وبلاگ

۱۴۴۵٫۳۹۴

۴۲۲۰٫۱۸۸۸

۶۰۴۷٫۳۶۴

۴۰ فوت

۳۵۶٫۸۸۸۴

۵۱۴٫۴۱۶

۸۳۵٫۰۱۴

۲۰۲۸٫۱۴۸۸

۵۰۷۵٫۲۰۴

خانه های تیره رنگ جدول مربوط به کانتینرهای ۲۰ فوتی است.
۵-۶ خلاصه و نتیجه گیری
در این فصل سعی شد هر یک از تم های سناریو بسط داده شده تا شناخت بیشتری نسبت به وضعیت کنونی و آینده کانتینری جهان حاصل گردد. تحت تم جغرافیایی دو شاخص زمان و هزینه بعنوان اصلی ترین متغیرهای جغرافیایی اثرگذار بر سناریو که بصورت مدت زمان سفر و هزینه حمل ظاهر می شوند مورد ارزیابی قرار گرفت. در بخش بعد تحت تم سیاسی وضعیت کنونی سیاستها و برنامه های کلی ایران ارزیابی می شود. تحت تم سیاسی اصلی ترین چالشهای سیاست خارجی کشور و نیز وضعیت کلی سیاستهای داخلی مورد ارزیابی قرار گرفته تا بتوان چشم اندازی درباره اوضاع داخلی و خارجی کشور و نحوه اثرگذاری این وضعیتها بر تجارت و حمل و نقل ترسیم نمود.
در ادامه این فصل تم فنی سناریو به منظور دست یابی تصویری از وضعیت آینده تجارت کانتینری بسط داده می شود. در این بخش ابتدا وضعیت آینده بنادر کانتینری جهان از منظر نوع تجهیزات و عملیاتی و ظهور کشتیهای جدید به کمک ادبیات موجود مرور گردیده و سپس سعی می شود تصویری از وضعیت فنی بندر شهید رجایی در ۲۰۲۵ ارائه گردد. پس از تعیین حجم تسهیلات کانتینری در بندر شهید رجایی تم اقتصادی به منظور برآورد منابع مالی احداث این تسهیلات بسط داده شده است. تحت این تم ابتدا وضعیت اقتصادی ایران مرور گردیده تا با تصویری از وضعیت اقتصاد کلان کشور بتوان پس از آن به منظور احداث چنین تسهیلاتی تخمینی در مورد منابع مالی مورد نیاز ارائه نمود.
فصل ششم: بحث و نتیجه گیری
۶-۱ مقدمه
از آنجا که هدف اصلی از این تحقیق تعیین تقاضای ترافیک کانتینری، تعداد تجهیزات و ظرفیت تسهیلات اصلی کانتینری ترمینال بندر شهید رجایی در سال ۱۴۰۴ وبررسی ظرفیت و میزان عرضه خدمات کانتینری آن بندر می باشد، بنابراین برای تصویرسازی از آینده های محتمل به ناچار روش های تصویرسازی از آینده های ممکن ترافیک کانتینری مورد ارزیابی قرار داده ایم که در نهایت پس از بررسی روشها و تکنیکهای کمی و کیفی موجود روش تحقیق (رویکرد) سناریویی که ابزاری کیفی برای مدلسازی وضعیت آینده است، انتخاب گردید و پس از آن تقاضای های مختلف ترافیک کانتینری بندرشهید رجایی در سه بخش تولید شده (ایجاد سناریو^[۵۸]) و بر اساس تم های این سناریو ها تقاضای ترافیک کانتینری، تعداد تجهیزات و ظرفیت تسهیلات اصلی کانتینری ترمینال بندر شهید رجایی در سال ۱۴۰۴ و ظرفیت و میزان عرضه خدمات کانتینری آن بندر مورد مطالعه قرار گرفته است.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

بنابراین هدف از تدوین این فصل ارائه ضعف های اصلی سناریو بر مبنای هر تم و جمع بندی یافته ها و نتایج تحقیق، ارائه راهکارهای علمی جهت آینده ترافیک کانتینری بندر شهید رجایی، بررسی محدودیت ها و موانع انجام این تحقیق و نهایتاً ارائه پیشنهاداتی برای تحقیقات بعدی در این خصوص می باشد.
۶-۲ ضعف های اصلی سناریو بر مبنای هر تم
پس از مرور سناریو در این فصل، اکنون این امکان وجود دارد تا بر مبنای هر تم بسط داده شده در پنجم موانع آن بازبینی و روش حلی ارائه شود.
تم جغرافیایی
ضعف: کمبود ظرفیت و سرعت در ناوگان حمل و نقل زمینی .
علت: ۱- فقدان تعداد کامیون، واگن، لوکوموتیو و شبکه ریلی کافی برای پاسخ گویی به تقاضای بار داخلی و بار ترانزیت ۲- کامیون ها و لوکوموتیوهای موجود دارای میانگین عمر بالایی بوده و از تکنولوژی قدیمی برخوردار هستند که هم مصرف سوخت بالا و هم سرعت کمتری دارند
تم فنی
ضعف: کارائی در بنادر و پایانه های کشور.
علت: عدم وجود ساختارهای مناسب فنی( تجهیزات و تسهیلات بندری) برای حضور در زنجیره حمل و نقل کانتینری جهان.
تم اقتصادی
ضعف: نا مشخص بودن سهم دقیق حمل و نقل دریایی در GDP کشور و در نتیجه عدم توجه کافی برنامه ریزان کشور به موضوع.
علت: نا کافی بودن سرمایه گذاری های زیرساختی در بخش حمل و نقل، وابستگی اقتصاد کشور به منابع اولیه و عدم حضور فعال در جریان تجارت جهانی.
۶-۳ یافته های تحقیق
از آنجا که بندر شهید رجایی به عنوان مهم ترین بندر کانتینری ایران شناخته می شود، بنابراین به منظور دستیابی به اهداف این تحقق، در ابتدا حجم تقاضای کانتینری جهان در سال ۲۰۲۵ بر مبنای مطالعات MPPM و RSPD تعیین و با تعریف مدل عمومی ترافیک کانتینری بندر شهید رجایی در سال ۱۴۰۴ تحت پنج سناریو مختلف ادامه یافت.
نتایج حاصله از طرح سناریوهای مطرح شده نشان می دهد که کل تقاضای کانتینرهای بندر شهید رجایی بر مبنای مدل عمومی تعریف شده در سال ۱۴۰۴ تحت پنج سناریو خوشبینانه، خوشبینانه-میانه، میانه، میانه – بدبینانه و بدبینانه به ترتیب برابر با ۴۳۸۳۰۴۷۰، ۱۷۵۱۱۸۳۵، ۷۲۱۸۲۸۵، ۴۴۵۳۷۲۶ و ۳۰۶۲۲۷۷ تی ای یو خواهد بود و بر اساس تم های تعریف شده در تحقیق، تعداد گنتری کرین ها، ترانستینر ها، کشنده ها، تعداد و متراژ اسکله، اراضی پشتیبانی و هزینه های خرید و احداث تجهیزات و تسهیلات مذکور در سال ۱۴۰۴به شرح جدول ۶-۱ می باشد:.
جدول ۶-۱: برآورد تعداد و هزینه تجهیزات و تسهیلات کانتینری بندر شهید رجایی در سال ۱۴۰۴(میلیون دلار)

تجهیزات

بد بینانه

میانه – بد بینانه

میانه

میانه – خوشبینانه

خوشبینانه

اسکله

میانگین=۶۸/۲۳

انحراف معیار =۵۴/۵

۳-۴ آمار استنباطی
۱-۳-۴ همبستگی بین ویژگی های فردی با سازه های تئوری رفتار برنامه ریزی شده
بر اساس نتایج مندرج در جدول۲۴-۴، می توان چنین بیان نمود که بین متغیر سن و سازه های های تئوری رفتار برنامه ریزی شده همبستگی مثبت و معنی داری وجود دارد. به این معنی که با افزایش سن، فرد مسئولیت و نیاز بیشتری برای کار و کسب درآمد احساس می کند، بنابراین وارد حرفه ای می شود و از آن جایی که حرفه ی کشاورزی نیاز به شرایط خاص و رده ی سنی خاصی ندارد با افزایش سن تمایل برای اشتغال در این حرفه بیشتر می شود. همچنین بین تعداد اعضای خانوار با تمام سازه های تئوری رفتار برنامه ریزی شده رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد. بدین معنی که هر چه تعداد اعضای خانوار شاغل در بخش کشاورزی بیشتر باشد فرد با دیدن موفقیت و کسب درآمد در این حرفه انگیزه و تمایل بیشتری برای اشتغال در این حرفه پیدا می کند. از طرف دیگر بین سابقه کشاورزی فرد و سابقه کشاورزی والدین نیز با تمام سازه های تئوری رفتار برنامه ریزی شده رابطه آماری مثبت و معنی داری وجود دارد. به عبارت دیگر، با افزایش تجربه ی فرد و همچنین سابقه کشاورزی والدین، تمایل جوانان برای اشتغال در حرفه ی کشاورزی افزایش می یابد. همچنین بین مساحت زمین زراعی خانواده نیز با هریک از سازه های تئوری رفتار برنامه ریزی شده همبستگی مثبت و معنی داری وجود دارد. بدین معنی که هر چه مساحت زمین زراعی خانواده افزایش پیدا کند تمایل جوانان برای اشتغال در این حرفه نیز افزایش می یابد. یعنی با افزایش میزان زمین، امکان برای کشاورزی فرد وجود دارد یا درآمد کشاورزی حاصل از آن زمین برای وی ملموس تر است لذا تمایل بیشتری برای ماندن در شغل کشاورزی دارد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

جدول۲۴-۴ همبستگی بین ویژگی های فردی با سازه های تئوری رفتار برنامه ریزی شده

ویژگی های فردی

تمایل

نگرش

هنجار ذهنی

کنترل رفتاری

هنجار اخلاقی

هویت

هنجار توصیفی

سن

^** ۲۴/۰

^** ۲۷/۰

^** ۱۲/۰

^** ۲۱/۰

^** ۱۷/۰

^** ۲۳/۰

^*۱۴/۰

تعداد اعضای خانوار

^** ۲۱/۰

^** ۲۱/۰

^** ۲۳/۰

^** ۱۹/۰

^** ۲۸/۰

^** ۳۲/۰

^** ۳۸/۰

سابقه کشاورزی

^** ۴۵/۰

^** ۳۲/۰

^**۳۴/۰

^** ۴۷/۰

^** ۴۱/۰

۲-۱-۲-۷-شرایط علی طلاق عاطفی
مطابق مدل الگویی اشتراوس و کوربین، شرایط علی به حوادث یا وقایعی دلالت می کند که به وقوع یا رشد پدیده ای منتهی می شود ((اشتراوس^[۲۴] و کوربین^[۲۵]، ۱۳۸۵، ص ۱۰۱) منظور از شرایط علی، وقایع مربوط به زندگی مشترک زن و مرد است که به وقوع یا رشد طلاق عاطفی می انجامد.
مطابق شکل ۲-۱، شرایط علی طلاق عاطفی در سه دسته نادیده گرفته شدن نیازها، انتظارات، و نظرات زن توسط مرد قرار گرفته اند. لازم به ذکر است برخی مقولات در بیش از یک دسته قرار گرفته اند، به عنوان مثال با بی توجهی مرد، زن هر سه مورد نادیده گرفته شدن نیازها، انتظارات و نظرات را تجربه کرده است.
شکل ۲-۱: شرایط علی طلاق (باستانی و همکاران، ۱۳۸۹).
۲-۱-۲-۸-شرایط علی طلاق
عدم تأمین نیاز عاطفی که به دلیل فقدان محبت یا عدم ابراز محبت است، منجر به سرد شدن رابطه زن و مرد و گسست عاطفی می شود. در مواردی فقدان محبت و عاطفه از سوی مرد و علاقه یک طرفه زن به همسرش از ابتدای زندگی مشترک و تبدیل تدریجی آن به نفرت می شود. در مواردی نیز عدم ابراز محبت کلامی و رفتاری مورد انتظار زن به دلیل نگرش متفاوت زن و مرد در زمینه ابراز محبت، می شود (باستانی و همکاران، ۱۳۸۹).
بی توجهی مرد به فعالیت های زن در زندگی مشترک، با ایجاد این تلقی در ذهن زن که همسرش قدردان تلاش‌های او در زندگی مشترک نیست، احساسات منفی زن نسبت به همسرش را افزایش داده و از این طریق در افزایش فاصله زن و مرد موثر است. بی توجهی مرد به ظاهر زن (آرایش و پوشش زن در منزل) نیز، به نوعی واکنش منفی مرد نسبت به دل‌ربایی زن محسوب می شود، که مرد به آن بی توجه است. در این صورت، زن نوعی نادیده گرفته شدن را تجربه می کند (باستانی و همکاران، ۱۳۸۹).
بی توجهی مرد به زن در مقایسه با توجه به دیگران و نیز بی توجهی به دلیل وابستگی بیش از حد مرد به خانواده خود، یکی از مدل های کیفیت زناشویی پایین در نظریه مارکز را، که الگوی وابستگی – فاصله ای نام دارد، به ذهن متبادر می سازد. در این الگو یک همسر ( اغلب زن) با زاویه همسری اش می آمیزد و بنابراین به آن وابسته است، در حالی که همسر دیگر با سومین زاویه مستقل خود درگیر است و بنابراین از رابطه زناشویی فاصله می گیرد (مارکز، ۱۹۸۹، ص۱۹). در اینجا درگیر شدن مرد با زاویه سوم که شامل دیگران از جمله خانواده خود بوده است، سبب فاصله گرفتن او از زاویه همسری شده و به این ترتیب در افزایش فاصله زن و مرد از یک دیگر و در نتیجه طلاق عاطفی موثر است (باستانی و همکاران، ۱۳۸۹).

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

مشکلات ارتباطی، از جمله مقولات مهم است. عوامل مختلفی از جمله کم حرف بودن زن یا مرد، عدم اختصاص وقت توسط مرد برای گفت و گو، بی توجهی مرد به زن در حین گفت و گو و مشاجرت لفظی، با ایجاد اختلال در ارتباط کلامی زن و مرد، باعث کاهش صمیمیت و افزایش فاصله آن ها از یکدیگر است. هم چنین ضعف زن و مرد در برقراری ارتباط، نداشتن مهارت حل اختلافات و قهرهای مکرر و گاه طولانی مدت زن و مرد، با کاستن از تعاملات مثبت و افزایش تعاملات منفی همسران، موجب رنجش آنان از یکدیگر شده و به این ترتیب در ایجاد فاصله آنان از هم موثر است (باستانی و همکاران، ۱۳۸۹).
تفکر و نگرش ناهماهنگ زن و مرد نسبت به مسائل مختلف نیز از عواملی است که منجر به ایجاد مشاجره و تنش بین همسران و در نتیجه کاهش ارتباط مثبت آن ها است. هم چنین عامل مهم ناهماهنگی شخصیتی زن و مرد، به ویژه در برخی از ویژگی های شخصیتی مانند میزان برون گرایی، در ایجاد مشکل در رابطه آن ها موثر است (باستانی و همکاران، ۱۳۸۹).
عدم همدلی و هم راهی مرد با زن در موقعیت های دشوار شامل دوران بارداری، هنگام بیماری، و مواجه با مشکل و ناراحتی از عواملی است که از طریق دریافت نکردن حمایت از سوی همسر در موقعیت های مورد انتظار و در نتیجه ایجاد احساس تنهایی در زن، موجب افزایش فاصله زن و مرد است. در بسیاری موارد عدم درک مرد از موقعیت و روحیات زن، که توسط زنان بیشتر به صورت درک نکردن شرایط مطرح است، موجب عدم همدلی و هم راهی با زن است. مطابق نظریه نظم خرد (چلبی، ۱۳۷۵) در صورت ایجاد مشکل در هم دلی و هم گامی بین همسران در تعامل همسران اختلال ایجاد می شود که اختلال در بعد اظهاری تعامل همسران، از عوامل مهم ایجاد کننده طلاق عاطفی است (باستانی و همکاران، ۱۳۸۹).
عدم تعامل روحی مرد نیز از جمله مواردی است که در کاهش تعاملات موثر است. در چنین شرایطی زود عصبانی شدن و کنترل نداشتن بر خود، با ایجاد احساس اضطراب در زن، منجر به کاهش گفت و گو و تعامل همسران و در نتیجه افزایش فاصله آنها است (باستانی و همکاران، ۱۳۸۹).
بد دل و شکاک بودن مرد، و بی اعتمادی مرد یا زن به دلیل رازدار نبودن همسر، نیز با کاستن از صمیمیت کلامی همسران، در افزایش فاصله آنها موثر است. نارضایتی جنسی هم از جمله علل موثر در افزایش فاصله همسران است. نارضایتی جنسی به دلایل مختلف اهمیت ندادن مرد به رابطه جنسی، سردی مرد در رابطه، ناتوانی جنسی مرد، سردی زن در رابطه، نیاز غیر طبیعی مرد، و اختلاف زن و مرد در زمینه رابطه، با ایجاد اختلال در رابطه جنسی، رضایت زن و مرد از رابطه همسری را کاهش می دهد (باستانی و همکاران، ۱۳۸۹).
((نادیده گرفته شدن نیازها)) توسط مرد، از طریق عدم تأمین نیازهای زن، نقش مهمی در نارضایتی او از رابطه همسری و ایجاد طلاق عاطفی دارد. ((نادیده گرفته شدن انتظارات)) زن توسط مرد، منجر به عدم تأمین انتظارات او از مرد و رابطه همسری و در نتیجه دل زدگی او از رابطه همسری می شود. (( نادیده گرفته شدن نظرات )) زن توسط مرد نیز با ایجاد این احساس در زن که همسرش در زندگی مشترک، برای او جایگاهی شایسته او قائل نیست و به او بی توجه است، موجب نارضایتی زن و افزایش فاصله او از مرد می شود (باستانی و همکاران، ۱۳۸۹).
۲-۱-۲-۹-شرایط میانجی طلاق عاطفی
مطابق مدل الگویی اشتراوس و کوربین، شرایط میانجی شرایط کلی و وسیع تری هستند که بر چگونگی کنش/کنش متقابل اثر می گذارند و عبارت از زمان، فضا، فرهنگ، پایگاه اقتصادی، سطح تکنولوژی، شغل، تاریخچه و وقایع زندگی فرد است (اشتراوس و کوربین، ۱۳۸۵، ص ۱۰۴) منظور از شرایط میانجی، شرایط کلی و وسیع تری مانند فرهنگ، پایگاه اقتصادی، شغل، تاریخچه زندگی فردی و خانواده زن و مرد است که بر طلاق عاطفی اثر می گذارد (باستانی و همکاران، ۱۳۸۹).
۲-۱-۲-۱۰-شرایط میانجی خانوادگی
دخالت خانواده ها در زندگی فرزندشان عاملی است که به صورت های گوناگون از چمله با ایجاد تنش در رابطه زن و مرد، در افزایش فاصله آنها از یکدیگر موثر است. ناهماهنگی خانواده ها در زمینه فرهنگی و اقتصادی هم از عوامل موثر بر بروز مشکل در زندگی مشترک زن و مرد است. اختلاف سطح اقتصادی خانواده زن و مرد، با ایجاد اختلاف در سطح انتظارات مالی زن و مرد، موجب بروز تنش و مشکلات در روابط همسران است. ناهماهنگی در زمینه فرهنگی نیز، از طریق تفاوت در نگرش ها، و آداب و رسوم، منجر به بروز اختلاف و افزایش فاصله همسران است (باستانی و همکاران، ۱۳۸۹).
۲-۱-۲-۱۱-شرایط میانجی فردی
بحران های مالی ناشی از مشکلات شغلی مرد، با افزایش مشغله کاری و ذهنی مرد و در نتیجه کاهش توجه او به همسر و زندگی مشترک، نقش مهمی در افزایش فاصله همسران از هم است. عدم ثبات شغلی نیز از طریق ایجاد فشار اقتصادی، بر روحیه مرد و در نتیجه رابطه همسری موثر است. دوری زن و مرد از هم، به دلیل کار کردن مرد در شهر دیگر، نیز از عوامل افزایش فاصله همسران است (باستانی و همکاران، ۱۳۸۹).
اعتیاد مرد به مواد مخدر و ازدواج مجدد مرد نیز از عوامل موثر بر دوری عاطفی مرد از همسر و افزایش نارضایتی زن است (باستانی و همکاران، ۱۳۸۹).
۲-۲- پیشینه‌ پژوهشی
۲-۲-۱- پیشینه‌ داخلی
امیری، اسدی و راغب (۱۳۹۰)، در پژوهشی با عنوان وضعیت فرسودگی شغلی در میان کارکنان بانک و ارائه راه کارهای بهبود وضعیت آن نتیجه گرفتند که فرسودگی شغلی در وضعیت تأمل برانگیز قرار داشته و ضرورت دارد مدیریت به عوامل ایجاد این وضعیت که احساس خستگی و فشار شغلی و ارزیابی منفی از عملکرد خود از مهم‎ترین آ‎ن‎ها هستند توجه نماید. همچنین نتایج پژوهش نشان می‎دهد، متغیرهای جنسیت، وضعیت تأهل، تعداد فرزندان، مدرک تحصیلی، استان محل خدمت و سابقه‎ی کار نیز بر میزان فرسودگی شغلی کارکنان تأثیر دارند.
آزادی، سهامی، قهرمانی و قلی پور (۱۳۸۹)، در پژوهشی با عنوان ارزیابی عوامل اجتماعی زمینه ساز طلاق عاطفی در میان کارکنان زن شرکت بهره برداری نفت گچساران نشان دادند که عوامل پوشش و ظاهر نا آراسته همسر، عدم رضایت جنسی، رسیدگی بیش از حد همسر به فرزند تأیید و عوامل عدم پایبندی به ارزش های دینی، عدم بهداشت فردی، میزان ساعات کاری رد شدند.
پورافکاری و گردافشاری (۱۳۸۸)، تحقیقی با عنوان بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر وقوع طلاق در شهرستان بندرعباس به انجام رسانیده اند. نتایج به دست آمده از پژوهش نشان می دهد بیکاری، اعتیاد، مهاجرت، پایگاه اقتصادی- اجتماعی پایین بر طلاق تأثیرگذار است. …
طلایی، مخبر، محمدنژاد و ثمری (۱۳۸۷)، در پژوهشی با عنوان فرسودگی شغلی و عوامل وابسته به آن در کارکنان بیمارستان های دانشگاهی مشهد نتیجه گرفتند که فرسودگی شغلی در عملکرد خانوادگی و فردی مؤثر است و نقش حمایتی خانواده باعث کاهش فرسودگی شغلی می شود.
قهرمانی (۱۳۸۵)، در پژوهش خود تحت عنوان بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر طلاق سرد در میان پزشکان و پرستاران شهرستان گچساران به این نتیجه رسید که تعلق داشتن زوجین، اثر شغل، ساعات کاری زوجین و … می توانند رابطه متقابلی با طلاق سرد داشته باشند.
نریمان وند (۱۳۸۴)، در مورد بررسی شیوع طلاق عاطفی بین همسران افراد معتاد پژوهشی در مرکز بازتوانی بهزیستی کرج به انجام رساند که هدف آن ر بررسی تأثیر اعتیاد بر طلاق عاطفی دانست.
بهاری و صابری (۱۳۸۳)، در پژوهشی تحت عنوان مقایسه عملکرد خانوادگی زوج های در حال طلاق و زوج‌های غیرمطلقه به این نتیجه رسیدند که عملکرد خانواده نقش بسزایی در وقوع طلاق دارد.
بنی جمالی و همکاران (۱۳۸۲)، در پژوهشی با عنوان ریشه یابی علل از هم پاشیدگی خانواده ها در رابطه با ویژگی‌های روانی، اجتماعی دختران و پسران قبل از ازدواج به بررسی خصوصیات فرهنگی و شخصیتی زوجین پرداخته اند و نتیجه گرفته اند که فقر اقتصادی، پایین بودن سطح شغلی، دخالت اطرافیان و … از عوامل تهدید‌کننده زندگی مشترک زوجین بوده است.
۲-۲-۲- پیشینه‌ خارجی
المالکی و همکاران^[۲۶] (۲۰۱۲)، در پژوهشی در منطقه جازان، عربستان سعودی نشان دادند که پاسخ دهندگان از زندگی کاری خود ناراضی هستند.The major influencing factors were unsuitable working hours, lack of facilities for nurses, inability to balance work with family needs, inadequacy of vacations time for nurses and their families, poor staffing, management and supervision practices, lack of professional development opportunities, and an inappropriate working environment in terms of the level of security, patient care supplies and equipment, and recreation facilities (break-area). مهم‌ترین عوامل مؤثر عبارت بودند از: ساعات کار نامناسب، کمبود امکانات برای پرستاران، عدم توانایی به تعادل کار با نیازهای خانواده، ناکافی بودن زمان تعطیلات برای پرستاران و خانواده‌های آن‌ها، نیروی انسانی ضعیف، مدیریت و شیوه‌های نظارت، فقدان فرصت‌های توسعه حرفه‌ای و نامناسب محیط کار در شرایط سطح امنیت، مراقبت از بیمار و تجهیزات و امکانات تفریح ​​و سرگرمی.Other essential factors include the community’s view of nursing and an inadequate salary.
لوسا آیگلسیاس^[۲۷] و همکاران (۲۰۱۰)، در پژوهشی با عنوان میزان فرسودگی شغلی پرستاران نشان دادند که بخش‌های ویژه خستگی عاطفی را در سطح بالا و مسخ شخصیت را در سطح متوسط می باشد.
شرما^[۲۸] و همکاران (۲۰۰۶)، در پژوهشی با تأکید بر اثرات منفی فرسودگی شغلی نشان دادند که فرسودگی شغلی بر مشکلات خانوادگی و زناشویی، ترک حرفه و استفاده از مواد مخدر و الکل تأثیر دارد.
کالمگلو و کسکین^[۲۹] (۲۰۰۶)، در پژوهشی نشان دادند که میزان فرسودگی شغلی کارکنان مراقبت سلامت در خدمات اورژانس ۵/۳۲% بوده است.
میرجانا^[۳۰] و همکاران (۲۰۰۶)، در مطالعه ای که تحت عنوان بررسی میزان فرسودگی شغلی در یک شغل پراسترس که در میان کارکنان مراقبت ویژه در کرواسی انجام دادند میزان متوسطی از خستگی هیجانی و مسخ شخصیت را بیان کرده اند.
لوپز^[۳۱] و همکاران (۲۰۰۵)، در تحقیق خود میزان فرسودگی شغلی پرستاران در ابعاد خستگی هیجانی و مسخ شخصیت را باالا و در بعد کفایت شخصی، پایین گزارش کرده اند.
ابوالرباب^[۳۲] (۲۰۰۴)، در مطالعه ای نشان داد که حمایت های مدیران منجر به عملکرد شغلی بهتر و پیشگیری از فرسودگی شغلی می شود.
هارتر^[۳۳] و همکاران (۲۰۰۳)، در پژوهشی نشان دادند که محل کار و فرسودگی شغلی مستقل از هم نیستند.
فراتحلیلی که توسط تت^[۳۴] و همکاران (۲۰۰۳)، صورت گرفته نشان داده است که ویژگی‌های شخصیتی، پیش‌بینی کننده‌های خوبی برای فرسودگی شغلی هستند.
فصل سوم
روش تحقیق
به طور کلی هر تحقیق ابتدا درپی طرح مساله یا مشکلی مطرح می شود که سوالات زیادی را در ذهن محقق ایجاد می کند و موجب پیدایش فرضیاتی می شود. پژوهشگر با جمع آوری اطلاعات و آمار مورد نیاز و تجزیه و تحلیل آنها، به پاسخ به سوالات پژوهشی و تایید و یا رد فرضیات مطرح شده می پردازد. لذا جمع آوری اطلاعات و چگونگی تجزیه وتحلیل آنها از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است و به عنوان یک مقوله از فرایند علمی است که نظریه ها در قالب آمار و ارقام علمی تجلی می یابد، ثمره آن به صورت کمی جلوه گر شده و مدل نظری تحقیق قابل سنجش و محاسبه می شود.
به همین منظور در این فصل با در نظر گرفتن هدف تحقیق، روش تحقیق مشخص شده و با انتخاب جامعه آماری و نمونه مشخص و توزیع پرسشنامه به جمع آوری اطلاعات پرداخته تا بتوان روابط بین متغییر های تحقیق را از دیدگاه شرکت کنندگان در مطالعه کشف و شناسایی کرد.
۳-۱- روش تحقیق
روش تحقیق توصیفی از نوع همبستگی می باشد و از لحاظ هدف کاربردی می باشد. زیرا کلیه متغیرهای مورد بحث به کمک مطالعات میدانی و در وضعیت طبیعی و در میدان ازمایش موردبررسی قرار می‌گیرد وبراساس مشاهدات واقعی، اطلاعات مورد نیاز برای انجام این تحقیق فراهم می‌شود.
تحقیقات توصیفی: این تحقیق وضع موجود را بررسی می کند وبه توصیف منظم وضعیت فعلی آن می‌پردازد و ویژگی هاوصفات آن را مطالعه ودر صورت لزوم ارتباط بین متغیرها را بررسی می نماید.
تحقیقات همبستگی:در این تحقیق محقق می خواهد بداند که آیا بین دوگروه اطلاعات، رابطه وهمبستگی وجود دارد یا خیر. یعنی اینکه تغییر دریکی با تغییر در دیگری همراه است یا خیر(خلیلی شورینی، ۱۳۸۳ ).

CAR_i,t+1=α+β_۱ΔFIN_i,t+ β_۲UX_i,t+ β_۳BETA_i,t+ β_۴SIZE_i,t+e_i,t+1
مدل فرضیه فرعی اول:
CAR_i,t+1=α+ β_۱ ΔIFIN_i,t + β_۲UX_i,t+ β_۳BETA_i,t+ β_۴SIZE_i,t + e_i,t+1
مدل فرضیه فرعی دوم و سوم:
CAR_i,t+1=α+ β_۱ΔEquity_i,t+ β _۲ΔDebt_i,t+ β_۳ ΔIFIN_i,t+ β_۴UX_i,t+ β_۵BETA_i,t+ β_۶SIZE_i,t + e_i,t+1
۳-۷) روش تجزیه و تحلیل داده ها و اطلاعات
برای بررسی فرضیات رگرسیونی تحقیق ابتدا باید در مرحله اول به بررسی پایایی متغیر ها پرداخته شود، در مرحله دوم باید با بهره گرفتن از آزمون چاو به بررسی وجود عرض از مبدأ در مدل رگرسیون پرداخته شود، در صورتی که وجود عرض از مبدا تایید نشود از مدل ترکیبی^۱ برای آزمون معادله رگرسیون استفاده می کنیم، اما در صورتی که وجود عرض از مبدأ تایید شود باید با استفاده آزمون هاسمن^۲ به بر رسی وجود اثرات ثابت می پردازیم، درصورتی وجود اثرات ثابت تایید شود برای آزمون فرضیه از مدل اثرات ثابت استفاده می کنیم، در غیر این صورت از مدل اثرات تصادفی برای آزمون مدل استفاده می گردد.

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۳-۷-۱ )بررسی فروض کلاسیک رگرسیون خطی– مدل کلاسیک رگرسیون خطی مبتنی بر چند فرض ساده می باشد که کلیه تفسیرها در خصوص معادله رگرسیون به برقراری این فروض بستگی دارد. در این بخش مهم ترین این فرض ها مورد بررسی قرار می‎گیرد و در صورت نقض این فروض راه کار پیشنهادی برای رفع آن ها ارائه می گردد.
۱-Pool
۲-Hasman

• • ناهمسانی واریانس ^[۲۱]

یکی از مهم ترین فروض مدل کلاسیک رگرسیون خطی این است که اجزای اخلالU_i که در تابع رگرسیون جامعه ظاهر می شوند، دارای واریانس همسان می باشند یعنی : E (u_i²)= σ^۲, i = 1 , 2,…, nاگر این فرض تأمین نشود دارای ناهمسانی واریانس خواهیم بود. مشکل ناهمسانی واریانس، در داده های مقطعی متداول تر از داده های زمانی است. از آن جایی که یکی از ابعاد داده های تابلویی بعد مقطعی می باشد، لذا در تحقیق حاضر امکان مواجهه با مسأله ناهمسانی واریانس وجود دارد. استفاده از تخمین زن های OLS(حداقل مربعات معمولی) در شرایط ناهمسانی واریانس چه مسائلی را به دنبال دارد؟ در این صورت تخمین زن های OLSدارای ویژگی کارا بودن (حداقل واریانس) نخواهند بود. این امر باعث می شود که فاصله اعتماد بیش از حد لازم بزرگ شود و در نتیجه آزمون های F , t احتمالاً نتایج غلطی را به ما می دهند.
برای رفع ناهمسانی واریانس می توان از روش حداقل مربعات تعمیم یافته^[۲۲](EGLS) استفاده کرد. روش تبدیل متغیرهای اصلی به نحوی که متغیرهای تبدیل شده، فروض مدل کلاسیک را تأمین کنند و سپس به کار بردن روش OLS^[23] در آن ها به روش (EGLS) معروف است. به طور خلاصه (EGLS) همان OLSبرای متغیرهای تبدیل شده است که فرض استاندارد حداقل مربعات را تأمین می کمند (خاکی، ۱۳۹۰). در این تحقیق، به منظور رفع ناهمسانی واریانس از تخمین زن های (EGLS) استفاده شده است.

• • خود همبستگی –^[۲۴]در مفهوم رگرسیون، مدل کلاسیک رگرسیون خطی فرض می کند که در اجزای اخلال u خود همبستگی وجود ندارد. به طور سمبلیک داریم :

E (u_i u_j) = 0 i ≠ j
به طور ساده مدل کلاسیک فرض می کند که جزء اخلال مربوط به یک مشاهده، تحت تأثیر جزء اخلال مربوط به مشاهده دیگر قرار نمی گیرد. اما اگر چنین وابستگی وجود داشته باشد به آن خود همبستگی گویند. یکی از مشهورترین آزمون های تشخیص خود همبستگی، آزمون دوربین – واتسن (DW)^[25]، است (افلاطونی و نیکبخت، ۱۳۸۹) و همواره بین صفر و چهار قرار دارد. اگر d ≈ ۰ باشد دال بر وجود خود همبستگی مثبت و اگر d ≈ ۲^[۲۶]نشان دهنده عدم وجود خود همبستگی است و اگر d ≈ ۴ باشد، نشان دهنده خود همبستگی منفی است. در حالت وجود خود همبستگی، تخمین زن های OLS‌ بدون تورش^[۲۷] و سازگارند، اما کارا نیستند، در نتیجه نمی توان آزمون های F , Tمعمولی معناداری را به خوبی به کاربرد و از این رو اقدامات درمانی موردنیاز می باشد. الگویی که عموماً برای رفع این مشکل مورد استفاده قرار می‎گیرد، الگوی خود رگرسیونی است که با AR^[28] نشان داده می شود. چنان چه خود همبستگی با ورود جمله AR (1)برطرف شود به این معنی است که خود همبستگی مرتبه اول وجود داشته و در صورت عدم رفع خود همبستگی چنان چه این خود همبستگی با ورود جملات ARمرتبه n رفع شود، نشان می دهد که رگرسیون از خودهمبستگی مرتبه n برخوردار بوده است (گجراتی، ۱۳۹۰، ص ۳۱).

• • نرمال بودن ^[۲۹]–برای بررسی نرمال بودن داده ها از آزمون های نرمال بودن استفاده می شود. این آزمون ها به طور کلی به دو گروه شامل روش های ترسیمی و روش های عددی تقسیم می شوند. روش های ترسیمی تنها تصویری از توزیع متغیر تصادفی را ارائه می کنند اما روش های عددی قادرند معیاری عینی و کمی برای قضاوت در خصوص نرمال بودن توزیع متغیر تصادفی فراهم نمایند. در روش های عددی می توان هم از آمار توصیفی و هم از تکنیک ها و آزمون های مختلف آمار استنباطی استفاده کرد. در این تحقیق با بهره گرفتن از آزمون جارک – برا (به عنوان یک روش عددی) به آزمون نرمال بودن داده ها پرداخته شده است. در این آزمون از اختلاف بین ضریب کشیدگی و چولگی داده های مورد بررسی می توان به نرمال بودن توزیع داده ها پی برد. در این آزمون فرض صفر مبتنی بر نرمال بودن است که در صورت به دست آمدن احتمال تأیید کمتر از ۵ درصد، فرض صفر با احتمال ۹۵ درصد اطمینان پذیرفته می شود. این آزمون در جریان بررسی آمار توصیفی داده های تحقیق انجام شده است.

• • هم خطی^[۳۰]–هم خطی در اثر ارتباط خطی یا فنی متغیرهای مستقل مدل به وجود می آید. معیار تشخیص هم خطی (به تورم واریانس معروف است) مبتنی بر تغییر ضریب تعیین و واریانس رگرسیون در نتیجه ورود متغیرهای هم خط به مدل است. از جنبه کاربردی تا زمانی که میزان توضیح دهندگی مدل به واسطه ورود متغیرهای هم خط کاسته نشود و ضرایب رگرسیونی آن ها نیز معنادار باشند، در جهت رفع هم خطی اقدامی صورت نمی‎گیرد. راه کار رفع هم خطی پیش از حذف متغیرهای شدیداً هم خط، استفاده از تحلیل عاملی یا همان ادغام کردن تأثیر متغیرهای هم خط در قالب یک متغیر روی مدل است (آذر، ۱۳۸۱).

• • مانایی متغیرها^[۳۱]–از آن جا که ممکن است متغیرهای اقتصادی دارای داده های تلفیقی نامانا باشند. بنابراین باید قبل از به کارگیری در مدل، بررسی لازم در خصوص مانایی آن ها صورت گیرد و نسبت به مانا یا نامانا بودن متغیرهای تلفیقی اطمینان حاصل شود. در واقع، به طور معمول عملیاتی مانند استفاده از روش حداقل مربعات معمولی (OLS) در تحقیقات تجربی با فرض مانا بودن متغیرهای سری زمانی صورت می گیرد. مانایی در مجموع به دو شکل مانای اکید و مانای ضعیف قابل بررسی است. مانای اکید به این معنی است که عامل تغییر زمان هیچ گونه تأثیری بر تابع توزیع مشترک ندارد. در عمل، با توجه به دشوار بودن آزمون‎های مانایی اکید، محقق ها معمولاً از آزمون های مانایی ضعیف استفاده می کنند. بر همین اساس، در این تحقیق نیز متغیرها در صورت برخورداری از خصوصیات مانایی ضعیف، مانا شناخته می شوند. ثبات میانگین، ثبات واریانس و ثبات کوواریانس فرایند تصادفی به ازای مقادیر مختلف t، از خصوصیات مانایی ضعیف است. به منظور پرهیز از به کارگیری داده های تلفیقی نامانا از سه روش زیر می توان متغیرهای موجود در مدل را آزمون کرد :

الف: روش ترسیمی ؛
ب: روش همبسته نگار (که تابع خود همبستگی را در مقابل تعداد مشخصی وقفه ترسیم می کند ) ؛
ج: روش آزمون ریشه واحد
همچنین، برای بررسی و آزمون ریشه واحد در نرم افزارهای آماری سه آزمون متداول به شرح زیر وجود دارد که به طور معمول مورد استفاده قرار می گیرند :

• • آزمون دیکی فولر ^[۳۲](DF)

• • آزمون دیکی فولر افزوده شده (ADF)^[33]

• • آزمون فیلیپس پرون (PP)^[34]

در آزمون دیکی فولر روال کار بر این است که متغیر دارای داده تلفیقی را با یک وقفه خود رگرس می کنند:
μ + ρy_t-1 + ς
سپس می توان نتیجه گرفت که سری y یک سری مانا می باشد، اگر شیب وقفه آن در رگرسیون بالا ۱>ρ>1- باشد. در صورتی که ۱ = ρ باشد می توان گفت سری نامانا می باشد. چنان چه مدل گام تصادفی با مقصد نامعلوم باشد در این صورت در طی فرایند آغازشده در برخی نقاط واریانس متغیر وابسته به طور مداوم همراه با زمان افزایش یافته و به سوی بی نهایت حرکت می کند. در آزمون دیکی فولر افزوده معادله رگرسیون به صورت تفاضلی به شرح زیر تدوین می شود :
در این رگرسیون شرط مانایی کوچک تر از صفر بودن سیگما (ρ) است. همچنین با رعایت وجود وقفه کمتر باید تا جایی به مدل وقفه داد که مشکل خود همبستگی آن حل شود. در نرم افزارهای اقتصادسنجی معمولاً‌ ناحیه بحرانی آزمون ریشه واحد در سه سطح اطمینان مختلف شامل : ۹۹ درصد، ۹۵ درصد و ۹۰ درصد صورت می گیرد. در این جا، فرض صفر دلیل نامانایی و رد فرض صفر دلیل بر مانایی شمرده می شود. نحوه دستیابی به نتیجه در آزمون دیکی فولر افزوده، مقایسه با مقدار بحرانی است. در صورتی که آماره آزمون ناحیه بحرانی بزرگ تر باشد، آن گاه فرض صفر رد می شود. در صورتی که داده های تحقیق از نوع سری زمانی باشند آزمون فیلیپس – پرون مناسب است. در صورتی که نتیجه آزمون ریشه واحد، حاکی از نامانایی متغیرهای سری زمانی باشد راه حل موجود در این رابطه تفاضل گیری و توجه به آزمون هم انباشتگی است. در واقع هنگامی که متغیرها مانا نمی باشند، اضافه کردن روند زمانی در بین متغیرها و یا کم کردن روند قطعی از متغیرها موجب مانایی متغیرها نخواهد شد. البته اگر چه روش معمول رسیدن به مانایی تفاضل گیری است اما از آن جا که این اقدام موجب از دست دادن اطلاعات داده ها می گردد، به عنوان راه حل نهایی حل مشکل نامانایی توصیه شده است و توسط محقق ها به ویژه در خصوص داده های اقتصادی که معمولاً نامانا هستند، مورد استفاده قرار می گیرد، زیرا برای حفظ اطلاعات در رابطه با سطح بلندمدت متغیرها کار خاصی نمی توان انجام داد (خاکی، ۱۳۹۰، ص ۲۳).

• • نحوه عملکرد جمله AR-وجود خود همبستگی نشان دهنده این مطلب است که بین اجزای اخلال یک دوره با دوره های گذشته ارتباط وجود دارد. ورود جملات َAR در هر مرتبه، موجب برطرف شدن خود همبستگی مرتبه اول، دوم وnام می شود. به این صورت که فرض می شود که رابطه اجزای اخلال به صورت زیر باشد:

u_t = ρ. u_t-1 +
که در آن ρ معروف به ضریب خود همبستگی و جزء اخلال تصادفی می باشد. چنان چه ρ = ۱ باشد، خواهیم داشت :
u_t – u_t-1 =
به این ترتیب معادله رگرسیون برای دوره های t – ۱ , t‌ به صورت زیر خواهد بود :
Y_t = β_۰ + β_۱X_t + u_t
Y_t-1 = β_۰ + β_۱X_t-1 + u_t-1
با کسر دو معادله از هم به معادله زیر می رسیم که در واقع جزء اخلال این معادله عددی است که از تفاضل دو جمله خطای قبلی به دست آمده و مستقل از جملات دیگر است :
به این ترتیب اطلاعات یک دوره از کل دوره های مورد بررسی حذف شده و خود همبستگی ایجادشده رفع می شود. لذا جملات AR، در هر مرتبه ای منجر به از بین رفتن خود همبستگی بین اجزای اخلال مدل می‎شوند (خاکی، ۱۳۹۰). در این تحقیق به منظور تشخیص خود همبستگی بین اجزای اخلال مدل رگرسیون، از آماره DW‌ (دوربین – واتسن) استفاده شده است.
مشکل های دیگری مانند همبستگی متقاطع در واحدهای تکی در نقاط زمانی یکسان نیز وجود دارند. تکنیک های تخمین متعددی برای بررسی برخی از این مشکل های وجود دارد. دو روش بسیار معروف و رایج عبارتند از :

1. مدل تأثیر های ثابت (FEM)^[35]

مطالعاتی که در زمینه ی رابطه تلفات خاک و اقلیم در مقیاس جهانی انجام شده است. نشان می دهند که فرسایش در جاهایی به حداکثر خود می رسد که میانگین بارندگی مؤثر سالیانه ی آن، ۳۰۰میلی متر باشد (مورگان۱۹۹۶). منظور از بارندگی موثر مقدار بارانى است که در شرایط مشخص از درجه حرارت بتواند مقدار معینی رواناب ایجاد کند . در وضعیتی که مقدار بارندگی، کمتر از ۳۰۰میلی متر باشد، با افزوده شدن بارندگی، فرسایش نیز افزایش می یابد. البته افزایش بارندگی باعث بهتر شدن پوشش گیاهی نیز می شود و این خود سطح خاک را بهتر محافظت می کند اما در وضعیتی که مقدار بارندگی سالیانه بیشتر از ۳۰۰میلی متر باشد نقش حفاظتی پوشش گیاهی بر عوامل فرسایش فزونی می گیرد. در نتیجه با افزوده شدن بارندگی، میزان تلفات خاک، کاهش پیدا می کند .
۲-۳-۱-۴- موجودات زنده
بعضی از انواع موجودات زنده (مانند جلبک ها و گلسنگ ها) در عمل موجب شکسته شدن سنگ ها می شوند، ولی اثر عمده این موجودات، ایجاد اختلالاتی است که اثر عوامل دیگر را سرعت می بخشد. حیوانات نیز با پا گذاشتن بر روی سنگ و خاک، موجبات شکستن و خرد شدن آن ها را فراهم می آورند و در نتیجه، حمل آن ها را توسط آب و یا باد تسهیل می کنند، کرم خاکی و موریانه از جمله موجوداتی هستند که موجب به هم خوردن و افزایش هوادیدگی خاک می شوند و به این ترتیب پدیده تبدیل صخره های مقاوم به خاک قابل فرسوده شدن را سرعت می بخشند.
یکی از مهم ترین عوامل فرسایش، انسان می باشد. بشر با دخالت مستقیم و غیر مستقیم خود می تواند اثر تشدیدی و یا تعدیلی بر فرسایش خاک داشته باشد که البته آمارهای ارائه شده، نقش انسان در افزایش میزان فرسایش را بارزتر می سازند. انسان با شخم زدن زمین میلیون ها بار سریع تر از حیوانات حفار، موجب به هم خوردن و هوادیدگی خاک می گردد. با این عمل در حقیقت، تمام پدیده های فیزیکی طبیعت که فرسایش نیز یکی از آن ها است، تشدید می شوند.
مفاهیم و پیشینه تحقیق ۱۱
۲-۳-۱-۵- نیروی ثقل
شرط لازم برای وقوع تمام انواع فرسایش های آبی، گراویته یا نیروی ثقل زمین است، زیرا حرکت تمام آب های جاری در روی سطح زمین در نتیجه تاثیر این نیرو می باشد. تمام آب های جاری در روی سطح کره زمین از نقاط مرتفع و کوهستانی به طرف مناطق پست و کم ارتفاع و در نهایت دریاها و اقیانوس ها در حرکتند، اما در فرسایش بادی این چنین نیست و نیروی ثقل مؤثر نمی باشد. به همین دلیل، ذرات خاک در فرسایش بادی ممکن است از مناطق مرتفع تر به مناطق با ارتفاع کمتر یا برعکس از مناطق کم ارتفاع به مناطق مرتفع تر منتقل گردند.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۲-۳-۲- عامل مقاومت
خصوصیات خاک ها و نحوه ی مدیریت آن ها، بر مقدار فرسایش تاثیرگذار می باشند که این ویژگی ها تحت عنوان عامل مقاومت، مورد بحث قرار می گیرند. به عبارت دیگر، هر خاکی با خصوصیت های معین، دارای شدت فرسایش مشخصی است. به عنوان نمونه، خاک های دارای اجزای سنگی و یا پوسته های بیولوژیکی، در مقابل ضربه ی قطره های باران، مقاومت بیشتری دارند.از طرفی، خاکدانه های پایدار در مقابل ضربه ی قطره های باران مقاومت می کنند و خاک ها را حتی در صورت وقوع روان آب، حفظ می کنند. خاک های رسی خاص موجود در مناطق گرمسیری که دارای اکسیدها و هیدرواکسیدهای آهن و آلومینیوم بالایی هستند، به خاطر دارا بودن خاک دانه های بسیار مقاوم، در مقابل بارش های سیل آسا مقاومت می کنند و از این جنبه، حایز اهمیت می باشند. همان گونه که اشاره گردید، مدیریت خاک نیز یکی دیگر از فاکتور های مؤثر بر فرسایش خاک می باشد. هدف از انجام عملیات مدیریت خاک، حاصلخیز نگهداشتن و حفظ ساختمان خاک است. حاصلخیز بودن خاک، به معنی تولید بیشتر، پوشش گیاهی مناسب تر و به حداقل رساندن اثر مخرب قطره های باران، رواناب و باد می باشد. به طور معمول، خاک های حاصلخیز، دارای ساختمانی پایدار و دانه ای هستند و در اثر عملیات کشاورزی، از نفوذ پذیری آن ها کاسته نمی شود. بنابراین، حاصلخیزی خاک را باید به عنوان کلید حفاظت خاک تلقی نمود.
۲-۳-۳- عامل حفاظت
چگونگی جلوگیری از فرسایش بیشتر خاک، موضوعی است که در قالب حفاظت و فاکتور های موثر بر این عامل، مورد بحث قرار می گیرد. از جمله روش های حفاظت خاک می توان به شخم عمود بر جهت شیب، تراس بندی و ایجاد بانکت اشاره کرد. با این وجود، در رابطه با عامل حفاظت، به دو فاکتور مهم تراکم جمعیت و پوشش گیاهی، اشاره ای مختصر می گردد.
مفاهیم و پیشینه تحقیق ۱۲
۲-۳-۳-۱- تراکم جمعیت
افزایش رشد جمعیت، نیاز های اقتصادی زیادی را به دنبال داشته است، به طوری که کشاورزان مجبور شده اند تولید محصولات غذایی را برای رفع چنین نیاز هایی، به بیش از دو برابر برسانند. در این راستا، بسیاری از افراد، به واسطه ی جنگل تراشی و سوزاندن درختان در شیب های تند و شخم مراتع، اقدام به توسعه ی سطح اراضی زیر کشت نموده اند. همچنین فشار جمعیت، سبب چرای بی رویه ی دام ها در مراتع و استخراج بیش از حد منابع چوب گردیده است. پیامد تمامی این فعالیت ها، تخریب و یا حذف پوشش گیاهی و در معرض قرار گرفتن هر چه بیشتر خاک حساس زیرین این مناطق به فرسایش است. در نتیجه به مرور زمان، کیفیت اراضی کاهش می یابد و نابودی زود هنگام آن ها را باعث می شود.
۲-۳-۳-۲- پوشش گیاهی
فرسایش شدید، زمانی اتفاق می افتد که پوشش گیاهی از بین برود و فضای خالی بین گیاهان، بیشتر گردد. در نتیجه، اثر مخرب قطره های باران بر خاک سطحی، افزایش خواهد یافت و ساختار خاک، دچار اختلال خواهد شد. از طرفی، به دلیل افزایش میزان رواناب، کاهش مواد مغذی خاک را شاهد خواهیم بود. بنابراین، فرسایش و رواناب، به طور قابل ملاحظه ای، به وسیله ی انواع پوشش گیاهی، تحت تاثیر قرار می گیرند. پوشش جنگلی و مرتعی، موثرترین عوامل محافظ خاک در مقابل فرسایش هستند. گیاهان زراعی، اثر محافظتی کمتری دارند؛ ولی این موضوع در گیاهان مختلف، یکسان نیست. گیاهان دانه ریز(گندم و چاودار)، به طور قابل ملاحظه ای نسبت به شست وشوی سطحی خاک، ممانعت به عمل می آورند. گیاهان ردیفی (مانند ذرت، سویا و سیب زمینی) در مراحل رشد اولیه، پوشش زنده ی اندکی دارند و بنابراین خاک، در معرض فرسایش قرار می گیرد، مگر آنکه پسمانده های زراعت قبلی، سطح خاک را پوشش دهند. گیاهان پوششی(مانند گیاهان علوفه ای)می توانند سبب ایجاد پوشش در فاصله ی بین فصول رشد گیاهان یک ساله گردند. گیاهان چند ساله نیز می توانندبه طور دایم، موجب حفاظت خاک در بین ردیف درختان شوند. پژوهش های انجام شده در مناطق مختلف، نشان می دهند که لازم نیست پوشش سطحی خاک چندان ضخیم باشد و یا تمام سطح خاک را به طور کامل پوشش دهد تا سبب حفاظت خاک گردد. در واقع، افزایش اندک در پوشش سطحی می تواند کاهش چشمگیری را در فرسایش خاک فراهم آورد.
مفاهیم و پیشینه تحقیق ۱۳
۲-۴- اثرات فرسایش
فرسایش، علاوه بر ایجاد خسارت در محل اصلی، دارای اثرات نامطلوب در خارج از محل وقوع آن نیز می باشد. بنابراین، اثرات فرسایش را می توان به دو گروه کلی “اثرات درونی” و “اثرات بیرونی” گروه بندی نمود، منظور از اثرات درونی، خسارت های وارده در محل وقوع فرسایش می باشند؛ در حالی که اثرات بیرونی، هزینه های فرسایش در خارج از محیط اصلی آن را شامل می شوند که به طور عمده، مربوط به اثرات رسوب و مواد شیمیایی همراه آن ها در اراضی پایین دست هستند. هر چند ممکن است که هزینه های این دو نوع خسارت، بلافاصله ظاهر نشوند، ولی واقعیت آن است که اینگونه اثرات وجود دارند و در طول زمان آشکار می گردند.
۲-۴-۱- اثرات فرسایش در محل
بدهی است که آشکارترین جنبه ی فرسایش، هدر رفت خود خاک است. این هدررفت می تواند بر روی خصوصیات مختلف(فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی) خاک اثر گذار باشد.از مهم ترین اثرات فرسایش بر خصوصیات فیزیکی خاک می توان به از بین رفتن ساختمان خاک و کاهش نفوذپذیری آن، کاهش ظرفیت ذخیره ی آب در خاک، سله بستن، متراکم شدن و سخت شدن خاک، خارج شدن ذرات کلوییدی و رسی از سطح خاک، کاهش عمق خاک و کاهش سطح زیر کشت اشاره نمود. از جمله اختلال های شیمیایی و تغذیه ای مربوط به فرسایش می توان کاهش ظرفیت تبادل کاتیونی و کمبود عناصر غذایی را نام برد، همچنین فرسایش، خاک سطحی را از بین می برد. این لایه ی سطحی، دارای مقدار زیادی مواد آلی است و به لحاظ بیولوژیکی، بسیار فعال می باشد. درنتیجه، با از دست رفتن خاک سطحی، قابلیت عموم گیاهان برای رشد از بین می رود و یا محدود می گردد که پیامد این موضوع، تغییر پوشش به سمت گیاهان نامناسب و غیردلخواه (مانند علف ها و یا نمونه های بوته ای) می باشد.
۲-۴-۲- اثرات فرسایش در خارج از محل
با جدا سازی رسوبات و عناصر غذایی از خاک اصلی و انتقال آن ها به اراضی پایین دست فشار های جدیدی بر این اراضی وارد می شوند که ناشی از اثرات بیرونی فرسایش خاک می باشند. از مهم ترین این اثرات می توان به رسوب گذاری در مخازن و سد ها، کاهش عملکرد محصول و به خطر افتادن سلامتی انسان اشاره نمود که به توضیح مختصر برخی از این اثرات اشاره شده است.
مفاهیم و پیشینه تحقیق ۱۴
۲-۴-۲-۱- اثرات فرسایش در پر شدن سریع سدها
با تجمع رسوبات فرسایش یافته در درون دریاچه ی سد، ظرفیت آن برای ذخیره آب، نگهداری سیلاب و تولید نیروی برق، به طور مداوم کاهش می یابد، از طرفی، هزینه های لایروبی، تخلیه، تصفیه و فعالیت های ساختمانی برای رفع این مشکلات را نیز باید مد نظر داشت. آمارهای وزارت نیرو نشان می دهد که سالانه حدود۱۸۰ میلیون متر مکعب رسوب درمخازن سد های کشور ترسیب می شود که در خوشبینانه ترین شرایط، هزینه ای بالغ بر ۱۱۴۵میلیارد ریال بر کشور تحمیل می کند (اسمعلی و عبداللهی، ۱۳۸۹). به طور کلی، هر چه خاک های حوضه آبخیز، بیشتر فرسایش یابند؛ به همان نسبت، مواد بیشتری در پشت سد تجمع می یابد و روی هم انباشته می شوند، در نتیجه عمر سد(مدت بهره برداری از آن) کوتاه تر می گردد.
۲-۴-۲-۲- اثرات فرسایش برکاهش حاصلخیزی خاک
فرسایش خاک به عنوان عامل مهمی در کاهش حاصلخیزی شناخته شده است. حذف خاک از اراضی کشور توسط فرسایش، پتانسل طولانی مدت تولید محصول را کاهش می دهد. بر اثر فرسایش، خاک سطحى که از نظر کشاورزی، فعال ترین و حاصلخیزترین قسمت پوسته ی جامد زمین است، فرسوده می شود و در نتیجه، باردهی آن کاهش می یابد. چنانچه فرسایش بسیار شدید باشد موجب می گردد که اراضی به صورت متروکه رها شوند. به طور کلی، می توان اظهار داشت که فرسایش از عوامل پایین آورنده ی بازده زمین های کشاورزی محسوب می شود و در واقع خاک را از بین می برد. حاصلخیزی خاک، نه تنها بر اثر فرسایش کاهش می یابد، بلکه بر اثر تجمع آبرفت های نامرغوب و بادرفت های شور در سطح زمین نیز در معرض خطر قرار می گیرد. اغلب مشاهده شده است که زمین، بسیار حاصلخیز بوده است؛ ولی بر اثر جاری شدن سیلاب های شور و یا بادرفت های شور در سطح آن، حاصلخیز خود را از دست داده است. پیش از این اشاره گردید که فرسایش، موجب کاهش مواد آلی خاک می گردد. حال چنانچه قابلیت نفوذ آب یا هوا در خاک، بر اثر کم شدن یا از بین رفتن ماده ی آلی و تاثیر سایر عوامل کاهش یابد، خاکدانه ها متلاشی و از هم جدا می شوند. در نتیجه، ساختمان خاک متراکم می گردد. در چنین حالتی، در فصل مرطوب، محیط نامساعد و خفه کننده ای در خاک به وجود می آید؛ زیرا آب و هوا نمی توانند در خاک نفوذ کنند و همچنین، خاک قادرنیست که آب را برای فصل خشکی در خود ذخیره کند. در چنین محیطی، به تدریج موجودات کوچک خاکزی(میکروارگانیزم ها) از بین می روند و هوموس خاک تلف می شود. بنابراین، با از بین رفتن هوموس و موجودات زنده، حاصلخیزی خاک به کلی از دست می رود.
مفاهیم و پیشینه تحقیق ۱۵
۲-۴-۲-۳- اثرات فرسایش بر کاهش عملکرد گیاه
کمی کردن اثر فرسایش خاک بر عملکرد محصول، کار پیچیده ای است؛ به این دلیل که باید ارزیابی دقیقی از اثرات متقابل بین خصوصیات خاک، مشخصات محصول و اقلیم صورت گیرد.
اثرات فرسایش بر عملکرد گیاه، به صورت تجمعی است و حتی مدت ها بعد از شروع فرسایش شدید هم قابل مشاهده نمی باشد. به طور کلی، فرسایش خاک، از طریق اتلاف هوموس و عناصر غذایی، تخریب ساختمان، کاهش عمق خاک و نیز کاهش ظرفیت نگهداری آب خاک، عملکرد محصول را کاهش می دهد.
۲-۴-۲-۴- اثرات فرسایش بر سلامتی انسان
ذرات ریزی که در اثر فرسایش(به ویژه فرسایش بادی) انتقال می یابند، خطرات عمده ای را برای سلامتی انسان به بار می آورند. ذراتی که در اندازه ی سیلت می باشند، به طور معمول، توسط موهای بینی تصفیه می شوند و یا در لایه ی کرک دار لوله های تنفسی و نایژه ها رسوب می یابند. این در حالی است که ذرات کوچک تر (در حد و اندازه های رس)، از این اندام های دفاعی عبور می کنند و در کیسه های هوایی شش ها تجمع می یابند. خود این ذرات، موجب ملتهب شدن شش ها می گردند؛ اما ممکن است که حاوی مواد سمی نیز باشند که در این صورت، خسارت های بیشتری را به همراه خواهد داشت. برای مثال، ممکن است که ذرات رس موجود در هوا، دارای رس های ریز و سوزنی شکل از نوع رس های فیبری (مانند سپیولایت) باشند که با ورود آن ها به دستگاه تنفسی، ایجاد خراش هایی بر روی سامانه ی تنفسی انسان می کنند و موجب خونریزهای داخلی می شوند.
۲-۵- حد قابل قبول فرسایش
با توجه به پیامد های ناگوار فرسایش، کارشناسان و متخصصان باید تمام تلاش خود را برای جلوگیری از پیدایش فرسایش انجام دهند. حال، یک پرسش اساسی مطرح می باشد و آن اینکه “حد فرسایشی که ما در آن حد احساس می کنیم دیگر نبایستی فرسایش را تحمل کرد، بلکه بایستی در مورد آن کاری انجام داد کجاست؟”
مفاهیم و پیشینه تحقیق ۱۶
معمولا به این پرسش ، اینطور پاسخ داده می شود که هدف متخصصین حفاظت خاک اطمینان از این موضوع است که از زمین به ترتیبی استفاده شود که این کاربری بتواند به طور مستمر ادامه یابد. یعنی هیچ گونه تخریب تدریجی خاک صورت نپذیرد. این هدف، زمانی تحقق می یابد که سرعت از دست رفتن خاک، بیشتر از سرعت تشکیل آن نباشد. هنگامی میزان فرسایش، کمتر از مقدار تشکیل خاک یا برابر با آن است که خصوصیات خاک (مانند بافت، حاصلخیزی و عمق خاک ) در طول زمان ثابت بمانند. سرعت تشکیل خاک را نمی توان به دقت اندازه گیری کرد؛ ولی در شرایط طبیعی(ثابت بودن خصوصیات خاک با گذشت زمان )، حود ۳۰۰سال طول می کشد تا ۲۵میلی متر خاک سطحی تشکیل شود (بنت،۱۹۳۹). این مدت برای وقتی که بهم خوردگی، هوا دیدگی و شستشوی خاک با عملیات تهیه ی زمین، سرعت می گیرند به حدود ۳۰سال تقلیل می یابد.
در واقع، منظور از فرسایش قابل قبول، عبارت از حداکثر مقدار خاکی است که هر سال می تواند به وسیله فرسایش در یک خاک معین، بدون تاثیر در توان تولید درازمدت آن خاک به هدر رود. مقدار فرسایش قابل قبول، در حال حاظر نه براساس اطلاعات دقیق پژوهشی، بلکه بر مبنای بهترین قضاوت پژوهشگران صاحب نظر استوار می باشد. بایستی توجه داشت که میزان قابل قبول خاک از دست رفته ثابت نمی باشد و به تعدادی از عوامل کیفی و مدیریتی خاک (مانند عمق خاک، مقدار ماده ی آلی خاک و استفاده از عملیات مهار آب) بستگی دارد.
اگر خاک رخی از یک خاک عمیق با حاصلخیزی یکسان در تمام سطوح تشکیل شده باشد از دست دادن ۲۵میلی متر خاک در طول ۳۰سال خطر جدی در بر ندارد. حال آنکه از دست رفتن همین مقدار خاک از خاک رخ تشکیل شده از چند سانتی متر خاک بروی صخره های سخت، فاجعه آمیز است. بدین ترتیب ارقامی که به عنوان حد قابل قبول فرسایش مورد استفاده قرار می گیرند، به ندرت از ۵/۱۲ تن در هکتار در سال بالا ترهستند برای مثال در خاک های آمریکا ارقام بین ۵/۲ تا۵/۱۲ تن در هکتار در سال متداول می باشد. درآفریقا مرکزی رقم ۱۰تن در هکتار درسال برای خاک های شنی و۵/۱۲ تن درهکتار در سال برای خاک های رسی به کار می رود. در هر حال با توجه به حد قابل قبول فرسایش نه تنها می توان به منظور حفظ توان تولید خاک های با خصوصیات مختلف برنامه ریزی و مدیرت نمود؛ بلکه می توان از این ویژگی در ارزیابی و تعیین برنامه های نظارتی متعدد بهره گرفت.
مفاهیم وپیشینه تحقیق ۱۷
۲-۶- مراحل مختلف فرسایش
فرسایش به هر شیوه ای که صورت گیرد دارای سه مرحله ی اساسی می با شد که در زیر به توضیح آن پرداخته شده است.
۲-۶-۱- جدا شدن ذرات از توده های اصلی خاک
در این مرحله، ابتدا خاکدانه ها بر اثر از بین رفتن هوموس و کلویید های خاک، چسبندگی خود را از دست می دهد و از هم می پاشند. در نتیجه، خاک آماده ی فرسایش می شود در چنین وضعی، لایه ی سطح خاک که حاصلخیزترین قسمت آن است، به طور ناگهانی به تدریج توسط آب یا باد از جای خود کنده می شود. پس از فرسایش خاک رویی، لایه های غیر حاصلخیز زیری یا سنگ مادر آن ظاهر می گردد. عواملی مانند انجماد و ذوب متناوب، ضربه ی قطره های باران و جریان آب، اثر جدا کنندگی دارند و مواد را برای شسته شدن آماده می کنند.
۲-۶-۲- انتقال ذرات جدا شده
چون ذرات خاک، چسبندگی خود را از دست داده اند، نمی توانند در مقابل جریان های شدید آب ها یا بادهای تند مقاومت کنند. در نتیجه، از جای خود کنده می شوند و به نقطه ای دیگر منتقل می گردند.
مسافتی را که آب یا باد، مواد را با خود می برند، به عوامل مختلفی بستگی دارد که ازجمله می توان به شدت آب یا باد، شیب زمین، ریزی و درشتی آبرفت ها یا بادرفت ها هم چنین، مسطح و وسیع بودن جلگه ها و دشت ها اشاره نمود.
۲-۶-۳- تجمع و انباشته شدن مواد
آبرفت ها به تدریج که از شدت جریان آب و شیب زمین کاسته می شود، از حرکت باز می مانند و در سطح زمین رسوب می کنند؛ به طوری که ابتدا ذرات درشت تر و سپس ذرات ریزتر بر جای می مانند، در بعضی موارد، تجمع مواد آبرفتی به قدری زیاد است که یک طبقه ی رسوبی قابل توجه را تشکیل می دهند. بادرفت ها نیز هر جا به مانع(مانند گیاه، دیوار، سنگ و غیره)برخورد کنند، روی هم انباشته می شوند. این مواد در شرایط فوق العاده، تشکیل تپه های بزرگ و حتی توده های عظیم ماسه ای را می دهند. توده های عظیم ماسه ای(تلماسه های) جنوب شرق ایران که با ارتفاع حدود۲۰۰متر، مساحتی حدود”۱۶۲×۵۲” کیلومتر را اشغال کرده اند، نمونه ای از این بادرفت ها می باشند
مفاهیم و پیشینه تحقیق ۱۸
۲-۷- مهم ترین مناطق مستعد فرسایش
مناطق نیمه خشک و نیمه مرطوب دنیا (به ویژه چین، هندوستان، غرب آمریکا، روسیه ی مرکزی و نواحی مدیترانه ای)، سخت در معرض فرسایش قرار دارند. مشکل فرسایش خاک در این مناطق، همراه با نیاز شدید به حفاظت آب و موضوع حساس بودن شرایط اکولوژیکی محیط است؛ به طوری که حذف پوشش گیاهی (چه به صورت چرای دام و چه به شکل برداشت محصول)، باعث کاهش سریع مواد آلی می شود که تخریب خاک و خطر کویری شدن آن را در پی خواهد داشت.