برخورداری مدرسه از یک کتابخانه زنده و پویا، مدیریتی مدبر و معلمانی اهل کتاب و مطالعه، مناسب‌ترین شیوه برای گرایش بچه ها به کتاب‌خوانی است. معلمانی که حداقل ماهی یک بار، کتابی تازه و مفید برای دانش‌آموزان معرفی می‌کنند یا برای تشویق آنان کتاب هدیه می‌دهند، بیشترین نقش را در ایجاد نگرش مثبت و عادات مطلوب فرهنگی در میان کودکان و نوجوان دارند. بنابرین، برای رسیدن به این مهم، معلمان باید با جدیت تمام از طریق راه‌های مختلف، دانش‌آموزان را به مطالعه عادت دهند. داشتن و تقویت کتابخانه‌های آموزشگاهی عاملی بسیار مهم در این راه تلقی می‌شود (تشویق به کتاب‌خوانی دانش‌آموزان،۱۳۸۹). ادواردز[۳۹] در کتابش به نام باغ زیبا و گله حیوانات می‌گوید: مدرسه و کتابخانه باید مثل دو روح در یک قالب کار کنند تا بتوانند از تک‌تک دانش‌آموزان مطالعه کنندگانی کامل تربیت کنند (زیارنیک[۴۰]،۱۳۹۰، ص۱۰).
۲ – ۱۵ شرایط اقتصادی کاربران
در کشورهای غربی، گروهی از مردم که از سطح اقتصادی- اجتماعی بالایی برخوردارند بیش از بقیه اقشار از امکانات کتابخانه عمومی بهره‌مند می‌شوند. در واقع، کتابخانه‌های عمومی در کشورهای انگلیسی‌زبان، متهم به عرضه خدمات به گروه‌های متوسط مردم می‌باشند؛ بنابرین، معلوم می‌گردد که فرصت‌های آموزشی کلید موفقیت‌های اجتماعی- اقتصادی مردم و انگیزه اصلی در استفاده از منابع کتابخانه‌ها در سراسر طول زندگی افراد است (استفن پارکر[۴۱]،۱۳۹۰ص۱۵۶).
بنابرین اگر نابرابری‌های اقتصادی به عنوان عاملی در مراجعه و عدم مراجعه افراد جامعه به کتابخانه‌های عمومی باشد؛ دولت می‌بایست برای جلوگیری از نتایج زیان‌بار عدم مراجعه افرادی که به خاطر مشکلات اقتصادی به کتابخانه مراجعه نمی‌کنند، تدابیر لازم را در نظر بگیرد. هرچند کتابخانه‌های عمومی، به عنوان دانشگاه مردم در پی آن هستند که دسترسی به اطلاعات را برای تمامی افراد جامعه بدون هیچ محدودیتی امکان‌پذیر کنند؛ ولی در این راه از پشتیبانی دولت برای ارائه امکانات مناسب به افرادی که دچار محرومیت‌های اقتصادی می‌باشند، بی‌نیاز نیستند.
«کتابداران توسعه جامعه[۴۲]» در گفتگو با افراد، بلافاصله از موانعی می‌شنیدند که افراد در هنگام تلاش برای دسترسی به خدمات کتابخانه‌ای، تجربه می‌کنند. اولین مانع در استفاده از کتابخانه، تأثیر جریمه‌های کتابخانه بود. اثر جریمه‌های کتابخانه را نباید دست کم گرفت. چنانچه یکی از اعضای کتابخانه گفته است: «من به مدت پنج سال از کتابخانه استفاده نمی کردم، چون فکر می کردم جریمه شده ام. سرانجام جرئت کردم و به کتابخانه برگشتم و دیدم که در تمام این مدت، هیچ جریمه ای نداشتم»(پیتمن و وینسنت). می‌بینیم که این کاربر، به خاطر ترس از یک جریمه‌ای که احتمالاً توانایی پرداخت آن را نداشته است، به کتابخانه مراجعه نمی کرده‌است. از این قبیل مشکلات مالی که به عنوان سدی در برابر مراجعان کتابخانه‌های عمومی محسوب می‌شود، بسیار زیاد است مانند پرداخت حق عضویت، هزینه تمدید کارت عضویت، جریمه گم کردن کتاب، جریمه واردکردن خسارت به منابع کتابخانه و مواردی از این قبیل.
یک راه حل پیشنهادی برای کم کردن این مشکل (مشکلات اقتصادی که باعث عدم مراجعه به کتابخانه می‌گردد)، این می‌تواند باشد که شرایط اقتصادی مراجعان کتابخانه را از سازمان‌هایی مثل سازمان یارانه کشور استعلام کرد تا در صورتی که کاربری با مشکل مالی مواجه است تسهیلات ویژه‌ای به این افراد داده شود تا حداقل، مشکلات اقتصادی در عدم مراجعه کاربران به کتابخانه‌های عمومی تا حدودی برطرف گردد و دیگر اینکه در برگه‌های ثبت‌نام، می‌توان از کاربران وضعیت مالی آن ها را جویا شد که در این صورت نیز راه حل مناسبی برای این مشکل به وجود می‌آید.خلاصه اینکه از روش‌های گوناگونی می‌توان به وضعیت اقتصادی کاربران برای ارائه خدمات ویژه، آگاه شد.
تمامی کتابداران نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور به این مسئله واقف می‌باشند که در مناسبت‌های خاصی مثل: ۲۲بهمن، هفته کتاب، و مناسبت‌هایی از این قبیل که عضویت در کتابخانه‌های عمومی به صورت رایگان است؛ شاهد عضویت چند برابری افراد جامعه، نسبت به روزهایی که عضویت تمام بهاء است، هستیم. همچنین، در برخی مناسبت‌های خاص، مثل ماه رمضان که جریمه‌ها بخشیده می‌شود، بسیاری از کاربران در رابطه با این موضوع احساس خشنودی می‌کنند. حتی بسیاری از موارد در کتابخانه‌ای که نگارنده مشغول به فعالیت است، همواره این سؤال پرسیده می‌شود که آیا پولی بابت امانت بردن کتاب و سایر منابع باید بپردازند. همه این‌ها گواه این است که مشکلات اقتصادی می‌تواند به عنوان مانعی در مراجعه افراد جامعه به کتابخانه‌های عمومی باشد.
در واقع، کتابخانه‌های عمومی با تبلیغ درباره اینکه تمامی خدمات کتابخانه کاملاً رایگان هست (هر چند تنها برای محرومان اقتصادی) می‌توانند آن دسته از مراجعانی که به خاطر مشکلات اقتصادی به کتابخانه مراجعه نمی‌کنند را به کتابخانه بکشانند؛ مانند کاری که اخیراًً یکی از نشریات اف ای ام ای به مراجعان برای دریافت کمک توصیه کرده‌است: «برای استفاده رایگان از رایانه به کتابخانه عمومی مراجعه کنید»(مکلور و ایگور[۴۳]،۱۳۹۲، ص۱۱۳).
۲ – ۱۶ ساختار کتابخانه
۲ – ۱۶ – ۱ به لحاظ دسترس‌پذیری
خدمات کتابخانه، باید از لحاظ فیزیکی در دسترس همه اعضای جامعه باشد. لازمه این کار وجود ساختمان‌های مناسب برای کتابخانه، تسهیلات خوب برای مطالعه و پژوهش و همچنین فناوری‌ها و اوقات کافی برای دایر بودن کتابخانه است که برای استفاده کنندگان مناسب باشد. در ضمن، این کار مستلزم فراهم کردن خدمات برای افرادی است که قادر به مراجعه به کتابخانه نیستند (جیل[۴۴]، ۱۳۸۶، ص۴۳)؛ بنابرین، کتابخانه‌های عمومی برای ارائه خدمات مطلوب به تمامی اعضای جامعه‌ای که به آن تعلق دارند، باید موانع را هموار کنند که یکی از این موانع می‌تواند ساختار فیزیکی کتابخانه باشد. برای مثال، یک فرد معلول که تمایل به استفاده از کتابخانه عمومی را دارد در صورتی که ساختار فیزیکی کتابخانه به گونه‌ای باشد که ورود به ساختمان کتابخانه غیرممکن و یا با دشواری همراه باشد؛ احتمال اینکه این فرد از مراجعه به کتابخانه منصرف گردد بسیار زیاد است.
کاربر هر کتابخانه باید هنگام مراجعه و استفاده از کتابخانه کاملاً احساس راحتی کند و فضای کافی و مناسبی برای رفع نیازهای خود در کتابخانه داشته باشد. در طراحی ساختمان و فضای داخلی کتابخانه باید علاوه بر جاذبه بصری برای استفاده کنندگان، نیازهای آنان نیز در نظر گرفته شود (باجی و دیگران، ۱۳۸۸، ص۱۶۱).
بنابرین در طرح و نقشه کتابخانه بهتراست به توصیه های زیر توجه شود:
-
- کتابخانه باید تغییرپذیر باشد، یعنی نقشه، ترکیب، وضعیت و کیفیت خدمات کتابخانه را بتوان به سادگی جرح و تعدیل کرد و تغییر داد؛
فرم در حال بارگذاری ...
