اضطراب امتحان:
اضطراب امتحان معمولا بین سنین ۱۰ تا ۱۱ سالگی آغاز می شود و چنانچه در صدد مقابله و رویارویی با آن بر نیایید، با بالا رفتن سن افزایش می‌یابد. اضطراب امتحان ممکن است جسم فرزند ما را درگیر سازد و باعث بروز تپش قلب، سردرد، تعریق، لرزش دست و اندام ها، دل پیچه و اسهال، رنگ پریدگی، حال تهوع و استفراغ و غیره گردد، اما تاثیر این اضطراب بر فکر و شناخت کودکان و نوجوانان در بلند مدت بسیار بیشتر خواهد بود. آن ها ممکن است به این نتیجه برسند که توانایی درس خواندن ندارند و خودشان را سرزنش کنند که تلاش کافی نداشته اند، احساس شکست و ناکامی ممکن است افکار نا امید کننده ای را در ذهن شان ایجاد کند و البته از مهمترین اثراتی که بر روی ذهن آن ها خواهد گذاشت مشکل عدم تمرکز، عدم توجه و فراموش کردن مطالب خوانده شده است. (بیان، ۱۳۹۳)
وقتی از ((اضطراب[۱۷])) در محیط های آموزشی یاد می شود نتایج و پیامدهای کاملاً واضح و روشنی بر تعلیم و تربیت و یادگیری دارد. به عنوان مثال اضطراب یکی از مهمترین متغیرهای انگیزشی و شناختی است که پیشرفت تحصیلی، یادگیری، عملکرد و نیز توجه، تمرکز و بازیابی اطلاعات یادگیرندگان را به طور قابل ملاحظه ای تحت تأثیر قرار میدهد. (شانک پنیتریج و میس، ۲۰۰۸ ؛ بمبنوتی، ۲۰۰۸)
از جمله انواع شناخته شده اضطراب در حیطه تعلیم و تربیت که در سه دهه اخیر پژوهش هایی را به خود اختصاص داده‌اند، می توان به اضطراب ریاضی، اضطراب رایانه، اضطراب امتحان، اضطراب کتابخانه ای و اضطراب آمار اشاره کرد. اکثر پژوهشگران، این نوع از اظطراب های ذکر شده را به عنوان ((اضطراب موقعیت)) عنوان می‌کنند. (وانگ و اسنروشینگ، ۲۰۰۹ ؛ اونویوبازی، ۱۹۹۷)
اضطراب موقعیت تجارب ناپایدار و موقت تنیدگی، هراس و برانگیختگی شدید دستگاه عصبی خود مختار در یک بافت و شرایط ویژه دارد. (تاناکه و همکاران، ۲۰۰۶، به نقل از ویسانی و همکاران، ۱۳۹۱)
اخیراًً شواهد زیادی دیده شده است مبنی بر اینکه اضطراب و نگرانی، یک مرحله گذرا نیست و اگر بررسی و ارزیابی نشود، تا دوران بلوغ و بزرگسالی در اکثر افراد تداوم خواهد داشت. (سدر پوشان، ۱۳۸۴)
((اضطراب امتحان))[۱۸] یک مشکل آموزشی مهمی است که سالانه میلیون‌ها دانش آموز و دانشجو را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار میدهد. اضطراب امتحان یک واکنش هیجانی ناخوشایند به موقعیت ارزیابی است. این هیجان با احساس نوعی از تنش، تشویش و برانگیختگی سیستم عصبی خودکار مشخص می شود. اضطراب امتحان، سلامت روانی دانش آموزان را تهدید مى کند و بر کارآمدی، شکوفایی استعداد، شکل گیری شخصیت و هویت اجتماعی آنان تأثیر سوء می‌گذارد. و به عنوان یکی از پدیده‌های فراگیر و مشکل ساز میان دانشجویان و دانش آموزان می‌تواند در پیشرفت تحصیلی و عملکرد بهینه آنان بویژه هنگام ارزشیابی اثر منفی گذارد. در کاهش و یا بروز اضطراب امتحان عوامل متعددی همچون ویژگی های شخصیتی می‌تواند مؤثر باشند. عوامل شخصیتی همچون درونگرایی – برون گرایی[۱۹]، با ثباتی – بی ثباتی (روان رنجور خویی[۲۰]) می‌توانند به عنوان مؤلفه های تشکیل دهنده شخصیت، بر اضطراب و اضطراب امتحان و مکانیز مهای سازشی در مواجهه با منابع تنش زا و اضطرب آور اثر گذارند.(محمودی عالمی، ۱۳۷۹)
نتایج امتحانات تأثیر بسزایی در جنبه‌های مختلف زندگی افراد دارند. به دنبال ارتقاء سطح سواد دانش آموزان از طریق سیستم هاى آموزشی، آن ها با فراوانی بیشتری از امتحانات روبرو می‌شوند. این مسئله انتظارات و فشارهای بیشتری را از سوی والدین و سیستم هاى آموزشی در خصوص عملکرد آنان به دنبال مى آورد و تدریجاً اضطراب امتحان را افزایش مى دهد ( مک دونالد، ۲۰۰۲).
در واقع، به نظر می‌رسد که دلیل افت تحصیلی در بسیاری از دانش آموزان ناتوانی در یادگیری یا ضعف هوشی نبوده است، بلکه ناشى از سطح بالای اضطراب امتحان مى باشد. (صاحبی و همکاران، ۱۳۸۱).
اضطراب امتحان، اصطلاحی است کلی که به نوعی از اضطراب یا هراس اجتماعی خاص اشاره دارد که فرد را درباره توانایی هایش دچار تردید می‌کند و پیامد آن کاهش توان مقابله با موقعی تنهایی مانند امتحان است، موقعی تنهایی که فرد را در معرض ارزیابی قرار می‌دهند و مستلزم حل مسأله اى هستند (سرگلزاری و همکاران، ۱۳۸۲).
بنابرین می توان دانشجویی که دچار اضطراب امتحان است را به منزله ی فردی توصیف کرد که مواد درسی را میداند اما شدت اضطراب وی مانع از آن می شود که دانسته های خود را هنگام امتحان به ظهور برساند (ساراسون، ۱۹۷۵).
همچنین اضطراب امتحان به عنوان یک مفهوم و سازه علمی به مجموعه ای از پاسخ های ادراکی، فیزیولوژیکی و رفتاری اطلاق می شود که با نگرانی درباره پیامدهای منفی یا شکست احتمالی از امتحان یا موقعیت های ارزیابی کننده مشابه همراه است (ارگین، ۲۰۰۲).
نقش اضطراب امتحان در کاهش توانایی فرد:
اکنون این سؤال مطرح می شود که چرا اضطراب باعث کاهش توانایی فرد می شود؟ پژوهشگران و محققان عوامل متعددی را در این زمینه مطرح کرده‌اند. عده ای معتقدند (واین ۱۹۷۱) که وقتی سطح اضطراب بالا باشد توجه فرد، هم به متغیرهای مربوط به خود و هم متغیرهای مربوط به امتحان معطوف می شود که این امر موجبات نگرانی او را در خلال امتحان فراهم می آورد و در نتیجه نمره امتحان پایین می‌آید. اما اگر سطح اضطراب امتحان پایین باشد، توجه فرد بیشتر به متغیرهای امتحان معطوف می شود و از عهده امتحان بهتر برمی آید. پژوهشگران دیگر، بر عواملی مانند فقدان مهارت‌های مطالعه تأکید کرده‌اند یعنی چون فرد نمی داند چگونه و با چه شیوهای مطالعه کند، مطالب را خوب دریافت نمی کند و در نتیجه هنگام امتحان مضطرب می شود.
عده ای دیگر اضطراب امتحان را ناشی از عدم توجه و دقت فرد نسبت به کاری که انجام میدهد، می دانند. در این نظریه، فرض این است که نگرانی یا تجلیات شناختی اضطراب، توجه فرد را از کاری که بر عهده دارد منحرف می‌کند و بدین ترتیب، کارآمدی او را تحت تاثیر قرار میدهد. مجموعه این تحقیقات نشان میدهد که صرف تعیین سطح کلی اضطراب در موقعیتهای ارزشیابی یا امتحان کافی نیست و لازم است عوامل خاص اضطرابی که در این میان نقش اصلی را ایفا می‌کنند نیز مشخص شوند (دادستان،۱۳۹۲).
مطالعات اضطراب امتحان:
