وبلاگ

درحالیکه برخی از جنبه های زیست محیطی نظیر کیفیت و کمیت آب و استفاده از انرژی به خوبی و کاملاً قابل اندازه گیری است، برخی دیگر، نظیر باروری خاک، تنوع زیستی و رفاه حیوانات به طور مستقیم قابل تعیین نیستند. شاخص های استفاده از منابع طبیعی و شاخص های انتشار گازهای گلخانه ای به مقادیر دقیق، نظیر لیترِ برداشت آب یا مگاژولِ انرژی مصرفی اشاره می کنند.
دسته بندی SAFA (جو،آب شیرین، زمین،مواد و انرژی، تنوع زیستی و رفاه حیوانات) به بهترین شکل حوزه های اصلی نگرانی در مورد بهره برداری ناپایدار و اثرات ناسازگار انسان را منعکس می کند، و همچنین یک تصویر جامع از پایداری زیست محیطی ارائه می دهد.

• • جو (E1) :

پوشش گازها در اطراف زمین به عنوان یک پوشش عایق و همچنین تأمین آب و اکسیژن برای حفظ حیات عمل می کند. کشاورزی از جو و هر نوع تغییرات آن تأثیر می پذیرد و بر آن تأثیر می گذارد. در SAFA، جو یک منبع حیاتی برای حفاظت است و زیرمعیارهای آن شامل گازهای گلخانه ای و آلودگی هوا می باشد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

گرم شدن کره زمین به افزایش متوسط دمای سطح اشاره دارد که به عنوان یک نتیجه مورد انتظار از انتشار گازهای گلخانه ای(GHG) به اتمسفر و حاصلِ فعالیت های انسانی می باشد. بسیاری از اثرات در طبیعت، طولانی مدت، جهانی، غیر قابل برگشت با عواقب برای نسلهای آینده می باشند.
کشاورزی به شدت تحت تأثیر گرم شدن جهان قرار دارد، به طوری که تغییراتی در دما و الگوهای بارندگی و وقایع آب و هوایی چشمگیر می تواند فعالیت های کشاورزی را مختل نماید. فعالیت های کشاورزی و بخش مواد غذایی همچنین مشارکت کنندگان عمده برای تغییرات جوّی به واسطه استفاده از دام، کود و انرژی می باشند. حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد از انتشار گازهای گلخانه ای جهان می تواند به مواد غذایی مربوط شود.
کاهش ناشی از تخریب لایه حفاظتی اوزون باعث افزایش اشعه ماوراء بنفش در سطح زمین می شود که می تواند به سلامت انسان آسیب رساند.

• • آب شیرین (E2) :

آب شیرین، آبی که به طور طبیعی بر روی سطح زمین، در ورق های یخ، پوشش های یخی، یخچال های طبیعی، باتلاق ها،برکه ها، دریاچه ها، رودخانه ها و نهرها و زیر زمین به عنوان آب های زیرزمینی در سفره ها و جریا نهای زیرزمینی واقع شده است. در SAFA، زیرمعیارهای پوشش داده شده، کمیت و کیفیت آب می باشد. حدود ۵۰ کشور در حال حاضر با تنش آب در حد متوسط یا شدید مواجه اند و انتظار می رود به عنوان یک نتیجه تغییرات آب و هوایی، تعداد افراد دچار کمبود آب در طول سال یا فصلی افزایش یابد. یکی از عوامل محدود کننده اصلی تولید مواد غذایی برای تغذیه جمعیت رو به رشد ما آب است. مسئله جهانی بهداشت، فقر، جنگل زدایی، بیابان زدایی و تغییر استفاده از زمین بطور مستقیم با منابع آب و مدیریت آن ها در ارتباط است.
کیفیت آب شیرین به اندازه مقدار آب کافی مهم می باشد. افزایش مناطق شهرنشین و تراکم خاک زراعی توسط ماشین آلات سنگین، ظرفیت نفوذ خاک را کاهش می دهد و منجر به رواناب سطحی، فرسایش خاک و سیل می گردد. حدود ۲۰ درصد از زمین های آبی جهان نمک زده است و نفوذ آب نمکی از نگرانی های خاص مناطق خشک و نیمه خشک و کشورهای جزیره ای کوچک است. استفاده نامناسب از آب کشاورزی می تواند آبراهه ها را آلوده کند یا موجب شوری خاک ثانویه گردد(فائو ۲۰۱۱). آب نقش محوری برای توسعه پایدار، از جمله کاهش فقر ایفا می کند.

• • خشکی (E3):

بخشی از زمین که توسط آب پوشیده نشده، خشکی است. هدف SAFA، اساساٌ منابع خاکی است. زیرمعیارهای پوشش داده شده در SAFA، موادآلی، ساختار فیزیکی، کیفیت شیمیایی، تخریب خشکی و بیابان زدایی است.
انسان ها از خاک برای رشد مواد غذایی و محصولات علوفه ای، مواد خام تجدید پذیر و انرژی استفاده می کنند. خاک ها خدمات اکوسیستمی شامل تصفیه آب، چرخه مواد مغذی، ذخیره سازی کربن، عملکردهای زیستی و فیلتری ارائه می دهند. در این حال خشکی و خاک از منابع محدودند.
حفاظت از خاک مجموعه استراتژی های مدیریتی برای پیشگیری از فرسایش خاک از سطح زمین یا ناسالم شدن ناشی از استفاده بیش از حد، آبیاری بیش از حد، اسیدی شدن، یا دیگر آلودگی های شیمیایی خاک می باشد. کشاورزی و جنگلداری، نقش محوری در استفاده پایدار از زمین با اشتغال دو سوم از سطح خاک ایفا می کنند.
خاک اکوسیستم بسیار پیچیده و مهم ترین عوامل تولید برای تغذیه انسان است. حفظ و بازسازی سلامت خاک، یک ضرورت مطلق است. تقریباً ۴۰% از زمین های کشاورزی با توجه به شیوه های نامناسب شامل تخصیص نامناسب زمین، کشاورزی نامناسب و شیوه های چراء و فقدان یا سوءاستفاده از تکنولوژی های مناسب، در حال تخریب درنظر گرفته شده اند. مهم ترین فرایندها(از لحاظ مساحت) فرسایش آبی، فرسایش بادی، شوری، تراکم و آلودگی شیمیایی هستند(اولدمن^[۱۹۰] و همکاران،۱۹۹۱).

• • تنوع زیستی(E4):

تنوع زیستی، تنوع اکوسیستم ها، تنوع گونه ها در این اکوسیستم ها و تنوع ژنوم این گونه ها می باشد. تنوع زیستی کشاورزی دربرگیرنده تنوع و گوناگونی حیوانات، گیاهان و میکرو ارگانیسم ها می باشد که برای حفظ عملکرد اکوسیستم کشاورزی، ساختار و فرآینده های آن، برای حمایت از امنیت غذایی ضروری است. زیرمعیارهای تنوع زیستی SAFA، تنوع زیستگاه، تمامیت اکوسیستم، تنوع زیستی غیراهلی، تنوع زیستی کشاورزی و گونه های تهدید شده می باشند.
حفاظت از تنوع زیستی برای بشر ضروری است. نه فقط به دلیل اینکه ما از تنوع زیاد گونه ها استفاده می کنیم، بلکه همچنین به این دلیل که اکوسیستم های سالم خدمات حیاتی مثل گرده افشانی، مدیریت آفات، عمل فیلتر خاک و تنظیم چرخه مواد مغذی را ارائه می دهند.
فعالیت های انسانی در حال تغییر اکوسیستم ها در مقیاس و شدت بی سابقه ای هستند. تنوع زیستی به طور نامطلوبی از آلودگی هوا، تخریب زمین، تکه تکه شدن و از دست رفتن زیستگاه، معرفی گونه های عجیب و غریب، تغییرات آب و هوایی و بلایای طبیعی تأثیر می گیرد. استفاده بیش از حد از منابع آبزی، معیشت مردم را به خطر می اندازد، به خصوص برای ماهیگیرانی که در مقیاس کوچک، در کشورهای در حال توسعه فعالیت می کنند.

• • مواد و انرژی (E5):

مواد و انرژی در SAFA، به ورود مواد در اقتصاد که توسط محیط زیست طبیعی ارائه شده، تبدیل و استفاده از آن ورودی در فرآیندهای اقتصادی(استخراج، تبدیل،تولید و مصرف) و بازگشتش به محیط زیست طبیعی به عنوان باقیمانده یا مواد زائد اشاره دارد. زیرمعیارهای SAFA، منابع غیرقابل تجدید، تأمین انرژی، بهره وری محیط زیست، کاهش و دفع ضایعات می باشد.
مصرف و تولید ناپایدار نظیر مصرف مواد سوختی،مصرف انرژی و تولید ضایعات می باشد.برای مثال ۳۰% از مواد غذایی تولیدشده مصرف نمی شوند، به این معنی که ورودی های ایجاد شده برای تولید آن ها نیز هدر داده می شوند.
تا به امروز، کمبود فیزیکی یک محدودیت عمده برای دسترسی جهانی به بسیاری از مواد نبوده است. مقدار زیاد ضایعات جهانی با توجه به بازیافت و دفع مواد به عنوان چالش های بزرگ مطرح است. حمل و نقل نامناسب ضایعات خطرناک، به خصوص صادرات آن به کشورهایی با مقررات ملی ناکافی در مورد رفتار با ضایعات، خطرات جدی برای انسان و اکوسیستم می باشد. مدیریت پایدار این جریانها یک جزء کلیدی از مفهوم اقتصاد سبز است،(UNEP,2011) که بر دو رکن اصلی بهره برداری از منابع کارآمد و جریان مواد دایره ای(بازیافت و استفاده مجدد) مبتنی است. استفاده از انرژی جهانی، با بسیاری از محاسبه ها خطرناک ترین فعالیت بر روی این سیاره است. بسیاری از اثرات نامطلوب آن، کیفیت هوا، آب و خاک، سلامت انسان و محیط زیست را تنزل می دهد.
انرژی فعلی در درجه اول از سوزاندن سوخت های فسیلی مانند زغال سنگ، نفت و گازهای طبیعی می آید. این سوختن که تعداد زیادی محصولات فرعی تولید می کند، عمدتاً به عنوان آلودگی به هوا می رود و سلامت انسان را تحت تأثیر قرار می دهد و به خاک و محصولات کشاورزی، آب تازه و رودخانه ها و اکوسیستم آسب می رساند و به خوردگی ساختمان و مصالح ساختمانی کمک می کند. کاهش مصرف سوخت های فسیلی و انتشار CO₂ مرتبط با آنها، به میزان قابل توجهی به منظور جلوگیری از افزایش دمای بیش تر و اثرات مرتبط با تغییرات آب و هوایی ضروری اند.
دو راهبرد اصلی برای کاهش سرعت رشد و اثرات سوزاندن سوخت های فسیلی،عبارتند از:

1. 1. بهره وری انرژی از طریق فناوری و حذف ضایعات تخمین زده می شود که رشد تقاضای انرژی جهان به سادگی از طریق راندمان های انرژی می تواند به نصف کاهش کند.

1. 1. استفاده از سوختهای تجدیدپذیر/ جایگزین. سوخت های تجدیدپذیر آن هایی هستند که به طور مداوم در دسترس و پایدار در محیط زیست ما می باشند.

• • رفاه حیوانات(E6):

منظور از رفاه حیوانات، رفاه فیزیکی و سلامت روانی حیوانات است. زیرمعیارهای SAFA شامل رهایی از استرس، شرایط مناسب گونه ها می باشد.
بزرگترین تأثیر زیست محیطی حیوانات کشاورزی، ممکن است مشارکت های آن ها در تغییرات آب و هوایی باشد. دامنه تأثیرات این بخش تا حد زیادی دست کم گرفته شده است. به گزارش FAO، حیوانات بخش کشاورزی مسئول ۱۸% یا نزدیک به یک پنجم از انتشار گازهای گلخانه ای(GHG) تولید شده توسط انسان می باشند، که بیش تر از سهم ارائه شده توسط بخش حمل و نقل است. تا سال ۲۰۵۰، انتظار می رود تولید حیوانات مزرعه ای جهانی دوبرابر میزان کنونی شود. یک نگرانی عمده در سراسر سیستم های تولیدی و مناطق جغرافیایی، تولید دام تحت شرایط نامناسب برای رفاه و سلامت حیوانات است.
در طول دهه گذشته، بسیاری از کشورهای توسعه یافته حرکت سریعی به سمت استانداردهای صریح و روشن رفاه حیوانات مزرعه ای داشته اند. در سال ۲۰۰۵ سازمان جهانی بهداشت حیوانات(یا OIE) دستورالعملی برای رفاه بین المللی حیوانات اهلی شده و مواد غذایی آنها به تصویب رساند.
جدول ۱۰ -۲- معیارها و زیرمعیارهای تمامیت زیست محیطی

(همان : ابیات ۱۴۳-۱۳۹)
و سپس داستان پادشاه و کنیزک و طبیب روحانی را (که شارحان آن را بدون عنایت به تذکّر مولوی که این داستان زندگی خود اوست تفسیری بی ربط کرده اند) ادامه می‌دهد. مثنوی پر از این گفتگوها و اشاره‌های رازناک حقیقت نماست. به نظر می‌رسد که در مجلس انشای مثنوی حسام‌یا مستمعان دیگر سؤالاتی مطرح می‌کردند و او جواب می‌داد، به همین سبب استفهام انکاری که در مکالمه بسامد بالایی دارد در مثنوی فراوان دیده می‌شود.» (شمیسا، ۱۳۸۲ : ۲۳۴-۲۳۳)
مولوی از جمله شاعرانی است که از وزن و قافیه و گاه آرایه‌ها و صنایع و سایر شگردهای هنری و ادبی به عنوان ابزاری برای بیان اندیشه‌ها و دیدگاه‌های خاص خود بهره گرفته است و مضمون و محتوا را مقدم بر لفظ و ظاهر و زیبایی‌های ادبی قرار داده است. «ارزش و اعتبار کتاب مثنوی ، بیش از آنکه به هنر و شعر مولوی باشد، به محتوا و مضمون و اندیشه‌های متعالی و اخلاقی و عرفانی آن است. بی‌سبب نیست که عارفان بزرگ و دینداران سخن‌سنج، مثنوی را “قرآن پارسی” می‌خوانند» (عبدالحکیم، ۱۳۸۹: ۹). «به‌ هر ‌روی، مولوی در نظم کتاب مثنوی قصد تعلیم مریدان و مخاطبان و اندرزگویی داشته و می‌خواسته با نشان‌دادن طریق معرفت نفس، راه‌های وصول به خداوند را به انسان بیاموزد و حتی‌الامکان کوشیده تا جایی که ممکن است، حد درک مخاطبان را رعایت کند» (همان: ۷).

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

مولوی پیش از آنکه شاعر باشد، واعظ منبرنشین و عالم دین‌باور و عارف صاحب‌دل است. «سبک بیان وی در مثنوی، ترکیبی از خطابه و قیاس‌های خطابی اهل تعلیم با شیوه‌های بلاغت منبری است، با همان محتوایی که نزد وعاظ و مذکران عصر معمول بوده و با همان هدف تعلیمی اما با سعی بیشتر در تقریر معانی عرفانی با تکیهی بیشتر بر آرای صوفیه در طی این تعلیم» (زرین‌کوب، ۱۳۹۰ج ۱: ۱۲۳). به عقیدهی زرین‌‌کوب اگر مثنوی به نثر نوشته می‌شد و فاقد هیجان‌های شاعرانهی موجود بود، از لحاظ قالب و ظاهر نمونهی کامل بلاغت منبری صوفیه می‌شد که نظیر آن در مجالس سبعهی خود مولانا و تاحدودی هم در مجالس پنج گانهی سعدی قابل مشاهده است (شمیسا۱۳۸۲،).
زرین‌‌کوب عقیده دارد که: «توفیق زیاد مولوی در به ‌نظم‌آوردن شعر تعلیمی صوفیه بر سنایی و عطار، به علت آشنایی مولوی با شیوهی بلاغت منبری بوده است که این توانایی در پدرش بهاءولد و جدش حسین خطیبی نیز وجود داشته و مولانا قبل از دیدار شمس و حتی گاهی بعد از آن هم مجلس می‌گفته است» (همان: ۱۰۲۴).
شیوهی غالب بر بیان مولوی در مثنوی شیوهی سهل‌و ممتنع است ؛ او ساده و خالی از تکلف سخن می‌گوید و اگر صنعتی نیز در کلامش دیده می‌شود، کاملاً به‌جا و طبیعی است. شیوهی بیان شاعران کهن فارسی‌زبان، به‌ خصوص شعرای خراسان و ماوراء‌النهر در دوران قبل از حملهی مغول که به «سبک خراسانی» یا «طرز ترکستانی» معروف است، سرمشق کار اوست. مختصات سبک خراسانی در تمام مثنوی در شیوهی کاربرد الفاظ مفرد و ترکیبات و زبان کاملاً پیداست. «عنصر اصلی طرز بیان در بلاغت منبری، قیاس‌های تمثیلی است که اقناع عوام و ارشاد و اغراء کسانی که واعظ و خطیب با آنها سروکار دارد، محتاج آن است؛ اما مولانا این قیاس‌های تمثیلی را از ظاهر هیئت تعلیمی خود جدا می‌کند و آن را به صورتی درآورده که مخاطب بدون اینکه احساس رد اعتقاد یا پندارش کند، متوجه خطا و اشتباه در تصور و اعتقاد خود شده و گوینده و واعظ هم به مقصود خود که ارشاد است، می‌رسد» (ر.ک : همان: ۱۳۳-۱۳۲).
زرین‌‌کوب در ادامه ویژگی‌های سبک منبری را نام برده و توضیح می‌دهد که به طور خلاصه عبارتند از :
* ذکر نام قهرمانان حکایات عامه و احوال عیاران و پهلوانان و دیوانگان که در این شیوه نوعی اظهار تفاهم با عوام اهل مجلس و نوعی همدردی و همدلی با آنهاست.
* توجه به عجایب و انواع مخلوقات و احوال نوادر کائنات که بیان این اسرار را همچون تفسیر آیات الهی موجب جلب عبرت عام و اثبات اتقان و کمال صنع خداوند تلقی می‌کرده‌اند.
* طرح و حل اقوال معماگونه که مستمع را مشغول و مسحور کرده و در نزد اهل منبر میراث حلقهی معرکه‌داران و قصه‌گویان قدیم به نظر می‌رسد؛ اما مولانا در طرح این‌گونه معماها افراط ندارد و چون در سراسر مثنوی متکلم‌وحده خود اوست، معما را هم که طرح می‌کند، خود بلافاصله به شرح و تأویل آن می‌پردازد.
* اشتمال بر الفاظ و عقاید و خرافات عام، و انعکاس این شیوه ناشی از ضرورت تکلّم بر قدر فهم مستمع و توافق با زبان مخاطب است.
* خطاب به مخاطب مبهم، گوینده عمداً می‌خواهد تا او را از سایر حاضران مشخص و ممتاز ندارد، این مخاطب مبهم با الفاظ و تعبیرات خاص خطابی مثل: ای عمو!، ای صنم، ای پسر، ای فلان و نظایر آ‌نها مورد خطاب قرار می‌گیرد.
* انتقال دائم از خطاب به غیبت و از غیبت به خطاب است. این طرز بیان که بلاغت منبری را به شیوهی قصه‌گویان و معرکه‌داران هم پیوند می‌دهد، حالتی زنده، پرتحرک و هیجان‌آمیز به کلام می‌بخشد و خطابه را تاحدی صبغهی نمایشی می‌دهد. این نقل از غایب به مخاطب و عکس آن ذکر را به مناجات کشانده و مناجات را منتهی به ذکر می‌کند (شمیسا، ۱۴۳-۱۲۹).
«با آنکه سبک بیان مولوی در مثنوی بیشتر متکی بر “شیوهی بلاغت منبری” است که در مجالس درس و بحث و وعظ از آن استفاده می‌کرده، ولی به علت اشتمال بر معانی صوفیانه از رمزگرایی نیز به دور نمانده است؛ چراکه امکان بیان بعضی از مفاهیم عرفانی و حقایق متعالی جز با زبان رمز وجود ندارد» (برومند، ۱۳۷۰: ۲۵-۲۴).
۲-۲- شهرت ، القاب ، نام و تخلص حافظ شیرازی
۲-۲-۱-شهرت حافظ
شهرت وی خواجه حافظ و گاهی خواجه (تنها) است ؛ ادبا سعدی شیرازی را به اشارت شیخ ، مولوی را به کنایت مولانا و ملا و حافظ را به تلمیح خواجه خوانند.
۲-۲-۱-۱- مورد استعمال خواجه
کلمه «خواجه» از زمان سامانیان به وزراء و عیون اطلاق می شده. ابوالمثل بخاری از شعرای آن عصر خطاب به وزیر معاصر گوید :
چو خواجه آگه گردد ز کارنامه ما به شهریار رساند سبک چکامه ما
رودکی گوید :
از چه توبه نکند خواجه که هر جا که بُوَد قدحی می بخورد ، راست کند زود هراش۱
بعدها خواجه به دو طبقه اطلاق شد :
۱-اعیان و وزرا و امرا ، صدور را به لقب «خواجه بزرگ» می نامیدند مثل «خواجه بزرگ احمد حسن میمندی»(بیهقی، ۱۳۵۶ : ۱۴۴ و غیره)
۲-شعرا ، فضلا و عرفا مانند خواجه مسعود سعد سلمان ، خواجه عبدالله انصاری ، خواجه نظام الدین عبید زاکانی ، خواجه عمادالدین فقیه کرمانی ، خواجه جمال الدین ساوجی.»۲
حتّی در زمان حافظ نیز به این دو طبقه عیناً «خواجه» اطلاق می شده است مانند خواجه قوام الدین حسن وزیر ، خواجه قوام الدین محمد صاحب عیار وزیر ، خواجه سلمان ساوجی شاعر ، خواجه عماد فقیه عارف.(معین،۱۳۸۹ : ۹۶)
حافظ از سلیمان به کلمه «خواجو» یاد می کند :
شکوه آصفی و اسب باد و منطق طیر به باد رفت و از آن خواجه هیچ طرف نبست
و همین کلمه را در جای دیگر به معنی اعیان استعمال کرده است :
بر درِ ارباب بی مروّتِ دنیا چند نشینی که خواجه کی بدرآید؟
۲-۲-۱-۲- وجه اشتهار حافظ به خواجه
چون بزرگان علم و ادب، در عصر حافظ بدین کلمه مشهور بودند ، وی را نیز که از عیون ادب و حکمت بود بدین نام خواندند. خود گوید :
دی می شد و گفتم صنما عهد بجای آر گفتا غلطی خواجه ، در این عهد وفا نیست
۲-۲-۲- القاب
لقب اصلی او شمس الدین بوده است۱ ، چنان که از بیت زیرین نیز که از قطعه ای در تاریخ وفات اوست بر می آید :
به سوی جنّتِ اعلی روان شد فرید عهد شمس الدین محمد
نویسنده مقدمه دیوان حافظ ، در مقدمه خود لقب او را «شمس المله و الدین» می نویسد۲ ، ولی در یکی از دیوان های چاپی حافظ۳ ، «شمس الدنیا و الدین» نوشته اند. بدیهی است که لقب او همان شمس الدین بوده و «ملّت» و «دنیا» زائد است. پس از وفات او ، اهل ذوق و عرفان وی را به القاب ذیل خوانده و ستوده اند : بلبل شیراز ، لسان الغیب۱ ، مجذوب سالک۲ ، خواجه عرفان ، خواجه شیراز ، ترجمان الحقیقه ، کاشف الحقایق ، ترجمان الاسرار (جامی، نفحات الانس، ص۴۰۰) ، ترجمان اللسان ، شکرلب ، شکرزبان۳ ، فخرالمتکلمین ، فخرالمتألهین ، افصح المتأخرین۴ ، قطب العارفین ، قدوه السالکین ، زبده الموحدین ، عمده الموحدین ، عمده العارفین ، زبده المتکلمین.۵
حافظ در غزلیات خود ، صفات و نام هایی به خویش نسبت داده است که حقّاً شایسته آنست که ضمن القاب او به شمار رود :
۱-شیرین سخن :
سرود مجلست اکنون فلک به رقص آرد که شعر حافظ شیرین سخن ترانه تست
(حافظ، ۱۳۷۴ : ۳۸ )
۲-شیرین کلام:
شاه عالم بخش در دور طرب ایهام گو حافظ شیرین کلام بذله گو حاضر جواب
(همان : )
۳-خوش لهجه –غزلخوان -خوش آواز :
ز چنگ زهره شنیدم که صبحدم می گفت غلام حافظ خوش لهجه خوش آوازم
(همان : ۳۶۱ )
۴-خوشگوی :
دلم از پرده بشد حافظ خوشگوی کجاست؟ تا به قول و غزلش ساز نوائی بکنیم
(حافظ، ۱۳۷۴ : ۳۸۴ )

انتخاب روش انجام تحقیق بستگی به هدفها، ماهیت و موضوع پژوهش و امکانات اجرایی آن دارد. هدف از انتخاب روش تحقیق آن است که محقق مشخص نماید چه شیوه‌ و روشی را اتخاذ کند تا او را هرچه دقیق‌تر، آسان‌تر و سریع‌تر و ارزان‌تر در دستیابی به پاسخهایی برای پرسشهای تحقیق مورد نظر کمک کند( نادری و دیگران، ۱۳۷۳: ۶۳).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۳- ۲- نوع تحقیق
پژوهش ها را می‌توان در سه گروه متفاوت طبقه بندی نمود: ۱)پژوهش کاربردی ۲) پژوهش بنیادی یا پایه‌ای ۳) پژوهش ارزیابی (دانائی فرد و دیگران، ۱۳۸۳).
با توجه به این تقسیم بندی، پژوهش‌ حاضر از نوع پژوهش کاربردی است . تحقیق کاربردی در جستجوی دستیابی به یک هدف علمی است و تأکید آن بر تأمین سعادت ورفاه توده مردم و مطلوب بودن فعالیت است( دلاور، ۱۳۷۳).
در این پژوهش از روش تحقیق توصیفی استفاده شده است. بنا به تعریف تحقیق توصیفی،شامل مجموعه روشهایی است که هدف آنها توصیف کردن شرایط یا پدیده‌های مورد بررسی است؛ اجرای تحقیق توصیفی می‌تواند صرفا برای شناخت بیشتر شرایط موجود یا یاری دادن به فرایند تصمیم‌گیری باشد؛ بیشتر تحقیقات علوم رفتاری را می‌توان در زمره تحقیق توصیفی به شمارآورد ( سرمد ۱۳۷۶).
تحقیق توصیفی به بخشهای مختلف دسته بندی می‌گردد. پژوهش حاضر در دسته تحقیق پیمایشی قرار می‌گیرد که روشی در تحقیق اجتماعی و فراتر از یک تکنیک خاص در گردآوری اطلاعات است . هر چند عمدتاً در آن از پرسشنامه استفاده می‌شود ولی فنون دیگری از قبیل مصاحبه ساختمند، تحلیل محتوا و … هم به کار می‌روند ( خاکی ۱۳۷۸).
شاید بزرگترین عیب تحقیق پرسشنامه‌ای را بتوان عکس‌العملی بودن احتمالی آن دانست. وقتی از پاسخ دهنده‌ای درباره موضوعی چه به صورت کتبی و چه به صورت شفاهی سؤال می‌شود او ممکن است پاسخ خود را به نحوی ارائه دهد که در جهت خواسته سؤال کننده باشد یا عملا در جهت مختلف خواسته او. این مشکل در روش تحقیق به « نگرانی ارزشیابی» معروف است که البته با توضیحاتی که در ابتدای پرسشنامه داده می‌شود تا حدودی از این نگرانی کاسته می شود. کسب اطلاعات از طریق مصاحبه و سایر ابزارهای گردآوری اطلاعات نیز در رفع نگرانی مزبور موثر واقع می شوند.
۳-۳- روشها و ابزار گردآوری اطلاعات
با توجه به نوع اطلاعات لازم در انجام این تحقیق از ابزارهای متنوع شامل بررسی اسناد و مدارک موجود ( روش کتابخانه‌ای) و بررسی میدانی با بهره گرفتن از پرسشنامه برای جمع‌ آوری اطلاعات استفاده شده است.
۳-۳-۱- روش بررسی اسناد و مدارک
از این روش برای جمع‌ آوری اطلاعات در زمینه ادبیات و سوابق موضوع تحقیق استفاده شده است . به این معنی که برای نگارش مبانی تئوری و جمع‌ آوری سوابق تحقیق از روش کتابخانه‌ای استفاده شده است.علاوه بر این از طریق بررسی اسناد و مدارک کارکنان دانشگاه کاشان اطلاعاتی در مورد تعدادکارکنان، ویژگیها و خصوصیات کارکنان از ابعاد مختلف ( از جمله سطح تحصیلات ، جنس ، سن ) جمع آوری گردیده است.
۳-۳-۲-روش میدانی
به منظور اجرای بررسی میدانی از پرسشنامه استفاده شده است. برای این منظور ابعاد استراتژی تحول که شامل اهداف،ساختار،پاداش،مکانیسمهای مفید،ارتباط و رهبری و در طرف دیگر شاخصهای استراتژی اثربخش که شامل نوآوری،تعهدکارکنان،رضایت شغلی،محیط سازمانی وجود دارد، مشخص گردید. این کار از طریق بررسی کتب، مقالات و سایر منابع انجام گرفت.
۳-۴-مقیاسهای اندازه‌گیری متغیرها
اندازه‌گیری متغیرها در چارچوب نظری تحقیق، بخش لاینفکی از پژوهش و جنبه مهمی از طرح پژوهش است و تا زمانی که متغیرها به راه های مختلفی اندازه‌گیری نشوند قادر نخواهیم بود فرضیه‌هایمان را بیازماییم و برای مسائل پیچیده پژوهش پاسخی بیابیم( دانائی فرد و دیگران، ۱۳۸۳: ۲۸۰).مقیاس مورد نظر در این تحقیق مقیاس فاصله‌ای است.
۳- ۵- مقیاس اندازه‌گیری نگرشها
مقیاسهایی که معمولاً در تحقیقات مدیریت استفاده می شوند، به طور کلی می توانند به مقیاسهای درجه‌بندی و نگرشی طبقه‌بندی شوند. مقیاس درجه‌بندی ترسیمی و درجه‌بندی طبقه‌ای از مقیاسهای درجه‌بندی متداول است و مقیاس لیکرت و مقیاسهای تفاوت معنایی از مقیاسهای نگرشی هستند که معمولا بیشتر استفاده می شوند. مقیاسی که در این تحقیق به کار برده می‌شود، مقیاس لیکرت است.
۳-۶-طرح تحقیق
موضوعات و مسائل مربوط به طرح تحقیق عبارتند از: محل انجام مطالعه ( محیط مطالعه)، نوع مطالعه، میزان مداخله محقق در مطالعه ( میزان دخالت محقق)، مدت مطالعه ( افق زمانی) ، سطح تحلیل(واحد تجزیه و تحلیل) و همین طور تصمیم‌گیری درموردنمونه( طرح نمونه‌گیری)، چگونگی جمع‌ آوری داده‌ها ، نحوه سنجش متغیرها و چگونگی تحلیل داده‌ها برای آزمون فرضیه‌ها ( تجزیه و تحلیل داده‌ها).
۳-۶-۱-هدف مطالعه
بررسی‌ها می‌توانند، ماهیتاً اکتشافی یا توصیفی باشند و یا به قصد آزمون فرضیه‌ها انجام گیرند. در تحقیق حاضر، هدف مطالعه، آزمون فرضیه‌ها بوده است. مطالعه ای که متضمن آزمون فرضیه‌هاست، معمولا تلاش می‌کند تا ماهیت روابطی خاص را تبیین کند یا تفاوتهای بین گروه‌ها یا استقلال دو عامل یا بیشتر را در یک وضعیت تبیین کند. آزمون فرضیه‌ها به درک بیشتری از روابطی که بین متغیرها وجود دارد کمک می‌کند. آزمون فرضیه‌ها همچنین می تواند روابط علت و معلولی را نشان دهد (همان، : ۱۹۴ ).
۳-۶-۲- نوع مطالعه
نوع مطالعه انجام گرفته در خصوص تاثیر عوامل فردی و سازمانی در شکل گیری بی تفاوتی سازمانی دانشگاه است.در این گونه از تحقیقات محقق مساله تحقیق را در قالب پرسشنامه طرح ریزی نموده و از پاسخگویان برای جمع آوری داده ها استفاده می نماید(نیومن،۲۰۰۵).
۳-۶-۳-میزان دخالت محقق در پژوهش
میزان دخالت محقق در تحقیقاتی از این نوع بسیار اندک است. این نوع تحقیقات در محیط طبیعی سازمان همراه با حداقل دخالت محقق در جریان طبیعی حوادث صورت می‌گیرد .
۳-۶-۴- مکان بررسی: طبیعی و ساختگی
پژوهش می‌تواند در محیطی طبیعی، که در آن رویدادها به صورت طبیعی رخ می‌دهند ( یعنی محیط طرح‌ریزی نشده) یا در یک محیط ساختگی و طرح‌ریزی شده ( غیرطبیعی) انجام شود. بررسی حاضر‌ در محیطی طبیعی انجام شده است. محل انجام این تحقیق شهرداری منطقه یک کاشان است.
۳-۶-۵-واحد تجزیه و تحلیل:‌افراد ، زوجها، گروه ها، سازمانها
واحد تجزیه و تحلیل، اشاره به سطح جمع‌ آوری داده‌های اطلاعاتی در طی تجزیه و تحلیل دارد. پرسش تحقیق، واحد تجزیه و تحلیل را تعیین خواهد کرد(دانایی فرد و دیگران ، ۱۳۸۳).
واحد تجزیه و تحلیل در پژوهش حاضر، فرد است و در جمع‌ آوری داده‌های پرسشنامه از افراد استفاده شده است. از جهت دیگر داده‌ها و اسناد سازمان نیز مورد استفاده قرار گرفته است.
۳-۶-۶-افق زمانی: بررسی مقطعی در برابر بررسی دوره‌ای
تحقیق حاضر از نوع بررسی مقطعی است که جمع آوری داده های آن در مقطع زمانی مرداد و شهریور ۱۳۹۳ انجام گرفته است. بررسی مقطعی نوعی بررسی است که در آن داده‌های اطلاعاتی یک باره در طی یک دوره چند روزه یا چند هفته یا چند ماه به منظور پاسخ به پرسش یک پژوهش جمع‌ آوری می‌شود.
۲-۶-۷-جامعه و نمونه آماری مورد پژوهش
در هر بررسی آماری، جامعه، گردآیه عناصری است که می‌خواهیم درباره آن استنباطی به عمل آوریم و نمونه بخشی از جامعه تحت بررسی است که با روشی از پیش تعیین شده انتخاب می‌شود به قسمی که می توان از این بخش، با توجه به روش انتخاب، استنباطهایی درباره کل جامعه انجام داد ( عمیدی، ۱۳۷۸).
جامعه آماری تحقیق حاضر کلیه کارکنان دانشگاه کاشان به تعداد ۴۴۰ نفر بوده اند.
۳-۶-۸- حجم نمونه آماری
در این پژوهش برای تعیین حجم نمونه تعداد ۲۰۵ نفر از کارکنان دانشگاه کاشان به عنوان نمونه با توجه به فرمول ذیل انتخاب گردیدند.
بدین ترتیب تعدادکل نمونه با فرض جامعه آماری محدوددرسطح اطمینان ۹۵% بصورت زیر محاسبه میگردد:
n = برآورد حجم جامعه مورد مطالعه
t = ضریب اعتماد نمونه (درسطح ۹۵% مقدار t= 96/1)
d = دقت برآورد یا حداکثر خطاب قابل قبول (d= 05/0)
N= تعدادافراد موجود در جامعه (کارکنان دانشگاه کاشان)(۴۴۰)
P= نسبت موفقیت صفت مورد مطالعه (p= 5/0)
q = p-1

۳- ۶- ۱۰- روش تجزیه و تحلیل داده‌ها
در مدیریت ، تحقیقات اغلب با سؤال و فرضیه شروع می‌شوند. فنون آمار استنباطی برای پاسخ به سوالات تحقیق‌،‌ همان فنون تخمین آماری هستند . بسیاری از تحقیقات مدیریتی از مرحله سؤال گذر کرده، به مرحله فرضیه می‌رسند . فرضیه حدس زیرکانه در خصوص پارامتر جامعه است . فنون آماری مناسب برای بررسی صحت یا سقم فرضیه‌ها ، ‌فنون «آزمون فرض آماری » هستند .

قلمرو زمانی این تحقیق در فاصله زمانی از تاریخ ۰۱/۱۲/۱۳۹۲ لغایت ۳۱/۰۵/۱۳۹۳ می‌باشد.
۱-۷٫ متغیر های پژوهش
متغیر مستقل: طراحی شغلی(شرح شغلی و شرایط احراز شغلی)
متغیر وابسته: عملکرد شغلی کارکنان
۱-۸٫ تعریف متغیرهای پژوهش
الف) طراحی شغل^[۲]
تعریف نظری: طراحی شغل عبارت است از تلفیق و ترکیب اجزای لازم و با معنی شغل با ویژگیهای شاغلین برای ایجاد پست های سازمانی آنچنان که آن پست ها بتوانند انتظارات کارکنان و مدیریت را فراهم آورند.(ابطحی ۱۳۸۱؛۵۰).

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

تعریف عملیاتی: منظور از طراحی شغل در این پژوهش نمره ای است که افراد از آزمون طراحی شغل کسب می کنند
ب) شرح شغل^[۳]
تعریف نظری: شرح شغل عبارت است از یک فهرست جامع و بیان واقع از کیفیت وظایف و مسئولیت های یک شغل به نحوی که ویژگیهای شغل در آن مشخص می شود. در شرح شغل روشن می شود که شاغل آن چه وظایفی را با چه اختیارات و امکانات در ارتباط با چه مسائلی و زیر نظر چه کسی باید انجام دهد.(کاظمی ۱۳۸۰؛۵۹).
در این پژوهش مؤلفه های تشکیل دهنده شرح شغل عبارتند از: ۱-مقدار وظایف و مهارتهای موجود در شغل ۲- عنوان شغل ۳-چالشی بودن کار ۴-مقدار برقراری روابط اجتماعی ۵-میزان ارتباط کار با مشاغل دیگر ۶-تکنولوژی مورد استفاده در شغل ۷-محیط و شرایط کار ( از حیث خطرات موجود) ۸-سطح اختیارات ۹- استاندارد عملکرد ۱۰-میزان مسئولیت.
تعریف عملیاتی: منظور از شرح شغل در این پژوهش نمره ای است که افراداز آزمون شرح شغل کسب می کنند
ج) شرایط احراز شغل^[۴]
تعریف نظری: شرح حداقل شرایطی است که متصدی شغل باید دارا باشد تا بتواند با موفقیت از عهده کار برآید .به عبارت دیگر، دانش، مهارتها و تواناییهایی که برای انجام موفق و مؤثر شغل ضروری است در شرایط احراز شغل منعکس می گردد و انتظار می رود کسی که دارای آن شرایط باشد، شغل را بهتر از کسی که فاقد آن است انجام دهد.(سعادت ۱۳۷۵؛۴۰)
در این پژوهش مؤلفه های تشکیل دهنده شرایط احراز شغل عبارتند از: ۱) دانش و تخصص مورد استفاده در شغل ۲) مهارت های مورد نیاز در شغل ۳) توانایی های لازم در انجام شغل ۴) تجربه مورد نیاز در انجام شغل.
تعریف عملیاتی: منظور از شرایط احراز شغل در این پژوهش نمره ای است کهافراد از آزمون احراز شغل کسب می کنند

د) عملکرد^[۵]

تعریف نظری:
عملکرد عبارتست از به نتیجه رسانیدن وظایفی که از طرف سازمان بر عهده نیروی انسانی گذاشته شده است . (کاسیو، ۱۹۸۹؛۲۰۵)
تعریف عملیاتی: منظور از عملکرد شغلی در این پژوهش نمره ای است که افراد از آزمون عملکرد صالحی(۱۳۸۲) کسب می کنند
فصل دوم
ادبیات و پیشینه پژوهش

بخش اول

طراحی شغل

۲-۱٫ مقدمه

کار باید بگونه‌ای طراحی شود که توان انگیزه‌آفرینی در شاغلان را به همراه داشته باشد، در آنصورت فرد انگیزه‌ها و خواسته‌های خود را در انجام پیروزمندانه کارها و هدفهای کارفرما خواهد دید. این طراحی ممکن است بسیار ساده و در اختیار سرپرست و مدیر بخش بوده، و گاهی بسیار پیچیده و نیازمند به آماده کردن پیش‌نیازها و بررسی‌های فراوانی می‌باشد. از دیدگاه مدیران مهم این است که کار مناسب با نیازهای انگیزشی افراد طراحی شده باشد. هر چه نیازهای شغل و مشاغل هماهنگ‌تر باشد به سود کارفرما و کارکنان است.
در شغل باید نکات بسیاری را رعایت کرد . مثلاً چنانچه شغلی را طراحی کرده و گمان کنیم که فرد مناسب آن همواره در دسترس خواهد بود،‌ تصمیمی بسیار نابجا می‌باشد. پاره‌ای از کارها فنی هستند که هر ثانیه تکرار می‌شوند. پرداختن فرد به چنین کارهایی بسیار دشوار می‌باشد . کارکردن در پاره‌ای از مناطق جغرافیایی از لحاظ سرما، گرما،‌ و غیرعادی خواهد بود و … بنابراین کارفرمایان باید از پیش‌ بررسی کنند که آیا دستیابی به افراد مناسب برای کارهایشان امکان‌‌پذیر است، در این زمینه بایستی به بالاترین تناسب و هماهنگی اندیشیدن و تنها از امکان پرکردن پستهای خالی خوشنود نبود. افزون بر این بایستی همخوانی و هماهنگی مشاغل را با یکدیگر سنجید و تا حد امکان آنها را به صورت مجموعه و گروهی طراحی کرد. باید گفت مشاغلی که به درستی طراحی شده باشند به افزایش کارآیی،‌ رضایت شغلی، توسعه کارکنان و کاهش ضایعات پرسنلی، غیبتها،‌ شکایات،‌ تمردها، استعفاها، اخراج‌ها و مشکلات دیگر سازمانی می‌ انجامد.
اگر بخواهیم تعریفی کلی از طراحی شغل ارائه دهیم که تمام جنبه‌ها و مفاهیم آن را در برگیرد، باید گفت طراحی شغل عبارتست از : تلفیق و ترکیب اجزای لازم و با معنی شغل با ویژگیهای شاغلین(با توجه به عوامل محیطی، تکنولوژی، فرهنگی و منابع مورد استفاده) برای ایجاد پستهای سازمانی، آنچنان که آن پستها بتوانند انتظارات کارکنان و مدیریت را فراهم آورند.
۲-۲٫ تکامل طراحی شغل
چگونگی تکامل نگرش‌های موجود درباره طراحی شغل برای درک بهتر طراحی شغل ضروری است. در ابتدا روند کار به طرف افزایش تخصص و استاندارد کردن مشاغل بود ولی سرانجام از سرعت این روند کاسته شد و جهت آن نیز تغییر کرد. هر چند تئوری‌های رسمی طراحی شغل نسبتاً جدید هستند، اما کوشش برای طراحی کار دارای سابقه طولانی است. ساختمان اهرام مصر بر پایه تخصصی کردن شغل و گروهبندی مشاغل بر حسب وظیفه بنا شده است. رومیان باستان نیز در بخش تولید،‌ توجه زیادی به امر طراحی شغل داشتند.
پیش از مرحله حرفه عمومی طراحی شغل،‌ بسیاری از خانواده‌ها تمام نیازمندیهای غذایی را خودشان تولید می‌کردند. مرحله مشاغل عمومی هنگامی رو به کاهش گذارد که افراد فعالیت مربوط به تولید غذای خود را کاهش داده و یا حذف کردند و نیروی کار خود را در تولید دیگر نیازمندیها مانند لباس و اثاثیه سرمایه‌گذاری کردند و سپس آنها را با کاغذ و کالا معاوضه کردند،‌ کار اشخاص روز به روز تخصصی‌تر می‌شد. به عنوان مثال، حرفه عمومی تولید لباس به تعدادی مشاغل حرفه‌ای تخصصی مانند بافندگی ، خیاطی و دوخت تبدیل شد. این تکامل تخصصی با انقلاب صنعتی سراسر اروپا را در سالهای ۱۷۰۰ تا ۱۸۰۰ و به دنبال آن آمریکا را در سالهای آخر دهه ۱۸۰۰ در نوردید. سرانجام روند تخصصی‌گرایی به عنوان موضوع یک مطالعه رسمی انتخاب شد. دو نفر از معروفترین محققان تخصص‌گرایی آدام اسمیت ^[۶] (۱۳۷۷) و چارلزببیج (۱۸۳۲) هستند. اسمیت که یکی از اقتصاددان قرن هیجدهم است عبارت تقسیم کار را برای اولین بار درکتاب کلاسیک خود به نام « تحقیق و جستجو در ماهیت و علل ثروت ملل» که در سال ۱۷۷۶ به چاپ رسید به کار برد. این کتاب درباره گروهی از سازندگان سوزن صحبت می‌کند که مشاغل خود را تخصصی کردند و بدین ترتیب توانستند بازدهی بیش از تولید انفرادی داشته باشند. در عصر اسمیت ساختن سوزن مانند بیشتر مشاغل تولیدی یک شغل انفرادی بود و یک نفر می‌بایست تمام وظایف ساخت سوزن مانند انتخاب مفتول، بریدن آن به قطعات مناسب، تیز کردن نوک، سوراخ کردن انتهای آن و صیقل دادن آن را به تنهایی انجام دهد . با تخصصی شدن وظایف، یک نفر تنها وظیفه تهیه و انتخاب مفتول و دیگری تقسیم آن به قطعات مساوی و غیره را به عهده می‌گرفت. اسمیت افزایش اعجاب‌آور تولید را به وجود عواملی مانند کسب مهارت ناشی از انجام کار، کاهش زمان مربوط به نقل مکان از یک وظیفه به وظیفه دیگر و توسعه ماشین‌آلات تخصصی بیان می‌کند. مبانی توسعه خط مونتاژ اصول اولیه‌ای بودند که بوسیله اسمیت در کتاب ثروت ملل عنوان شد.
چارلز ببیج^[۷] در سال ۱۸۳۲ کتاب «صرفه‌جویی ماشین‌آلات و تولید» را نوشت. وی با شمردن محاسن متعددی برای تخصصی کردن شغل از جمله نیاز به وقت به نسبت کمتر برای یادگیری مشاغل تخصصی، کاهش ضایعات، نیاز کمتر به تعویض ابزار و تجهیزات و افزایش درجه مهارت کارکنان از راه تکرار وظایف، نظریه‌های آدام اسمیت را تکامل بخشید. با سرایت انقلاب صنعتی به آمریکا، تخصص‌گرایی در مشاغل در سرتاسر صنایع آن کشور گسترش پیدا کرد. همانطور که درشکل دیده می‌شود، تخصص‌گرایی در اواسط سالهای ۱۸۸۰ آغاز شد و با ظهور مدیریت علمی در اوایل سالهای ۱۹۰۰ به اوج خود رسید.
فردریک تیلور^[۸] حامی اصلی مکتب مدیریت علمی عقیده داشت که مشاغل باید به روش علمی مورد مطالعه قرار گیرند. به کوچکترین وظیفه جزیی تقسیم شوند و سپس برای تمام کارکنانی که آن را انجام می‌دهند استاندارد شوند. نظریه‌های تیلور با موضوع تقسیم کار به شکلی که توسط اسمیت و ببیچ بیان شده بود، مطابقت داشت. تخصصی کردن شغل در عمل نه بطور کامل بلکه عموماً آنچه را که حامیانش ادعا کرده بودند به همراه آورد.(مورهد و گریفین ،۱۳۷۹؛ ۱۸۹-۱۹۱). تیلور معتقد بود که طراحی وظیفه یکی از گامهای ضروری برای رسیدن به حداکثر کارایی و سود می‌باشد(رولینسون و دیگران ۱۹۹۸؛۲۱۷). اما تخصص‌گرایی که در طراحی شغل مدنظر تیلور بود، مشکلاتی را بوجود آورد. تخصص‌گرایی موجب یکنواخت و تکراری بودن وظیفه شده و در نتیجه باعث کسالت و ناراحتی و انگیزش پائین کارکنان گردید. لذا متخصصین و محققین در جستجوی جایگزینی برای تخصص برآمدند. گسترش شغل^[۹] و یا غنی کردن افقی شغل یعنی گسترش شغل به میزانی که وظایفی را که پیش از این بوسیله دیگران انجام می‌شده است در برگیرد و چرخش شغلی^[۱۰] یعنی تغییر منظم کارکنان از یک شغل به شغل دیگر با این هدف که انگیزه و اشتیاق کارکنان افزایش یابد، روشهایی بودند که مطرح شدند. هر چند گسترده کردن و گردش شغلی به ظاهر روش های نویدبخشی بودند، ولی در عمل باعث نا امیدی مدیرانی شدند که در جستجوی پاسخی به اثرهای ناخوشایند تخصصی کردن مشاغل بودند. این روشها به جای اینکه پیشرفته‌تر و دارای مبانی باشند بیشتر مبتنی بر تجربه و نگرشهای محدود بودند. در نتیجه در سالهای ۱۹۵۰ نگرش جدید و پیچیده‌تری به نام غنی‌سازی شغل مطرح می‌سازد که علاوه بر افزودن وظایف بیشتر به یک شغل، وظیفه کنترل بر وظایف نیز باید به شخص واگذار شود. از بهترین نظریاتی که در این زمینه ارائه شده است، تئوری ویژگیهای شغل هاکمن ‌و الدهام^[۱۱] می‌باشد که از نظر آنها حالات روانی حساس (معنی‌دار بودن وظیفه، پذیرش مسئولیت نتایج کار و آگاهی از نتایج) نشان دهنده چگونگی واکنش فرد نسبت به وظیفه خود تحت تأثیر ویژگیهای شغل می‌باشد. آنها همچنین عقیده داشتند که حالات روانی حساس توسط پنج ویژگی شغل یا ابعاد اصلی شغل(تنوع مهارت، هویت وظیفه، مهم بودن وظیفه، استقلال، بازخور) برانگیخته می‌شوند. موضوعهای جدیدتری نیز در زمینه طراحی شغل پدید آمده‌اند. فشرده کردن هفته کاری، برنامه کاری قابل انعطاف و مشترک کردن کار از جمله نوآوریها در برنامه‌ریزی کار می‌باشند. خودکارسازی و استفاده از رباتها نیز در طراحی شغل دارای کاربرد می‌باشند. (مورهد و گریفین،۱۳۷۹؛۱۹۲-۲۱۵).
۲-۳٫ اثر تفکرات عقلایی اولیه
این عقاید که زیربنای نگرشهای معاصر به طراحی شغل هستند، می‌توانند در نگرشهایی دنبال شوند که در بریتانیای کبیر، طی انقلاب صنعتی تا حدود اواسط ۱۹۳۰ پدیدار گشتند. انقلاب صنعتی به گونه‌ای بنیادین الگوهای کار را در میان جامعه تغییر داد. تولید کالا تبدیل به بخشی شد که در میان فعالیتهای اقتصادی اهمیت روزافزونی یافت. به علاوه نظر به اینکه مردم قبلاً به شکل منفرد یا در شکلهای کوچک کار کرده بودند، اختراع دستگاه های صنعتی در اندازه بزرگ و توسعه متناسب با کارخانه‌ها، آنها را به گروههایی با تعداد افراد بسیار بیشتر کشانید. این تمرکز کارکنان موجب پیش آمدن این سؤال شد که کار را چگونه سازماندهی و اداره کنیم؟
در برابر این زمینه، محققین شروع به مشاهده اساس سازمانی تولید اثربخش کردند. شاید بنیادی‌ترین اصلی که پیشنهاد شد عبارت بود از تقسیم کار، که توسط آدام اسمیت در مقاله‌اش تحت عنوان«ثروت ملل^[۱۲]»(۱۷۷۶) مطرح کرد. این اصل بدین معنی بود که انجام یک کار تولیدی پیچیده باید به مجموعه‌ای از وظایف ساده تقسیم گردد. به نظر اسمیت کارایی از طریق تقسیم کار افزایش می‌یابد. زیرا موجب می‌شودکه :
اولاً مهارت کارکنان افزایش یابد، ثانیاً زمان تلف شده حاصل از جابه‌جایی کاری به کار دیگر کاهش یابد و سرانجام اینکه موجب اختراع دستگاه های زیاد می‌گردد که کار را ساده و کوتاه می‌کنند و شخص را قادر می‌سازد تا کار چندین نفر را انجام دهد.(دیویس و تیلور ۱۹۷۲؛۲۵)
در پایان انقلاب صنعتی این عقاید تقویت و توسعه یافته بودند در کتاب«اقتصاد ماشینی و تولید کنندگان» چارلز ببیج، مهندسی که اختراح کامپیوتر را به وی نسبت می‌دهند، عقاید اسمیت را تکرار کرد که دو مزایای دیگر را در مورد تقسیم کار برشمرد که عبارت بود از نیاز به مهارت کمتر و در نتیجه نیاز به کارکنان کم ارزشتر، او استدلال کرد که :
کارخانه‌دار (کارفرما) برای انجام فرایندهای مختلفی که از طریق تقسیم کار که هر یک نیاز به درجه متفاوتی از مهارت یا توازن و قدرت دارند، می‌توان مقدار معینی از هر دو(توان و مهارت) را که برای انجام هر فرایندی ضروری است خریداری کرد، در حالیکه اگر تمام کار توسط یک کارگر انجام می‌شد، آن شخص باید دارای مهارت کافی برای انجام آن کار باشد، نسبت به اینکه کار تقسیم شده باشد این امر خیلی مشکل است و همچنین باید دارای نیروی کافی برای انجام تمام کار باشد که امری پرزحمت و دشوار است.(ببیج،۱۸۳۵؛ ۱۸۹-۱۹۰)
بطور خلاصه به موازات پیشرفتهای تکنولوژی در انقلاب صنعتی، یک فلسفه اقتصادی و اجتماعی در مورد سازمان کار پدیدار گشت که به خردکردن وظایف پیچیده به مجموعه‌ای از وظایف ساده اشاره داشت. این امر نقطه شروع آنچه می‌باشد که به عنوان ساده‌سازی شغل یا مهارت‌زدایی شناخته شده است. ( پارکر و وال۱۹۹۸؛ ۲-۳ )
۲-۴٫ نگرشهای (مکاتب فکری)مختلف نسبت به طراحی شغل
با مروری جامع بر متون متنوع در مورد طراحی شغل، پی می‌بریم که مکاتب فکری متعددی در مورد طراحی شغل مطرح شده‌اند. که بطور مختصر به توضیح هر کدام از آنها می‌پردازیم.
الف) رویکرد(مکتب)مهندسی :
قدیمی‌ترین رویکرد به طراحی شغل به روی روشها و مفاهیم مهندسی استوار است. این رویکرد بیان می‌کند که بوسیله مشخص‌ کردن وظایفی که باید انجام شود، شیوه‌های کاری که باید استفاده شود و تعیین جریان کار بین افراد،‌ طراحی مؤثر کار می‌تواند صورت گیرد (کامینگ و ورلی ۱۹۹۷؛ ۳۳۴).
مکتب مهندسی، رویکردهای ماشینی متعددی برای طراحی شغل مورد استفاده قرار می‌دهد. این مکتب به اصول مهندسی نظیر ساده‌سازی کار، تخصص‌گرایی، حرکت سنجی و زمان سنجی متکی است و به وسیله افرادی همچون آدام اسمیت و تیلور حمایت شده است (رابینز،۱۳۷۶؛ ۳۰۶).
این رویکرد بطور علمی وظایف انجام شده بوسیله کارکنان را تجزیه و تحلیل می‌کند تا رویه‌هایی را که بیشترین بازده را از کمترین منابع و انرژی تأمین می‌کند،‌ شناسایی کنند و عموماً منجر به سطح بالایی از تخصصی شدن می‌شود. چنین طرحهایی فایده‌های زیادی دارند: آنها اجازه می‌دهند تا کارکنان وظایفشان را سریعتر یاد بگیرند و همچنین باعث می‌شوند تا چرخه کاری کوتاه شود، زیرا فعالیت با کمترین کار فکری انجام می‌گیرد. از طرف دیگر باعث کاهش هزینه می‌شوند زیرا افراد کم مهارت می‌توانند استخدام شوند و به آسانی آموزش ببینند و دستمزد پائینی به آنها پرداخت می‌شود. رویکرد مهندسی دو نوع از طراحی شغل را بوجود می‌آورد. شغل‌های سنتی و گروه های کاری سنتی،‌ وقتی شغل بوسیله یک فرد انجام می‌گیرد، شغل سنتی بوجود می‌آید که آنها ساده با وظایف تکراری و یکنواخت و زمانها و حرکات مشخص می‌باشند. وقتی کار مستلزم هماهنگی بین افراد می‌باشد مانند خط مونتاژ اتومبیل، گروه های کار سنتی ایجاد می‌شود. گروه های کاری به قسمتهای مختلف تقسیم می‌شوند. هر عضو گروه یک قسمت تکراری و یکنواخت از وظایف گروه را انجام می‌دهد و وظیفه‌های جداگانه افراد اغلب بوسیله کنترل‌های خارجی مانند برنامه‌ها، جریان کار شدید و سرپرستی هماهنگ می‌شوند(کامینگ و ورلی ۱۹۹۷ ؛ ۳۳۵).
با توجه به دید ماشینی رویکرد مهندسی به طراحی شغل، بایستی انتظار داشت که اجرای توصیه‌های آن منجر به کارایی در حصول نتایج شود. یعنی به بهره‌گیری زیاد از نیروهای کاری به علت خاصیت جایگزین‌پذیری در میان آنها، الزامات آموزشی کم ، حوادث و اشتباهات اندک منجر شود. اما این مزایا هزینه‌هایی نیز در بردارد. تمرکز روی کارایی،‌ بطور کلی منجر به رضایت کمتر و غیبت بیشتر در کار می‌شود(رابینز، ۱۳۷۶؛ ۳۰۷). این رویکرد به نیازهای اجتماعی و روانی کارکنان توجهی نمی‌کرد.
ب) رویکرد انگیزشی
رویکرد انگیزشی به طراحی شغل اثربخشی فعالیتهای سازمان را در برآورده کردن نیازهای اعضاء و رضایت آنان می‌داند: این رویکرد عملکرد و رضایت کارکنان را از طریق غنی‌سازی شغل جستجو می‌کند. این رویکرد به افراد فرصتهایی برای استقلال، مسئولیت‌ انجام کار و بازخور درباره عملکردشان را می‌دهد(کامینگ و ورلی۱۹۹۷، ۳۳۶).
رویکرد انگیزشی بر اساس نظریه‌های زیر پیشنهاد گردیده است:
ب-۱) نظریه دو عاملی هرزبرگ:‌ در این نظریه، هرزبرگ از دو عامل بهداشتی و انگیزشی صحبت می‌کند و معتقد است در حالی که فقدان عوامل بهداشتی باعث شکایت و نارضایتی می‌شود، وجود آنها تأثیری در رضایت یا ایجاد انگیزه می‌گردد. بر اساس این نظریه روشهایی برای طراحی شغل، تحت عنوان کلی غنی‌سازی شغل به اجرا درمی‌آید و با تفویض اختیاراتی به کارکنان،‌ وظایفی که معمولاً‌ به عهده سرپرستان است به ایشان واگذار می‌گردد. در این روشها معمولاً‌ بدون اینکه تغییری در محتوای شغل داده شود، کارکنان ، مسئول برنامه‌ریزی برای کار خویش و نظارت فرایند کار می‌شوند و در نتیجه مسئولیت آنها در قبال کار مشخص می‌گردد.
ب-۲) نظریه فعال‌سازی^[۱۳] :‌ طرفداران این نظریه معتقدند که باید با ایجاد تنوع در کار و کاهش خستگی،‌ کارکنان را فعال کرد. بنابراین نظریه،‌ تمرکز و دقت انسان در مقابل محرکهای تکراری و یکنواخت، کاهش و در مقابل محرکهای متنوع و غیر یکنواخت افزایش می‌یابد. بنابراین وظایف ساده و تکراری که معمولاً حاصل تجزیه کار به کوچکترین جزء هستند، موجب کسالت و بی‌علاقگی فرد می‌گردند. فرد برای رهایی از این حالت، به راه های مختلفی از جمله فرار از کار و بحث و مشاجره درباره هر موضوع بی‌اهمیتی متوسل می‌شود. با توجه به این مطلب، تنوع در کار برای کاهش خستگی،‌ باید مبنای طراحی مشاغل باشد. گردش شغلی یکی از روشهایی است که به این منظور به کار گرفته می‌شود(سعادت ۱۳۷۵؛ ۵۱).

طبیعت محور

Ozguner-Burgess-mazotti-Jim-Bryant

نقش طبیعت و فضای سبز در سطح شهر

کالبدی- بصری

Daniel&Vinig&Amir Gidalizon

ویژگیهای بصری شامل عناصر انسان ساخت منابع زیستی و فیزیکی

ماخذ:کریمی مشاور به نقل ازGao & Asami,2007;Arriaza & et al,2004
همانطور که در جدول (۱) مشاهده می‎‌شود، منظر شهری دارای جنبه های متفاوتی از جمله وضعیت کالبدی ، معنایی و بصری شهر، فضای سبز، میراث با ارزش شهری و… است. که در ادامه به تشریح این رویکردها پرداخته شده است:
۲-۲-۳-۱-۱ – رویکرد ادراکی:
رهیافت اجتماعی و ادراکی از مهم ترین رهیافت‌های طراحی شهری است که عمدتا جنبه‌های اجتماعی مردم، فضاها و فعالیت‌ها و نحوه ادراک آنها از فضاهای شهری و حس تعلق به مکان را مدنظر قرار می دهد. لینچ ۱۹۶۰ در کتاب «سیمای شهر» جنبه‌های ادراکی در طراحی فضاها را از مهم‌ترین عوامل درکارکرد اجتماعی برشمرد، که تاثیرات بسیاری بر پارادایم‌های طراحی شهری داشته است. لینچ دو هدف عمده را دنبال می‌کرد: نخست آنکه تصویر ذهنی تک تک افراد را در ارزیابی مشخصه‌ های فضایی مکان مورد تأکید قرار می داد، و دوم آنکه او میان تصویری که مردم از شهر در ذهن خود ترسیم می‌کردند، با تصویر واقعی شهر (با همه عناصر معمارانه و کالبدی اش) تمایز قائل شد و اصل را بر ادراک عمومی افراد قرار داد: نبایستی تنها به شهر و عناصر سازنده آن توجه داشت بلکه بیشتر باید معطوف به ادراک ذهنی شهروندان از شهر بود.
در اوایل دهه ۷۰ میلادی گِل (Gehl ) فعالیت‌هایی را که در فضاهای شهری صورت میگرفت به سه دسته عمده تقسیم کرد : فعالیت‌های ضروری (خرید،کار و جز آن)، اختیاری (پیاده روی و مانند آن) و اجتماعی (معاشرت و نظایر آن) که مکان به عنوان عامل مشترک در این فعالیت ها، نیازهای متفاوتی را در محیط کالبدی ایجاد می‌کند. به عقیده وی ، فعالیت‌های اختیاری در صورتی انجام می‌گیرد که مکان و شرایط آب و هوایی تشویق کننده باشد. بدین معنی که اغلب این فعالیت‌ها چون در دستۀ فعالیت‌های تفریحی قرار می‌گیرند، برنامه‌ریزی کالبدی فضاهای شهری می‌بایست شرایط مناسب برای انجام این فعالیت‌ها فراهم کند. بنابراین کیفیت مکان نقش تعیین‌کننده دارد. رهیافت اجتماعی در طراحی شهری گل به خوبی کیفیت مکان را نیز تشریح می‌کند وی فعالیت های اجتماعی را بر خلاف فعالیت‌های اختیاری مستلزم حضور مردم به عنوان عاملان اصلی شکل‌گیری این نوع فعالیت می‌داند. این فعالیت‌ها نظیر معاشرت و ملاقات‌های حضوری خود به خودی شکل می‌گیرند و می‌توانند در مکان های خصوصی و عمومی ایجاد شوند. با این حال طراحی شهری به ویژه در عرصه عمومی در چگونگی نوع کارکردها و مدت زمان این فعالیت‌ها نقش اصلی و تعیین کننده دارد، بلکه در عین حال باعث تلفیق فعالیت‌های اختیاری و اجتماعی در کنار یکدیگر می‌شود: پیامدهای رهیافت اجتماعی بسیار گسترده‌تر از آن است که بتوان به همه زوایا و ابعاد آن پرداخت. یکی از مهم‌ترین پیامدهای آن را می توان ظهور مفهوم عرصه عمومی در طراحی شهری دانست. به این مفهوم کمتر از زاویه ساختمان‌ها و ارتفاع حجم و عناصر کالبدی و معمارانه نگریسته می‌شد، در مقابل، فضاهای شهری نظیر میدان‌ها، خیابان‌ها و محورهای پیاده مدنظر بود.( بنکدار و دیگران،۱۳۹۰)

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۲-۲-۳-۱-۲- رویکرد کالبدی – تاریخی:
توجه به زمینه کالبدی، مستلزم دارا بودن دیدگاهی تاریخ گرایانه به شکل شهر و توجه به اهمیت گذشته در شکل دادن به حال و آینده است. اعتقاد به تداوم و اینکه گذشته برای شهرسازی کنونی درس‌هایی عینی دارد، در این گفته کریر بارز است: « تاریخ اجازه انقطاع نمی‌دهد، بنابراین هرآنچه در شهر انجام می‌شود باید به لحاظ شکلی، پاسخی به شرایط فضایی از قبل موجود باشد» .( گلدبرگر به نقل از تولایی۱۳۸۰:۳۹)
در روند توسعه کالبدی در بسیاری از شهرهای تاریخی ایران، به ساختار و شکل هسته تاریخی شهر توجه کافی نشده است و به دنبال آن مشکلاتی چون ناتوانی در انطباق با تغییرات کالبدی جدید، عدم برقراری پیوند مناسب با ساختار شبکه ای موجود و انزاوای فضایی، گریبان‌گیر هسته های تاریخی این شهرها شده است. در واقع عدم توجه به طراحی و برنامه ریزی شهری زمینه گرا و نادیده گرفتن ارزش های کالبدی و غیرکالبدی زمینه موجود و اجرای طرح های شتابزده، منجر به کمرنگ شدن این هسته‌های تاریخی در اذهان مردم شده است(صادقی و دیگران،۱۳۹۱).
۲-۲-۳-۱-۳- رویکرد طبیعت محور:
رشد شهرنشینی در دهه‌ های اخیر موجب تغییرات بسیار در مناظر طبیعی می‌شود. این امر تاثیرات مشخصی بر روی سیستم‌های بوم شناختی که عامل ایجاد گونه‌های متفاوت مناظر است می‌گذارد. هرچند رشد شهر همیشه به عنوان یک تهاجم علیه محیط زیست آن منطقه و اکوسیستم مجاور آن پنداشته می‌شود ولی می‌توان با مطالعه مفاهیم گونه‌های زیستی و اکوسیستم های شهر این مشکل را حل کرد. برای افزایش گونه‌های زیستی اکوسیستم‌های یک شهر انعکاس ادارک بخش‌های مختلف اکوسیستم بوسیله جمعیت آن شهر اهمیت بسیار دارد. طبیعت شهر شامل عناصر زیست محیطی متفاوت است و خدمات آن در راستای بهبود اقلیم و شرایط جوی و خواص آب و عملکرد گونه های زیست محیطی است. در راستای حفاظت محیط زیست و منافع حاصل از آن برای انسانها، مطالعات و تحقیقات بسیاری انجام شده است. نیازهای طبیعتی که ارتباط مستقیمی با ویژگی های فیزیکی وضعیت طبیعت شهر دارد را می‌توان به سه بحث تماس با طبیعت ، ترجیحات زیباشناختی وتفریح و سرگرمی تقسیم کرد. دلایل بسیاری برای اثبات اینکه تماس با طبیعت کیفیت زندگی را ارتقا می‌دهد وجود دارد مانند اینکه فرصتی برای رهایی از هیاهوی شهر نشینی در طبیعت فراهم می آید، محیط طبیعی در این بخش شامل مناطق بزرگ مانند کریدورهای طبیعی و پارک‌ها و جنگل‌ها می‌شود. چشم‌انداز زیبا و پاکیزگی و صداهای مطبوع نیز جز ترجیحات زیباشناختی و این بخش هم شامل باغ‌ها و پارک‌ها می‌شود .در سومین بخش از این تقسیم بندی تفریح و سرگرمی وجود دارد. پارک شهری و بیشه‌های شهری و پیاده‌راه‌های سبز جز این بخش محسوب می‌شوند. (C.Priogo,J.H Breuste and J.Rojas,2008:2)
۲-۲-۳-۱-۴- رویکرد کالبدی – بصری:
رویکرد کالبدی_ بصری بیشتر در حوزه کیفیات بصری و زیبایی شناختی فضاها و ساختمان‌ها تاکید دارد . این رهیافت سنتی در اوایل قرن بیستم میلادی مطرح شد و عمدتا برخوردی کالبدی و سطحی نگر به طراحی شهری داشت ، این نوع نگاه بر حوزه سیمای بصری غالبا محصول گرا تلقی می‌شد و بر جنبه‌های زیبایی شناسانه وظاهری فضاهای شهری توجه داشت و نه حوزه‌های اجتماعی و ادراکی و به علاوه فرایند هایی را نیز که منجر به تولید فضاهای شهری موفق می‌شد نادیده می‌گرفت. این رهیافت تحت تاثیر کارهایی چون برنامه‌ریزی شهری بر پایه اصول هنری کامیلو سیته ، تفکرات لوکوربوزیه و برنامه‌ریزی شهری در عمل، ریمون آنوین به وجود آمد. خارویس اشاره می‌کندکه کامیلو سیته هرچند می‌خواست با چیدمان خیابان‌ها ، میدان‌ها، یادمان‌ها و ساختمان‌ها و به طورکلی عناصر شهر ، نوعی سازماندهی با ویژگی‌های زیبایی شناختی را بوجود آورد، تاکید وی بیشتر بر تجربه بصری از فضاهای شهری متمرکز می‌شد. پیامد این رهیافت، در از دست رفتن بافت و مقیاس شهری و فاصله گرفتن فضاهای شهری از انتظارات مردمی تا چند دهه باقی ماند. بسیاری از تغییرات کالبدی در سیمای ظاهری در سال های پس از جنگ در انگلستان را می‌توان نمونه این پیامدها برشمرد که بر پایه سیاست‌گذاری ها در امر طراحی کالبدی و توجه بیش از اندازه بر سیمای بیرونی شکل گرفت. به عنوان مثال، در قانون برنامه ریزی شهری و روستایی مصوب۱۹۴۷ میلادی در انگلستان، تصریح شده بود که «تصویب و ابلاغ نهایی (برنامه) باید با در نظر گرفتن ملاحظات طراحی و سیمای بیرونی صورت پذیرد ( به نقل از کارمونا و پانتر ۶۹:۱۹۶۷) و یا می‌توان از راهنمای عمل برای طراحی شهری و روستایی که وزرات مسکن و حکومت محلی منتشر ساخت نام برد، که تاکید بسیاری بر سیمای بیرونی بناها داشت و نیازهای استفاده کنندگان از فضا را نادیده گرفته بود. با انتشار سیمای شهری گوردون کالن(۱۹۶۱) رهیافت بصری به طور جدی تری مطرح گردید. کالن طراحی شهری را «هنر ارتباطات» تعریف کرد و تصور وی از طراحی شهری ایجاد ارتباطات میان عناصر محیط کالبدی نظیر درختان، مناظر، ساختمان‌ها و ترافیک شهری بود.کالن مناظر را با هدف ساماندهی و نظم بخشیدن به الگوهای قابل مشاهده دسته بندی کرد. نکته مهم این بود که وی ادراک مردمی از سیمای شهری را نادیده می‌گرفت. رهیافت کالبدی و بصری بعد از کالن همچنان ادامه یافت. در سال ۱۹۶۳انجمن برنامه ریزان آمریکا تعریفی از طراحی شهری بدین صورت ارائه کرد: طراحی شهری اصولا به جنبه های زیبایی شناختی و عناصر ادراکی و قابل احساس از محیط شهری توجه دارد به عبارت دیگر طراحی شهری بیشتر به ادراک و دریافت آن دسته از جنبه های بصری از عناصر محیط شهری می‌پردازد که در وهله نخست سه بعدی اند .هر چند عناصر ادراکی در این تعریف به چشم می‌خورد اما اولویت‌های طراحی شهری به جنبه های بصری برمی‌گردد.
طراحی شهری هنر طراحی سه بعدی از شهر در مقیاسی فراتر از یک بلوک ساختمان است. فرم سه بعدی از شهر در مقیاس برنامه محلی. طراحی شهری اصطلاح کلی یا عمومی پذیرفته شده‌ای برای فرایند شکل دادن و طراحی محیط کالبدی برای پاسخ به توسعه ، اصطلاحات و مرمت شهری است که در برگیرندۀ ساخت و سازهای جدید و یا حفاظت است که در مقیاس ساختمان ها ،مناظر، مناطق روستایی و شهر ها موضوعیت می‌یابد (بنکدار و دیگران،۱۳۹۰).

تلفیق رویکرد کالبدی _ بصری و اجتماعی _ادراکی:
تلفیق رهیافت‌های سنتی کالبدی- بصری از یکسو و رهیافت اجتماعی – ادراکی از سوی دیگر، طراحی شهری را در مسیر جدیدی قرار داد. جنبه‌های زیباشناختی به همراه شرایط رفتاری استفاده‌‍‌کنندگان از فضا تاثیرات بسیاری بر تنوع فعالیت‌ها به عنوان عوامل اصلی خلق مکان های موفق شهری گذاشتند و مکان‌ها به عنوان فضاهای ویژه شهری و با هویتی متمایز مطرح شدند. رلف ۱۹۷۶مفهوم مکان را به صورت سه مشخصۀ شرایط کالبدی، معنایی و فعالیت‌ها تعبیر می‌کرد. اپل یارد و جیکوبز به نقل از قرائی اهمیت مکان‌های عمومی را در تناسب با نیاز‌های انسانی از مهم‌ترین مولفه‌های کیفیت حیات شهری عنوان می‌کند. در اوایل دهه ۹۰ میلادی، گرایش‌های مکان سازی در طراحی شهری و کارکردهای اجتماعی در کنار جنبه های ادراکی و زیبایی شناختی و توجه به عرصه عمومی (که فضای میان ساختمان ها و فعالیت‌های انجام گرفته در این فضاها را مدنظر قرار می داد)، با شدت بیشتری دنبال شد: به بیان ساده، طراحی شهری چیدمان کل جامعه را رقم می‌زند، تا شهروندان لذت ببرند و فضا را از آن خود بدانند. طراحی شهری نیز به مانند معماری، بازتابی از ملاحظات کارکردی، اقتصادی، کارایی، زیبایی شناختی و کیفیات فرهنگی است.(lai، به نقل از بنکدار و قرایی) طراحی شهری دربرگیرنده ایجاد و بهبود فضاها و مکان‌های شهری است تا بتواند استانداردهای کیفیت بصری و کارکردی را کسب کند، در واقع تلفیقی از تناسبات ساختمان‌ها و عناصر انسان ساخت در فضای شهری، با حضور انسان و طبیعت است.(کولمن ۱۹۸۸:۱۰۶به نقل از بنکدار و قرایی). در جدول (۲) به مولفه های دو رویکرد کالبدی- بصری و اجماعی- ادراکی اشاره شده است.

جین جیکوبز
۱۹۶۱

کوین لینچ
۱۹۸۱

ایان بنتلی و همکاران
۱۹۸۵

آلن جیکوبز و دانلد اپل یارد۱۹۸۷

فرانسیس تیبالدز
۱۹۸۸

مولفه های کالبدی- بصری

تناسب ^[۱]بصری-