از کودکی که همچنان با خانواده خود تماس دارد و از سرپناه برخوردار است و یا کودکی که خیابان را خانه خود می‌داند و رابطه او با خانواده به حداقل رسیده و یا اساسا چنین ارتباطی وجود ندارد.»

بر اساس ماده ۹ این آیین نامه ، سازمان بهزیستی کشور موظف است با مشارکت و همکاری سازمان ها و نهادهای ذی ربط نسبت به راه اندازی مراکز سطوح چهارگانه موضوع این آیین نامه در کلیه مراکز استان هایی که با مشکل کودکان خیابانی مواجه می‌باشند اقدام نمایند.

طبق ماده ۱«مراکز خیابانی مراکزی هستند که در آن ها خدمات تخصصی به کودکان خیابانی ارائه می شود.» و مراکز سطح ۴ (اقامت دراز مدت) مراکزی هستند که امکانات اقامت کودکان بی سرپرست یا بدسرپرست را تا پایان ۱۸سالگی تامین می‌کنند.

فصل سوم

آثار سرپرستی

اگر چه در حقوق ایران، روابط بین سرپرست و کودک و نوجوان موضوع سرپرستی مانند روابط فرزند با والدین واقعی خود نمی باشد؛ یعنی کودک یا نوجوان به عنوان فرزند واقعی سرپرستان محسوب نخواهند شد، اما قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست ۱۳۹۲ به مانند قانون ۱۳۵۳ آثاری بر این رابطه حقوقی مقرر داشته است.

در ماده ۱۷ قانون جدید حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست آمده «تکالیف سرپرست نسبت به کودک یا نوجوان از لحاظ نگهداری، تربیت و نفقه با رعایت تبصره ماده ۱۵ و احترام، نظیر تکالیف والدین نسبت به اولاد است. کودک و نوجوان تحت سرپرستی نیز مکلف است نسبت به سرپرست احترامات متناسب با شأن وی را رعایت کند.» و نیز در ماده ۱۵ هم بیان شده «درخواست کننده منحصر یا درخواست کنندگان سرپرستی باید متعهد گردند که تمامی هزینه های مربوط به نگهداری و تربیت و تحصیل افراد تحت سرپرستی را تأمین نمایند …». و در ماده ۱۶ اداره اموال طفل را از جمله پیامدها و آثار سرپرستی دانسته است. سرپرستی با صدور حکم سرپرستی از طرف دادگاه آغاز می شود. از این تاریخ کودک پذیرفته شده در حکم فرزند خانواده است. زن و شوهر پذیرنده بایستی، مانند پدر و مادر مشروع، به نگهداری و تربیت کودک بپردازند و هزینه معاش و تحصیل او را تحمل کنند. از سوی دیگر، کودک وظیفه دارد که در خانه پدر خوانده زندگی کند و پاس احترام آنان را نگه دارد. (کاتوزیان، ۱۳۸۳، ج۲: ۳۹۱)

یکی از وظیفه های مدیریت و رهبری آموزشی به وجود آوردن محیطی سالم و مطلوب در آموزشگاه است.در بعضی از آموزشگاه ها، محیط کار شادی بخش و روح افزا، و در پاره ای دیگر محیط چنان کسل کننده و نامطبوع است که معلم و دانش آموز از آموزشگاه تنفر دارند و یا جایی که ممکن است از آن می پرهیزند. در آموزشگاه نوع اول، معلمان به یکدیگر علاقه مند هستند واز کار کردن با دانش آموزان لذت می‌برند. در آموزشگاه های نوع دوم امور مشترک بین معلمان بسیار کم و محدود است و معلمان در اولین فرصت ممکن خود را از دسترس دانش آموزان دور می‌سازند.اختلافی که در این دو نوع آموزشگاه دیده می شود بیشتر ناشی از روشی است که مدیر یا رهبر آموزشی در مناسبات خود با افراد پیش می‌گیرد و چگونگی روابط میان افراد را معین می‌سازد. (وایلز، ترجمه طوسی، ۱۳۷۷، ۱۹)

علت انجام نشدن بسیاری از کارها، روش کهنه و غیر کارآمداست، و این در حالی است که مدیران به روش های قدیمی و سنتی اصرار می ورزند و می خواهند مشکلات امروز را به روش دیروز حل کنند. در حالی که در شرایط امروز پاسخ گو نیست. به جای تغییر روش ها به بازرسی و سوال و جواب کردن زیردستان می پردازند، در حالی که علت انجام نشدن بسیاری از امور در استفاده از روش های ناکارآمد است، نه عدم تلاش و تعهد زیردستان.

کارکنان سازمان حتی بیش تر از گذشته کار می‌کنند و وقت می‌گذارند، اما کارها پیش نمی رود، چون از روش ها و ابزار وفنونی استفاده می شود که به روز و کارا نیست. ‌بنابرین‏ به جای عوض کردن کارکنان سازمان و باز خواست بی رویه آنان، روش ها را تغییر دهید».(تورانی،۱۳۸۸:۳۰).

مدیر یا رهبر آموزشی موظف است که موجبات تشویق دیگران، و بروز استعداد رهبری را در آنان فراهم سازد.اگر قرار باشد که کارکنان یک آموزشگاه بیشترین نیرو و قدرت را در کار خود به کار برندباید وسایل استفاده از عقاید و نظرهای دیگران و به کار بستن آن ها را هم برای آنان فراهم ساخت.ایجاد محیطی که کارکنان آمموزشگاه تمام کوشش خود را وقف آموزش و پرورش نمایند، باید یکی از اساسی ترین وظیفه های مدیر و رهبر آموزشی باشد. نخستین گام در بهبود آموزشگاه تعیین هدفها و مقاصد مشترک است.یکی از دلایلی که رهبری آموزشی را توجیه می کندعبارت از این است که موافقت معلمان را در کوشش برای مقاصد معین و روش های اجرائی خاص جلب نماید. (وایلز ،ترجمه طوسی،۱۳۷۷:۷ ).

بسیاری از مدیران و رهبران آموزشی در تشویق کارکنان خود، آن قدر درنگ می‌کنند تا کاملا به پایان برسد. مشکل این است که شاید هرگز به نقطه پایان نرسند! منتظر نباشیم تا افراد را فقط پس از اخذ نتیجه تشویق کنیم بهتر است پیشرفت را ستایش کنیم تا فرد در مسیر پیشرفت قرار گیردو به استمرار و تداوم آن دلگرم باشد، این کار انگیزه آفرین است. (تورانی،۱۳۸۸:۳۳).

انگیزش از مباحث اساسی سازمان و مدیریت و به ویژه مدیریت در آموزش و پرورش است. میزان کوشش و فعالیت هر فرد در سازمان به میزان انگیزش او بستگی دارد. مطالعه ی انگیزش،کوشش برای شناخت و پاسخ چراهای رفتار است. این که چرا انسان‌ها رفتارهای متفاوتی دارند؟ و چرا یک معلم یا دانش آموز کار خود را با میل، رغبت، پشتکار، جدیّت و به هنگام انجام می‌دهد و دانش آموز و معلم دیگر برای انجام دادن حداقل کار باید تحت فشار قرار گیرد، از مباحث انگیزش می‌باشد.(رحیمی خانیانی،۱۳۸۰:۳).

هدف از مطالعه انگیزش در مدیریت آموزشی، شناخت و درک نیازها، رفتار و شخصیت دانش آموزان، معلمان وکارکنان و هدایت رفتار آن ها به سوی رفتاری مطلوب بر اساس احترام، ارزش، خود پنداری، شناخت، خودآگاهی، عدالت پی بردن به استعدادها و نیروهای افراد است.(رحیمی خانیانی،۱۳۸۰:۶۴).

آرمسترانگ (۲۰۰۲) بیان می‌کند که پنج حوزه وجود دارد که در آن ها نیازهای کارکنان ممکن است پاداش های غیر مالی محسوب شود. موفقیت، کسب احترام، مسئولیت، نفوذ و رشد شخصی از این موارد، احتمال دارد که دو مورد اول یعنی موفقیت و کسب احترام تقریبا برای همه کارکنان به کار می رود، مسئولیت، نفوذ و رشد شخصی بسیار بیش از مقداری که ممکن است تصور شود، برای کارکنان قابل استفاده هستند. هر کسی دوست دارد تا احساس کند در کار خود به هدفی دست یافته است، و از موفقیت خود دچار غرور و احساس افتخار شود. به علاوه بیشتر مدیران می دانند که یک «تشکر» ساده، حتی تماس دست با شانه کارمند جهت قدردانی از کاری که خوب انجام شده است، قدرت انگیزشی زیادی دارد.باید تشخیص داده شود که تمام کارکنان به دنبال مسئولیت کاری بیشتر نیستند، یا خواهان نفوذ بیشتری روی تصمیماتی که به طور مستقیم و غیر مستقیم روی شغل های آن ها اثر می‌گذارد، نمی باشند. این ممکن است به ویژگی های شخصی فرد مربوط باشد. اما ممکن است،دلیل فرصت ندادن به افراد جهت مسئولیت پذیری یا اثرگذاری و نفوذ، به سابقه و پیشینیه سازمان مربوط باشد.(سید نقوی ختایی،۱۳۸۸:۲۰۳).

بسیاری از نارضایتی ها و عدم وجود انگیزه کافی برای کار بیشتر و مؤثر و کارا نبودن فعالیت‌ها و پایین آمدن سطح عملکرد معلمان به شیوه مدیریت مدیران بر می‌گردد و این در حالی است که در بسیاری از مدارس کشور شاهد هستیم که در صد زیادی از عدم موفقیت ها در رسیدن به اهداف آموزشی به عدم وجود روحیه و انگیزه در معلمان، به علت ندادن فرصت برای ابراز وجود به آنان است و در مدارس تصمیمات صرفا توسط مدیر گرفته می شود و معلمان تنها در جریان تصمیمات اخذ شده قرار می گیرند و اهمیتی به قدرت ابتکار و خلاقیت و نیز به قضاوت معلمان داده نمی شود. همه این موارد به عدم آشنایی و آگاهی مدیران به شیوه های مختلف مدیریت و رهبری و فنون ایجاد انگیزه معلمان و دانش آموزان برمی گردد. این معضل در این برهه از زمان در شرایط حساس کشور اسلامی که با تخصیص مبلغ قابل توجهی از بودجه کشور به امر آموزش و پرورش بیشترین اهمیت به رسالت مدارس داده می شود گناهی نابخشودنی است که در مرحله اجرا عاملان این رسالت عظیم که همان معلمان هستند از طریق اعمال مدیریت های نادرست، نسبت به کار دلسرد و بی انگیزه شوند بر این اساس با این تحقیق در پی یافتتن پاسخ شیوه مدیریت این مسائل است که:

۱) آیا رابطه ای میان شیوه رهبری و مدیریت مدیران با افزایش انگیزه دبیران وجود دارد؟

۲) کدام سبک رهبری بیشترین نقش را در ایجاد انگیزه دبیران دارد؟

۳) آیا متغیر جنس در ایجاد انگیزه در دبیران مؤثر بوده است؟

به طور کلی چه شیوه رهبری در مدارس باید مورد توجه قرار گیرد و جو سازمانی مدیریت چگونه مدیری را طلب می‌کند. ‌بنابرین‏، این تحقیق در صدد آن است که با بررسی سبک های مختلف رهبری و مدیریت و نقش هر یک در افزایش انگیزه و رضایت خاطر دبیران بهترین سبک مدیریت را که در موقعیت اثر بخشی زیادی دارد، معرفی نماید.

۲ – ۱ اهمیت موضوع تحقیق وانگیزه انتخاب آن:

اهمیت هدایت به حدی است که برخی از صاحب‌نظران علم مدیریت، موفقیت هر مدیر را در گرو توان وی در هدایت نیروی انسانی می دانند.(وایلز، ترجمه طوسی،:۸۳،۱۳۸۸)

دلایل بیدلمن در تحقیقی که میچلسون و همکارانش در سال ۱۹۹۹انجام دادند تأیید شد. تحقیق آن ها نشان می­دهد که هموارسازی سود بر بازده سهام شرکت­ها تأثیر گذاشته و ‌بازار به سودهای هموار پاسخ مثبت نشان می­دهد.

اما تحقیقی که به بررسی تأثیر هموارسازی سود بر بازده سهام شرکت­های پذیرفته­شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداخته است، نتیجه دیگری داده است. نتایج تحقیق مشخص ‌کرده‌است که در مجموع ۵/۳۰ درصد شرکت­هایی که متغیر هموارسازی در آن ها برای دوره زمانی ۱۳۷۴-۱۳۷۹ مورد مطالعه قرارگرفته، هموارسازند. بر اساس نتایج تحقیق مذکور در بورس اوراق بهادار تهران، هموارسازی را نمی­ توان ابزاری مؤثر بر بازده سهام شرکت­ها دانست.

با وجود تحقیقاتی که نتیجه شان حاکی از رابطه مثبت بین دستکاری سود و بازده سهام است، ترجمه یک تحقیق خارجی توسط آقای شاهپور اسماعیلی به نظارت آقای دکتر رحمانی نشان می­دهد که مجموعه وسیعی از اطلاعات صورت­های مالی ممکن است قدرت پیش ­بینی بیش­تری برای بازده سهام داشته باشند. خلاصه­ای از این تحقیق در ذیل آمده است:«تحلیل­گران، سرمایه ­گذاران و محققان معمولاً به عدد سود خالص توجه ‌می‌کنند و سایر اقلام صورت­های مالی را نادیده می­ گیرند. این پژوهش اظهار می­دارد که مجموعه وسیعی از اطلاعات صورت های مالی ممکن است قدرت پیش ­بینی بیش­تری برای بازده سهام داشته باشند تا این که فقط خود را بر سود خالص متمرکز کنیم. همچنین یک رابطه منفی و قابل اتکایی بین accrual­ها (تفاوت بین سود حسابداری و جریان وجوه نقد) و بازده آتی سهام وجود دارد. تفاوت بین سود حسابداری و جریان وجوه نقد را می توان به دو بخش تقسیم کرد: ۱) قسمتی که به دلیل فعالیت تجاری ناگزیر تغییر ‌کرده‌است. ۲) قسمتی که توسط دخالت و دستکاری که مدیریت در سود کرده تا تغییر یافته است(مهرانی و عارف منش، ۱۳۸۹).

سه دلیل وجود دارد که چرا تفاوت بین سود حسابداری و جریان وجوه نقد می ­تواند بازده سهام را پیش ­بینی کند:

۱- اگر تغییر در این مابعد تفاوت ناشی از فعالیت­های تجاری باشد پس می ­تواند شاخص از چشم انداز شرکت در اختیار قرار دهد. پس بدیهی است که چنین شاخصی بتواند قیمت سهام را پیش ­بینی کند.

۲- افزایش بسیار زیاد در تفاوت بین سود حسابداری و جریان وجوه نقد چنانچه از دستکاری سود توسط مدیران حاصل شده باشد به عنوان یک خبر منفی باعث کاهش بازده سهم می­ شود.

۳- افزایش در این تفاوت می ­تواند یک بار اطلاعاتی داشته باشد که شرکت به نقطه اوج فعالیت تجاری خود رسیده و احتمالاً در آینده روبه نزول خواهد گذاشت. اجزای تشکیل دهنده ما بعدالتفاوت سود حسابداری از جریان وجوه نقد را تغییر در حساب­های دریافتی، حساب­های پرداختی و موجود کالا تشکیل می­ دهند. اگر رابطه هر کدام از این موارد را با بازده آتی سهام تک تک مقایسه کنیم در می­یابیم که بین تغییر در هرکدام از این حساب­ها با بازده آتی سهام رابطه منفی وجود دارد(خواجویی، ۱۳۸۴).

۲-۲-۸ نقش استانداردهای حسابداری در رویکرد هموارسازی سود

دانش مدیریت مالی در سال­های اخیر رویکردی جدید به واقعیت­های پیچیده بازارهای مالی خصوصاً بازارهای سرمایه داشته است. با توجه به نقاط ضعف تئوری­های مدرن پرتفوی و فرضیه بازار کارای سرمایه و کاهش روز افزون مقبولیت آن­ها، این رویکرد جدید در بین دانشمندان مالی مطرح و مورد بحث و بررسی قرار گرفت. کاهش مقبولیت تئوری های یاد شده به دلیل پیچیدگی و ژرفای دنیای واقعی و تاثیر ارزش­های اقتصادی متعدد، روانشناسی فردی و اجتماعی و … بر بازارهای مالی و عدم توان تئوری­های سنتی مدرن پرتفوی و فرضیه کارایی بازار سرمایه در پاسخ به سوالات دانشمندان مالی در خصوص وجود فرصت­های آربیتراژی و دامنه وسیع تعیین قیمت دارایی­ های مالی، تاثیر اطلاعات بر قیمت سهام و… ‌می‌باشد. دانش جدید مالی معتقد است، بنای ساده و سطحی تئوری­های مدرن پرتفوی و فرضیه بازار کارای سرمایه توان نمایش عمق روابط اقتصادی، روانشناسی و … حاکم بر بازارهای مالی را ندارند. ‌بنابرین‏ نباید با ابزارهای سنتی مذکور انتظار تحقق کارایی بازارهای مالی را داشت. نتایج تحقیقات انجام شده در بازارهای پیشرفته نشان می­دهد که تئوری­های سنتی دستاویز مناسبی برای نمایش واقعیت­های پیچیده بازارهای مالی در هزاره سوم نیستند و در نگاه به دنیای مالی باید از رویکردهای جدیدتری که بتواند اهمیت علوم رفتاری و روانشنای در حوزه مالی را نمایش دهد، استفاده نمود(مرادی، ۱۳۸۷).

استانداردهای حسابداری علاوه‌ بر آنکه چگونگی حسابداری معاملات و رویدادهای مختلف را تعیین می‌کنند، موجب آثار اقتصادی نیز می‌شوند. استانداردهای حسابداری باید به‌ نحوی تدوین و تنظیم شوند که هدف­های گزارشگری مالی را تامین کنند. هدف­های گزارشگری مالی شامل ارائه اطلاعات مناسب برای تصمیم ­گیری اقتصادی، پیش ­بینی، مقایسه و ارزیابی جریان­های نقدی آینده و سودآوری و توانایی مدیریت از نظر استفاده بهینه از منابع واحد تجاری نیز هست.

سرمایه‌گذاری­ها، دارایی­ هایی است که عمدتاًً به منظور کسب سود حاصل از نگهداری تحصیل می‌شود. استاندارد حسابداری شماره ۱۵ مربوط‌به سرمایه‌گذاری­ها در حال حاضر با این اشکالات مواجه است:

۱- سود سهمی را حتی اگر از محل سود حاصل از فعالیت­های پس از تاریخ تحصیل ایجاد شده باشد، به عنوان درامد شناسایی نمی‌کند ولی اگر با همین ماهیت ابتدا سود تقسیم شود و سپس به افزایش سرمایه مبادرت شود، سود تقسیم شده را به عنوان درامد شناسایی می‌کند،

۲- سود تقسیمی نقدی را حتی اگر از محل اندوخته‌ها و سود انباشته باشد، به عنوان درامد شناسایی می‌کند،

۳- تفاوتی بین سود سهمی و سهام جایزه قائل نشده در حالی که سود سهمی تسویه قسمتی از سود قابل تقسیم به صورت سهام و از طریق افزایش سرمایه است و سهام جایزه انتقال اندوخته‌ها به‌حساب سرمایه است،

۴- آثار ناشی از سود حاصل از فعالیت­های سال تحصیل را تا زمان تحصیل، به عنوان بخشی از قیمت تمام­شده سرمایه‌گذاری­ها شناسایی می‌کند در حالی که این بخش از سود باید پس از تحقق از قیمت تمام‌شده کسر شود.

‌بر اساس قانون مالیات­های مستقیم مصوب اسفندماه ۱۳۶۶ و اصلاحیه آن مصوب بهمن ماه ۱۳۸۰ در حالی که مالیات فروش سهام شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار معادل نیم درصد ارزش فروش و مالیات فروش سایر سهام معادل ۴ درصد ارزش اسمی و به ‌صورت مقطوع تعیین شده است، چنانچه بهای سرمایه‌گذاری­های شرکت ‌به ارزش بازار یا ارزش ویژه شناسایی و ثبت شود، سود حاصل از تغییرات ارزش یا تغییرات در حقوق صاحبان سهام شرکت سرمایه‌پذیر (برحسب مورد) مشمول مالیات درامد شرکت­ها به میزان ۲۵ درصد می‌شود. اختلاف فوق موجب می‌شود شرکت­ها تمایلی به استفاده از ارزش بازار یا ارزش ویژه در ثبت ارزش سرمایه‌گذاری­های خود نشان ندهند(مرادی، ۱۳۸۷).

۲-۲-۹ استانداردهای حسابداری و مقررات قانون مالیات­های مستقیم

استانداردهای حسابداری و مقررات قانون مالیات­های مستقیم به شرح بالا موجب شده که:

انواع ریسک

روش­های مدیریت

ریسک اعتباری

ایجاد ساختار مناسب وام دهی و احتیاط­های لازم برای حفاظت از منافع وام‌دهندگان، استفاده از مشتقه‌های اعتباری^[۵] با قرارداد تسهیلات، بازنگری دوره‌ای دارایی‌های بانک، مدیریت ترکیب تسهیلات به علت اتفاقاتی که در بازار رخ می‌دهد یا گرفتن وثایق اضافی.

ریسک بازار

ارزیابی، آزمایش و تأیید ریسک‌های اعلام شده بازار شامل ریسک نرخ بهره، ریسک نرخ ارز، ریسک تعدیلات و ریسک جاری.

ریسک عملیاتی

پوشش زیان‌های ناشی از قصور و عدم کارایی نیروی انسانی، شکست تدابیر امنیتی، کنترل‌ها و فناوری، زیان‌های ناشی از عدم آگاهی و یا عدم صحت اطلاعات، ارتباطات، ریسک اجرایی قراردادها و آیین نامه‌ها و ریسک اعتماد و اعتبار با تمرکز کنترل در عملیات متقابل. این کنترل ‌به این منظور است که هیچ خدشه‌ای بر اطلاعات وارد نشود و از سوی دیگر از دسترسی اشخاص سوء استفاده کننده ممانعت نماید.

ریسک نقدینگی

برآورد نیازهای نقد بانک در آینده. این برآوردها می‌تواند بر مبنای سه روش زیر انجام گیرد: برآورد بر مبنای منابع و مصارف وجوه نقد، برآورد بر مبنای ساختار دارایی‌ها و بدهی‌ها و سرعت تبدیل آن‌ ها به وجوه نقد، و برآورد بر مبنای شاخص‌های نقدینگی.

۲-۱۲-۲- برسی آرای مدیریت نقدینگی

مدیریت نقدینگی یعنی پیش‌بینی حجم تقاضا برای وجوه توسط مردم و تامین مقادیر کافی وجوه برای این نیازها به دو صورت برداشت از سپرده‌ها و تقاضا برای تسهیلات. در رابطه با مدیریت نقدینگی، نظریه های زیر مطرح شده است:

نمودار شماره ۲-۲: نظریه های مدیریت نقدینگی

۲-۱۲-۳- نظریه های مدیریت نقدینگی (عرب مازار یزدی و همکاران، ۱۳۸۹)

نظریه وام‌های تجاری: وام‌های سررسید شده به صورت خودکار نقدینگی مورد نیاز بانک را تامین می‌کند. بر اساس این نظریه، بهترین نوع سرمایه‌گذاری و دادن اعتبار، تسهیلات و سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت است (وود ورث، ۱۹۶۸).

نظریه انتقال پذیری : طرفداران آن بر این باورند که بانک‌ها باید مقدار قابل توجهی از وجوه خود را به صورت اوراق بهادار کوتاه‌ مدت درجه یک و قابل معامله فوری نگهداری نمایند. در صورت بروز مشکل نقدینگی برای بانک، این‌گونه اوراق بهادار می‌تواند بدون ضرر و زیان قابل توجهی فروخته شود (رز، ۱۹۹۹).

نظریه درآمد مورد انتظار: طرفداران این نظریه باور داشتند که اغلب وام‌های تجاری و مصرفی در مقابل مجموعه‌ای از جریان‌های درآمدی اعطا شده است. این جریان عظیم وصولی‌ها از حساب‌های تسهیلات، وجوه مداومی را در اختیار بانک می‌گذاشت تا بتواند جوابگوی نیازهای نقدینگی و تقاضای تسهیلات جدید باشد (وود ورث، ۱۹۶۸).

نظریه مدیریت تعهدات: طرفداران این نظریه بر این باورند که نباید تمام نقدینگی مورد نیاز را در خود بانک نگهداری نمود. در هر زمان که نقدینگی مورد نیاز باشد، مدیریت تعهدات می‌تواند آن را از بازار تامین و یا خریداری کند (وود ورث، ۱۹۶۸).

نظریه مدیریت دارایی- بدهی: از اواخر جنگ جهانی دوم تا آغاز دهه ۱۹۶۰ میلادی، بانک‌ها وجوه مورد نیاز خود را اغلب از محل سپرده‌های دیداری و کوتاه‌مدت تامین می‌کردند. در چنین شرایطی مدیریت وجوه بانک بر کنترل دارایی‌های آن متمرکز بود و بانک‌ها دو منبع وجوه داشتند که شامل سپرده‌های اصلی و وجوه خریداری شده بود(بانک اقتصاد نوین، ۱۳۸۷).

شش دسته از مهم‌ترین حساب‌های ترازنامه‌ای که با جریان‌های نقدی در ارتباط هستند شامل نقدینگی، تعهدات سپرده‌ای، سرمایه‌گذاری‌های بلند‌مدت و تسهیلات اعطایی، تعهدات بلند‌مدت و سرمایه، دارایی‌های غیرنقد کوتاه‌ مدت، و تعهدات کوتاه‌ مدت غیرسپرده‌ای می‌باشد. از حساب های مذکور، بانک در کوتاه ‌مدت فقط می‌تواند بر تعدادی از آن‌ ها کنترل داشته باشد مانند دارایی‌های غیرنقد کوتاه ‌مدت و تعهدات کوتاه‌ مدت سپرده‌ای(عرب مازار و قنبری، ۱۳۷۶).

۲-۱۳- ریسک

اقتصاددانان متعددی ریسک سرمایه ­گذاری را پراکندگی بازده تعریف کرده ­اند. برای مثال ندها و هامونده^[۶] (۲۰۰۷) ریسک سرمایه ­گذاری را احتمال انحراف از میانگین بازده تعریف ‌کرده‌است. مطابق نظر این محققان، شخصی که در یک دارایی سرمایه ­گذاری می­ کند که بازده آن به میزان زیادی از پراکندگی برخودار است بایستی بابت ریسکی که تحمل می­ کند ما به ازایی دریافت کند.

مشابه نظر ایت دو محقق، فراندز^[۷] (۲۰۰۶) نیز ریسک را واریانس بازده تعریف می­ کند. وی تأکید می‌کند یک سرمایه ­گذاری که بازده آن پراکندگی بیشتر داشته باشد. (با فرض داشتن بازده مورد انتظار مشخص) از جذابیت کمتری برخوردار است. بدین­ترتیب وی نیز تأکید می­ کند که وقتی بازده نامطمئن است عامل پراکندگی نیز عامل با اهمیتی است که بر تصمیمات سرمایه ­گذاران مؤثر است. اگر چه لی^[۸] (۲۰۰۴) می­گوید که برای تصمیم ­گیری در شرایط ریسک باید تمام شرایط توزیع بازده را در نظر گرفت با این­حال در بسیاری از موارد مخلوط کردن دو مؤلفه کافی است. « امید ریاضی و ضریب تغییرات» به عبارت دیگر لی نیز ریسک سرمایه ­گذاری را واریانس یا ضریب تغییرات معرفی می­ کند.

مارتینز^[۹] (۲۰۰۵)ریسک سرمایه ­گذاری در شرایط عدم­اطمینان را احتمال تحمل زیان تعریف کرده‌اند. ‌بنابرین‏ پیشنهاد ‌می‌کنند که سرمایه ­گذاران باید ریسک را فقط بر مبنای احتمال زیان اندازه ­گیری کنند. این محققان شاخصی کمّی از ریسک ارائه کرده که تحت تأثیر احتمال تحمل زیان و مقدار زیان احتمالی است. بدین­ترتیب ایشان بر بخش منفی توزیع احتمال تأکید کردند و مطابق مدل آن ها پراکندگی بیشتر ضرورتاً به معنی ریسک بیشتر نیست.

اگر چه تفاوتهایی بین تعاریف مشخص از ریسک و عدم­اطمینان وجود دارد، اما در اغلب نوشته­ های مالی دو تعریف که مترادف هم می­باشند به کار گرفته شده است. یک تعریف ریسک عبارت از “عدم­اطمینان نسبت به وقوع رخدادهای آینده” و تعریف دیگر عبارت از “احتمال رخداد وقایع نا مطلوب” ‌می‌باشد (ملایی، ۱۳۹۰).

۲-۱۳-۱- طبقه ­بندی انواع ریسک

‌بر اساس نظریه نوین پرتفوی، ریسک به دو بخش تقسیم می­ شود:

بخش اول، ریسک سیستماتیک^[۱۰] است که به کل بازار مرتبط است؛

بخش دوم، ریسک غیرسیستماتیک است که به شرایط خاص هر سهم بستگی دارد.

در این نظریه ریسک هر دارایی یا بتای آن- که معیار ریسک سیستماتیک است- اندازه ­گیری می­ شود (سعیدی و رامشه، ۱۳۹۰). در ادامه در رابطه با این نظریه بیشتر توضیح داده خواهد شد.

۲-۱۳-۱-۱- ریسک سیستماتیک

ریسک سیستماتیک ماهیتاً مجموعه ­ای از ریسک­های گوناگون است که سرمایه ­گذاران با آن ها روبرو هستند؛ از جمله این ریسک­ها ‌می‌توان به ریسک بازار، ریسک سیاسی، و … اشاره نمود. که در ادامه توضیح داده خواهند شد (زنجیردار و همکاران، ۱۳۸۹).

به طور کلی انواع ریسک عبارتند از:

الف) ریسک­هایی که بیانگر ویژگی­های درونی شرکت­ها هستند که عبارتند از:

۲-۱۳-۱-۲- ریسک تجاری^[۱۱]