ابزاری اصلی برای تغییر، رابطه درمانی است. کلید این رابطه درمانی، نگرش مبتنی بر باور احترام و پذیرش است. درمانگر از طریق ارتباط درمانی، حضور درمانی، همدلی و علاقه مندی عمیق شخصی، به مراجع نزدیک می شود. ویژگی اولیه مراحل توحید درمانی، کار کردن بر روی مشکل مطرح شده است. علاوه بر استفاده از روش های کلاسیک همدلی، با بهره گرفتن از گروه حمایتی، توجه گسترده تری به مشکل مطرح شده مبذول می‌گردد. وقتی فشار مشکل مطرح شده رو به کاهش می‌گذارد، فرد در تماس با مرکز عقل خود قرار می‌گیرد. مراجع با درک ماهیت رابطه درمانی و ویژگی های درمانگر که به عنوان الگو مشاهده می‌کند و با عمل بر مبنای انگیزش درونی با بهره گرفتن از فضایل، در بر آوردن احتیاجات زندگی اش مبادرت می‌کند.مراجع این فضایل را عمیقا رضایت بخش می‌یابد و در صدد راه هایی برای استفاده وسیع تر از آن ها بر می‌آید.
درمان از این تلاش ها حمایت می‌کند و فرد درمی یابد که این فضایل و نظام معنایی چارچوبی است که در آن فضیلت آشکار می‌گردد و در سراسر زندگی به کار گرفته می شود. بنابرین، درمان پیوسته در جریان است. فرد در امتداد مسیر رشد،هر چه بیشتر به توحید رسیده تا در نهایت به هدف نهایی، یعنی قرب پروردگار سبحانه و تعالی نایل خواهد گردید(جلال طهرانی،۱۳۸۳).
در فرهنگ اصیل اسلامی به طور ضمن هوش معنوی مورد توجه فراوانی قرار گرفته است.
به طور مثال، جامی(۱۳۸۱) به نقل از صادقی (۱۳۹۲)، بر اساس مطون مذهبی مؤلفه های ذیل را برای هوش معنوی برشمرده است:
۱-مشاهده وحدت در ورای کثرت ظاهری
۲-تشخیص و دریافت پیام های معنوی از پدیده ها و اتفاقات
۳-سوال و دریافت جواب معنوی در مورد منشا و مبدأ هستی(مبدأ و معاد)
۴-تشخیص قوام هستی و روابط بین فردی بر فضیلت عدالت انسانی
۵-تشخیص فضیلت فراروندگی از رنج و خطا و به کارگیری عفو و گذشت در روابط بین فردی
۶-تشخیص الگو های معنوی و تنظیم رفتار بر مبنای الگوی معنوی
۷-تشخیص کرامت و ارزش فردی و حفظ و رشد شکوفایی این کرامت
۸-تشخیص فرایند رشد معنوی و تنظیم عوامل درون و بیرونی در جهت رشئ بهینه این فرایند معنوی
۹- تشخیص معنای زندگی، مرگ و حوادث مربوط به حیات، نشور مرگ و برزخ، بهشت و دوزخ روانی
۱۰-درک حضور خداوندی در زندگی معمولی
۱۱-درک زیبایی های هنری و طبیعی و ایجاد حس قدردانی و تشکر
۱۲-داشتن ذوق عشق و عرفان که در آن عشق به وصال منشا دانش است نه استدلال و قیاس
۱۳-داشتن هوش شاعرانه که معنای نهفته در یک قطعه شعری را بفهمد
۱۴-هوش معنوی باعث فهم بطون قرآنی می شود و موجب می شود افراد کلام انبیا را راحت تر وبا عمق بیشتر درک نمایند
۱۵-هوش معنوی در فهم داستان های متون مقدس و استنباط معنای نمادین این داستان ها کمک فراوانی می‌کند
۱۶-هوش معنوی که در قرآن در مورد صاحبان آن صفت الولالباب به کار رفته است، باعث می شود افراد به جوهره حقیقت پی ببرند و از پرده های اوهام عبور نمایند.
هرچند عرفای اسلامی نیز این مؤلفه را ذکر نموده اند، ولی از آنجا که این مؤلفه ها به انسان بینش می‌دهند و باعث افزایش سازگاری او با هستی می‌شوند، می توان آن ها را جزء مؤلفه های معنوی قلمداد نمود.
عوامل مؤثر در هوش معنوی که در متون اسلامی تقوا و پرهیزگاری قلمداد شده است، به همراه تمرینات روزمره از قبیل تدبر در خلقت، تدبر در آفاق و انفس، روزه داری، عبادات، خواندن قرآن و تدبر صادقانه در آیات آن می‌توانند نقش اساسی در تقویت هوش معنوی داشته باشند.
مداخله های معنوی
در کتابی که به تازگی توسط انجمن روان شناختی آمریکا به چاپ رسیده است، نوعی راهبرد معنوی برای استفاده در مشاوره و روان درمانی مطرح می‌کنند. آنگاه با ذکر جزئیات، فهرست کلی مداخله های ممکن را ارائه و توضیح می‌دهند. این مداخله ها عبارتند از:
دعا
صرف نظر از هر معنایی که دعا برای درمانگر دارد، دعا برای درمانجو ممکن است معنا های کاملا متفاوتی داشته باشد.
معنای دعا برای مراجع، با هر آنچه که این عمل برای مشاور معنا می‌دهد، می‌تواند بسیار متفاوت باشد.
تحقیق رز در سال ۱۹۹۳ نشان داد که موضوع دعا در درمانگری مسئله ساده ای نیست، به این صورت که فقط درمانگر، در درون یا بیرون از جلسه ی درمان، برایدرمانجو دعا کند. دعا را ممکن است درمانگر و بخاطر توفیق کار درمانی یا برای تمرکز بر مراجع و مشکل خاص او، آن هم بخصوص زمانی که کار درمان به بن بست رسیده به کار ببرد.
رز از بی میلی مراجعان برای بحث درباره ی دعا سخن می‌گوید و با توجه به تجربه های شخصی اظهار می‌دارد: (( شخصا متوجه شده ام که بیشتر اوقات سخن گفتن خصوصی درباره ی دعا می‌تواند همراه با خطر باشد و احتمالا در باب مسائل جنسی، باعث شرم و خجالت مراجعان شود، این احتیاط حتی در اجتماعات کلیسایی نیز رعایت می شود )). او توجه ما را به ارزش دعا کردن مراجعان، بخصوص مراجعانی که به صورت عادتی دعا می خوانند، جلب می‌کند: ((از طریق دعا کردن در فاصله جلسات درمان، مقدار زیادی از درد های روان شناختی عمیقی که مراجعان با آن ها دست به گریبانند، در ذهنشان حلاجی می شود)). (صادقی ، ۱۳۹۲).
بحث درباره ی مفاهیم الهیات و کتاب های مقدس[۲۴]
بسیاری از محققین از جمله ریچاردز و برگین (۱۹۹۷) پیشنهاد کرده‌اند که در جلسه ارزیابی مراجعان، درباره پیشینه و باورهای مذهبی و معنوی آن ها پرس و جو کنیم . این روش پیامد های بسیار دارد و یکی از آن ها این است که به مراجع بفهمانیم در صورتی که خود او بخواهد،معنویت او به عنوان بخشی از درمان قابل بررسی است. بدین ترتیب درمانگر می‌تواند نقش ایمان مذهبی یا فقدان آن را در مراجع ارزیابی کند و بفهمند که آیا مراجعه به کتب مقدس به طور بالقوه می‌تواند به طور بالقوه بخشی از درمان در نظر گرفته شود یا خیر؟ این عمل باعث می شود که درمانگر آشکارا بر اساس چارچوب مرجع مراجع عمل کند.
استفاده از آرامش معنوی[۲۵] و فنون تصویر سازی[۲۶]
استفاده از آرامش و تصویر سازی، بخش ارزشمندی از مهارت های اساسی هر درمانگر التقاتی یا ترکیب گر است.
شواهدی در مورد اثر بخشی این نوع کار درمانی وجود دارد. به عنوان مثال پراپست[۲۷] و همکاران(۱۹۹۲)در ایالات متحده دریافتند که از میان ۵۹ آزمودنی مذهبی که دچار افسردگی بودند کسانی که با بهره گرفتن از تصویر سازی مذهبی یا مشاوه مذهبی با کشیش ها تحت درمان شناختی-رفتاری قرار گرفته بودند در مقایسه با گروهی که تحت راهبرد شناختی –رفتاری استاندارد قرار نگرفته بودند یا در فهرست انتظار بودند، پس از۲۰-۱۸ جلسه درمان، افسردگی کمتر و نمره های سازگاری بیشتری داشتند. این تفاوت ها پس از پیگیری های سه ماهه و دو ساله، به این اندازه بارز نبود.
ترغیب مراجعان به بخشایشگری
بخشایشگری یکی از عناصر کلیدی مراقبت مذهبی است.
فرم در حال بارگذاری ...
