وبلاگ

۲-۲-۴ شبکه عصبی مصنوعی :^[۲۲]
در مرجع [۱۶] کاربرد شبکه عصبی برای کنترل یک سیستم غیر خطی پیشنهاد شده است. همان طور که می دانیم با تغییر بار در طول زمان فرکانس نیز تغییر می کند. حال اگر این نوسانات را به سیستم عصبی دهیم می ­تواند با آموزشی که از شبکه در حال کار می بیند، مقدار شیر بخار را طوری تغییر دهد که حداقل انحراف فرکانس را از مقدار نامی داشته باشیم و طبق روال کنترل فرکانس، برای سیستم دو ناحیه ای نیز برای توان عبوری از خط انتقال سعی برآن است که در حالت ماندگار یه سمت صفر میل نماید. هر دو کنترلر­ها از الگوریتم ضرایب برگشتی^[۲۳] استفاده کرده ­اند. یک ماتریس متغییر برای متغیرهای ۱-انحراف فرکانس ۲-توان خروجی توربین ۳- توان خروجی هیدرولیک تعریف کرده که به مقدار مانای ۱-صفر و۲-مقدار بار ۳-مقدار بار بر ضریب هیدرولیک می خواهیم دست یابیم .
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

شبکه عصبی یک سیستم پردازش اطلاعات است، در این سیستم عنصری به عنوان “سلول های پردازش عصبی ” نامیده می شود. سیگنال­ها با بهره گرفتن از لینک­های اتصال منتقل می شود. لینک های پردازش همراه وزن است، که به همراه چندین سیگنال ورودی برای هر شبکه عصبی معمولی ضرب در مقدار سیگنال ورودی می شود. شبکه های عصبی یک منطقه بسیار گسترده ای را پوشش می دهد. هر نورون دارای بیش از یک ورودی می باشد. نورون ها با ورودی­ ها در شکل ۲-۴ نشان داده شده است. ورودی های فردی P1، P2، ….روابط در هر وزن توسط عناصر مربوطه w که ماتریس وزن نورون است به همراه مقداری که به آن اریبی^[۲۴]می گویند جمع شده برای سیگنال n که تحت تابع f برای مقاصد مختلف به کار می رود .
شبکه عصبی از مجموعه ای از شبکه هایی متصل به هم است که به طور موازی و بسیار گسترده متشکل از عناصر^[۲۵] مصنوعی از نورون های مصنوعی هستند و با اتصالشان می توانند بر روی موضوعات سیستم اصلی عمل نمایند که این عمل مشابه سیستمهای عصبی بیولوژیکی می باشد. شبکه های عصبی به عنوان یک روش قدرتمند برای شناخت الگو، کنترل، توابع نگاشت و تعمیم دادن شناخته شده اند. [۲]
شکل ۲-۵-یک لایه شبکه عصبی
ویژگی­های اصلی شبکه عصبی عبارتند از :
سرعت بالای محاسبات به دلیل موازی بودن و تحمل خطای همزمان در آسیب به تعدادی از گره­ها بر عملکرد کلی آن تاثیر چشمگیری ندارد. تعلیم و یادگیری شبکه بر اساس اطلاعاتی که از محیط می­گیرد، صورت می­پذیرد. جستجوی هدف عملکردی که در آن هدف بدست آمده اندازه گیری شده و برای سازماندهی سیستم بوسیله خودش استفاده می شود .
مزایای استفاده از فناوری شبکه عصبی مصنوعی :
سریع بودن
دارا بودن قابلیت یادگیری
تطبیق یافتن با داده ها
مقاوم بودن
مناسب برای مدل کردن توابع غیرخطی
کاربرد یک شبکه عصبی برای کنترل سیستم غیر خطی توضیح داده شده است. یک واحد تولید، توان مورد نیاز برای درخواست بار را تامین می کند و تغییر بار فرکانس را دچار انحراف کرده که یک شبکه عصبی را آموزش می دهد. برای کنترل تنظیم دریچه بخار که سریعا مقدار فرکانس را به مقدار نامی برساند. پاسخ گذرای فرکانس را برای حداقل شدن خطا بدست آورده است.از روش پس انتشار^[۲۶] برای آموزش شبکه استفاده کرده که نتایج بهتری نسبت به PIمعمولی دارد.در مراجع دیگر کارکرد آن برای سیستم غیر خطی با روابط برای کنترل فرکانس شرح داده شده است.
۲-۲-۵کنترل منطق فازی^[۲۷]
منطق فازی یک فرایند تفکر یا یک روش حل مسئله در کنترل مهندسی سیستم­ها می­باشد که برای کنترل سیستم در زمانی که ورودی مبهم یا مدل های ریاضی از تمام پروسه وجود ندارد، استفاده می شود. منطق فازی می تواند تعداد معقول ورودی پردازش انجام دهد، اما پیچیدگی سیستم، تعداد ورودی و خروجی را افزایش می دهد. کنترل منطق فازی شامل سه مرحله اصلی، یعنی فازی ساز، موتور استنتاج قوانین و غیر فازی سازی است. [۱۷] [۱۸]

شکل۲-۶-نمای پایه یک شبکه فازی
فازی سازی :
فازی سازکه مقدار ورودی پروسه را به مقدارمورد نیاز به فازی تبدیل می کند.
غیر فازی سازی تبدیل مقدار فازی به مقدار واضح برای استفاده در سیستم است.
روش های بسیاری برای ساخت غیر فازی سازی وجود دارد، خروجی از جدول تابع عضویت می تواند روش ماکزیمم، مینیمم باشد. [۲]
منطق فازی
گام مهم در طراحی یک کنترل کننده منطق فازی تعیین پایه دانش فازی است که متشکل از پایه قوانین، مجموعه ای از تعاریف، و عوامل تغییر مقیاس شدن است. در این مرجع از روشی برای تولید قوانین به صورت اتوماتیک برای کنترل یک پروسه غیر خطی استفاده شده. مقدارضرایب توسط یک الگوریتم جستجوی مانند گرادیان^[۲۸] شده توسط تابع هدف عملکرد به دست آمده است. منطق فازی با بهره گرفتن از میرایی پاسخ پله تنظیم مقیاس عوامل فازی شدن را نمایش می دهد. [۱۹]
در مرجع [۲۰]یک سیستم قدرت تک ناحیه ای از کنترل کننده PI همراه با فازی برای کنترل فرکانس استفاده کرده است که برای رسیدن به پاسخ مناسب دو معیار مهم (رسیدن به حالت پایدار و فراجهش) برای هر سیستم دارد که در اینجا عملکرد مناسب برای آن بدست آورده شده است.از میان روش های مورد بحث برای معیار خطا می توان به موارد زیر اشاره کرد که یک روش یادگیری اتوماتیک با الگوریتم ژنتیک برای بدست آوردن قوانین فازی است.

(۲-۴)

(۲-۵)

هرچه یک کنترل خودکار تولید بهتر عمل کند، مقادیر دو معیار فوق کمتر خواهد شد. در مرجع [۲۱] یک روش فازی با ضرایب PI برای کنترل فرکانس با توابع عضویت نسبتا زیاد طراحی شده که البته برای خط انتقال یک تابع هدف نوشته شده است که مقدار آن هرچه کمتر شود از روی ماتریس حالت کل سیستم ضرایب را برای مدل فازی بدست می آورد؛ با وجود آن که سیستمی اعم از بار و یا تولید کننده توان اضافه شود، ماتریس حالت تغییر می کند که برای طراحی کنترلر باید ماتریس نوشته و ضرایب را از روی آن بدست آوریم.
مرجع [۲۲] شامل سیستم قدرت گسترده ای است که وسایل الکتروموتوری زیاد به همراه سیستم فتوولتاییک به آن متصل شده و از کنترلر فازی برای کاهش انحراف فرکانس بهره برده است. سیستم فازی دارای سه ورودی که میانگین تابش و انحراف فرکانس و تغییر تابش برای دو بلوک فازی که در شکل ۲-۶ نشان داده شده.

شکل ۲-۷- سیستم تولید قدرت منطق فازی پایه مرکزی [۲۲]
از تعداد کل واحد تولید فتوولتاییک در یک بازه زمانی میانگین گرفته و با تغییر فرکانس در بلوک ۱ فازی برای تولید ضرایب کنترلی ، که در جدول طرح پیشنهادی برای قوانین فازی داریم:
جدول ۲-۱-قوانین فازی برای بلوک اول [۲۲]
که در آن NB : مقدار منفی بزرگ و NS: مقدار منفی کم و PS :مقدار مثبت کم و PB : مقدار مثبت زیاد و ZO : مقدار نزدیک صفر

الف) عملکرد سریع و مدل‌سازی آسان با MODAEM، عنصر آنالیتیکی مدل که با GMS کامل می‌شود‌‌.
ب) شبیه‌سازی نشت از سد و دیواره‌‌های آب بند با مدل SEEP2D.
۲- مدل جریان سه بعدی^[۳۰] که موارد زیر را در بر می‌گیرد:
الف) مدل سه بعدی عناصر محدود محیط اشباع با MODFLOW.
ب) مدل سه بعدی عناصر محدود محیط اشباع و غیر اشباع با FEMWATER.
۳- مدل انتقال جرم حل شده^[۳۱] شامل:
الف) شبیه‌سازی ساده انتقال تحلیلی^[۳۲] با ART3D.
ب) شبیه‌سازی ساده انتقال سه بعدی با MT3D، MODPATH و FEMWATER.
ج) مدل انتقال فعال سه بعدی با RT3D یا SEAM3D.
د) مدل انتقال فعال چند فازی با UTCHEM.
۴- جریان و انتقال در محیط غیر اشباع^[۳۳] شامل:
مدل جریان و انتقال کامل سه بعدی در محیط اشباع و غیر اشباع با FEMWATER و UTCHEM.
GMS نرم افزاری تحت ویندوز می‌باشد که کار کردن با آن را بسیار ساده می‌سازد. موتور محاسباتی آن Modflow می‌باشد که معادلات جریان را به عنوان یک مدل شبیه‌سازی جریان یک، دو و سه بعدی مدولار در آبخوان­‌های محصور، نیمه محصور و آزاد در حالت پایدار و گذرا می‌سازد. معادلات حاکم در این مدل در دستگاه مختصات دکارتی نوشته شده و به روش تفاضل محدود حل می‌شوند (افتخاری، ۱۳۸۹). این نرم افزار یک مدل قابل دسترس برای عموم به طور رایگان است که به راحتی می‌توان از طریق شبکه اینترنت به آن دسترسی پیدا کرد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

در این قسمت به منظور آشنایی با نرم افزار و شناخت ویژگی‌هایی که آن را از سایر نرم افزارهای مدل‌سازی کمی و کیفی متمایز ساخته است، به اختصار به معرفی نرم افزار و ابزار‌های موجود در آن پرداخته می‌شود‌‌.
GMS شامل ده مدول می‌باشد که در ذیل به طور خلاصه به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود:
۲-۳-۸-۱- Map Module
مدول ترسیمی ابزار‌های مناسبی برای استفاده از انواع مختلف اجزای ساده GIS (نقطه، خط و چند ضلعی) را برای تهیه مدل عددی فراهم می‌آورد. مدول ترسیمی چهار پدیده را که شامل feature objects, drawing objects, digital image و فایل‌‌های DFX می باشند، پشتیبانی می کند. صرفه جویی در زمان و دقت بالا از خصوصیات مهم GMS می‌باشد.
وجود مدول ترسیمی و گرافیکی، GMS را با دیگر نرم افزار‌ها و کد‌های تهیه مدل (جریان و انتقال) کاملاً متمایز ساخته ‌است. مدول ترسیمی با ارائه یک سری ابزار‌های GIS در کلیه مراحل تهیه مدل به خصوص تهیه مدل مفهومی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
وارد کردن داده‌‌ها با فرمت‌های گوناگون از نرم افزار‌‌های مختلف به خصوص از پایگاه اطلاعاتی GIS از دیگر خصوصیات بارز GMS می‌باشد. با گذشت زمان و جمع آوری داده‌‌های هیدروژئولوژیکی، هیدرولوژی و چینه نگاری جدید و شناخت بیشتر آبخوان و با بهره گرفتن از ابزار‌‌های موجود در مدول ترسیمی به راحتی می‌توان مدل تفهیمی جدید را با صرف زمان بسیار کم تهیه کرد و پس از تبدیل مدل مفهومی به مدل MODFLOW آن را دوباره اجرا کرد. وجود ابزار‌های GIS نظیر انتخاب و تهیه نقطه، خط و پلیگون و جدول اسنادی برای هر یک از پدیده‌‌های فوق، امکان ساخت مدل‌‌های تفهیمی در مناطقی با پدیده‌‌های زیاد هیدرولوژیکی (نظیر چاه، چشمه، رودخانه، زهکش، آب‌های سطحی و….) را به سادگی امکان پذیر می‌سازد.
هر یک از پدیده‌‌های هیدرولوژیکی یاد شده دارای چندین خصوصیات هیدرولیکی می‌باشند. به عنوان مثال هریک از چاه‌‌های بهره برداری علاوه بر موقعیت جغرافیایی آن‌ها دارای خصوصیات نوع چاه، نرخ پمپاژ و … می‌باشند که می‌توان در صفحه گسترده‌‌ها با انتخاب فرمت قابل قبول برای GMS، تهیه و وارد مدل کرد و از آن پس به عنوان یک پوشش در پنجره Data tree و در مدول ترسیمی قرار داد. البته در حال حاضر در کشور ما اغلب ویژگی‌‌های فوق از چاه‌‌های بهره برداری به صورت مدون موجود نیست ولی در صورت وجود وجود پایگاه اطلاعاتی GIS و یا حداقل فایل کامپیوتری آن‌ها (به صورت اکسل و غیره) وارد کردن آن‌ها به سادگی و با صرف زمانی اندک صورت می‌گیرد.
صرفه جویی در زمان وقتی از اهمیت فوق العاده زیادی برخوردار خواهد بود که تعداد چاه‌‌های بهره برداری زیاد باشند و به خصوص آماده کردن آن‌ها برای ورود به مدل آب زیرزمینی در شرایط ناپایدار نیاز باشد که هرچه دوره‌‌های تنش بیشتر باشد به همان اندازه داده‌‌های مورد نیاز چند برابر شده و نیاز به مدیریت داده‌‌ها از اهمیت بیشتری برخوردار خواهد بود. نرم افزار GMS به خوبی تمامی مطالب فوق را بر آورده می‌کند که از معیار‌های مهم در انتخاب آن برای تهیه مدل جریان آب زیر زمینی آبخوان دشت ایج نیز می‌باشد.
۲-۳-۸-۲- TIN^[34] Module
مدول شبکه مثلثی بی قاعده، در مدل کردن سطوح به کار می‌‌رود. این شبکه‌ها‌‌ برای نشان دادن سطوح یک واحد زمین‌شناسی یا سطحی که توسط یک تابع ریاضی تعریف شده، به کار می‌رود. مقادیر هریک از لبه‌‌های سطوح تشکیل شده مثلثی TIN به صورت خطی تغییر می یابد. در GMS می‌توان به طور همزمان چندین TIN را مدل کرد و با فعال کردن یکی از آن‌ها و غیر فعال کردن بقیه عملیات مختلفی از جمله نمایش سه بعدی درون‌یابی و … را بر روی TIN فعال انجام داد. با بهره گرفتن از ابزار‌های موجود در مدول TIN می‌توان آن‌ها را ویرایش کرد و همچنین به انواع دیگر داده‌‌های GMS تبدیل نمود.
۲-۳-۸-۳- ۲D Scatter Point Module
مدول نقاط پخش شده دو بعدی برای درون‌یابی و تعمیم داده‌‌های نقطه‌ای پراکنده که در سطوح توزیع شده‌اند به کار برده می‌شوند که برای این کار از چهار تابع خطی و غیر خطی درون‌یابی از جمله کریجینگ^[۳۵] استفاده می‌کند. یکی از مهمترین مدول موجود در GMS، مدول نقاط پخش شده دو بعدی است. در GMS از این مدول، استفاده گسترده ای صورت می‌گیرد. درون‌یابی نقاط، تبدیل آن‌ها به دیگر داده‌‌های GMS نظیر TIN، نقاط مشاهده‌ای، گره‌‌های شبکه و آزمون و آنالیز داده‌‌های نقاط با بهره گرفتن از توابع آماری مختلف از مزیت‌‌های مدول نقاط پخش شده می‌باشد. داده‌‌ها با فرمت‌‌های مختلف را می‌توان به هنگام وارد کردن به GMS به نقاط پخش شده دو بعدی تبدیل کرد. این فرمت‌‌ها عبارتند ازText، dbf، shp.
مدول گمانه‌‌ها در مدیریت داده‌‌های گمانه‌ای و حفاری‌‌ها به کار برده می‌شود‌‌. تهیه مقاطع در طول گمانه‌‌های مختلف از جنبه‌‌های مهم آن است. داده‌‌های گمانه شامل داده‌‌های نمونه و داده‌‌های چینه نگاری یا هر دو می‌باشد. داده‌‌های چینه نگاری برای نمایش لایه‌‌های خاک موجود در لاگ‌‌های حفاری به کار می‌رود. لایه‌‌های خاک با بهره گرفتن از بخش‌‌ها و مرز‌‌های مجاورتی نمایش داده می‌شود‌‌. یک بخش، یک لایه خاک و مرز مجاورتی، اینترفاز بین دو بخش می‌باشند و در ساخت و تهیه TIN، Solid و شبکه سه بعدی با المان محدود به کار می‌روند. داده‌‌های نمونه، داده‌‌های حاصل از نمونه‌برداری پیوسته در طول چاه را نشان می‌دهند. داده‌‌های نفوذسنج مخروطی و داده‌‌های ژئوفیزیکی چاه مثال‌‌هایی از داده‌‌های نمونه هستند. داده‌‌های نمونه‌ای در یک سری داده‌‌هایی که می‌توان آن‌ها را دستکاری کرد ذخیره می‌شوند. از داده‌‌های نمونه‌ای می‌توان در تفسیر چینه نگاری خاک استفاده کرد.
۲-۳-۸-۴- Solid Module
مدول حجمی یا سه بعدی GMS در تهیه مدل‌‌های سه بعدی چینه نگاری به کار برده می‌شود‌‌. پس از تهیه این مدل می‌توان از مکان‌‌های مختلف آن برش تهیه کرد. در واقع از این مدول برای شناسایی بهتر منطقه مورد مطالعه استفاده می‌شود‌‌. همچنین با بهره گرفتن از آن می‌توان داده‌‌های ارتفاعی لایه‌‌های مختلف آبخوان را برای مدل Modflow مستقیماً استخراج کرد.
از مدول حجمی GMS با بهره گرفتن از لاگ‌‌های حفاری، مدل سه بعدی استراتیگرافی^[۳۶] منطقه مورد مطالعه تهیه می‌شود. پس از تهیه مدل سه بعدی می‌توان از هر منطقه مدل، مقطع عرضی تهیه کرد. همچنین از آن در محاسبه حجم مدل سه بعدی و تعریف داده‌‌های ارتفاعی مدل عددی (تراز سنگ کف، توپوگرافی، تراز لایه‌‌های محبوس کننده) Modflow استفاده می‌شود.
۲-۳-۸-۵- ۳D Scatter Point Module
این مدول برای درون‌یابی از یک سری نقاط سه بعدی به شبکه‌‌ها یا TIN به کار می‌رود. علاوه بر موارد گفته شده در بالا در GMS با بهره گرفتن از بسته نرم افزاری T-progress، مدل‌‌های چندگانه احتمالی هتروژنیتی آبخوان تهیه می‌گردد که در تهیه مدل به روش تصادفی مورد استفاده قرار می‌گیرد. بسته نرم افزاری T-progress با بهره گرفتن از داده‌‌های چاه‌‌های حفاری (لاگ حفاری)، چگونگی توزیع لاگ‌‌ها در دشت، وضعیت قرارگیری لایه‌‌های زمین‌شناسی تشکیل شده از مواد مختلف، نسبت فراوانی این مواد به یکدیگر و نیز با بهره گرفتن از توابع آماری نظیر زنجیره مارکف سری‌‌های مواد زمین‌شناسی چند گانه‌ای را در بسته نرم افزاری ^[۳۷] LPFبه وجود می‌آورد. استفاده از بسته نرم افزاری T-progress برای مناطقی که هتروژنیتی پیچیده‌ای دارند و انطباق کافی بین لاگ‌‌های حفاری برای تهیه مقاطع عرضی از آن‌ها نیست، مناسب می‌باشند.
۲-۳-۸-۶- Modflow
یک مدل سه بعدی به زبان فورترن موجود در GMS می‌باشد که قابلیت تهیه شبکه با هر دو روش مرکزبلوکی و مرکزشبکه‌ای را دارد. GMS به عنوان یک پیش و پس پردازشگر، Modflow را پشتیبانی می‌کند. داده‌‌های ورودی برای Modflow توسط GMS تهیه و در فایل‌‌هایی ذخیره می‌شوند که این فایل‌‌ها توسط Modflow به هنگام راه اندازی از GMS فراخوانی می‌شوند. منظور از مدولار^[۳۸] بودن برنامه این است که برنامه از قسمت‌‌های مجزا و مستقل تشکیل شده‌ است که وظیفه خاصی را به عهده دارند. ساختار مدولار آن شامل یک برنامه اصلی و یک سری از برنامه‌‌های فرعی کاملاً مستقل می‌باشد که مدول نامیده می شود.
مدول‌‌ها به صورت بسته‌‌هایی گروه بندی شده‌اند که هر بسته در ارتباط با قسمتی از سیستم هیدرولوژیکی که بایستی شبیه‌سازی شود، می‌باشد. از آن جمله می‌توان به جریان آب به سمت زهکش‌ها، ارتباط هیدرولیکی با رودخانه یا حتی حل معادلات خطی اشاره کرد. طراحی مدولار برنامه این توانایی را به کاربر می‌دهد که بتواند شرایط هیدروژئولوژیکی متفاوت را به صورت جداگانه در داخل مدل مورد آزمایش قرار دهد. مزیت دیگر این طراحی در این است که مدول‌‌های جدید را بدون تغییر نسخه موجود می‌توان مورد استفاده قرار داد. انواع آبخوان‌‌ها که می‌توانند مورد شبیه‌سازی واقع شوند تحت فشار، آزاد یا ترکیبی از این دو می‌باشند. تنش‌‌های خارجی از قبیل چاه‌‌ها، تغذیه ناحیه‌ای، تبخیر و تعرق زهکش‌‌ها و رودخانه‌‌ها نیز می‌تواند شبیه‌سازی شود.
۲-۴- مبانی فیزیکی و معادلات حاکم بر جریان آب زیرزمینی
معادلات حاکم بر جریان آب زیرزمینی مانند معادلات در یک محیط متخلخل است. این جریان به خصوصیات ماده متخلخل، خصوصیات جریان و پارامترهای جریان بخصوص گرادیان هیدرولیکی بستگی دارد. رابطه دینامیک میان این پارامترها با در نظر گرفتن دامنه جریان توسط معادلات جزئی بیان می‌شود‌‌. با ترکیب قانون دارسی و معادله پیوستگی معادلات جزئی آب زیرزمینی به دست می‌آید. اگر ابعاد آبخوان، شرایط مرزی، شرایط اولیه و خصوصیات هیدورلیکی مشخص باشند این معادلات را می‌توان حل کرد و هد هیدرولیکی در نقاط مختلف را پیدا کرد.
۲-۴-۱- قانون دارسی
هنری دارسی در سال ۱۸۵۶ آزمایشی ترتیب داد تا به وسیله آن فاکتورهای موثر بر جریان آب در یک فیلتر شنی را تعیین کند. شکل ۲-۲، نمایشگر نمونه‌ای از آزمایش دارسی است. برای این کار، با اندازه گیری زمان پر شدن یک ظرف به حجم یک متر مکعب که در انتهای استوانه ماسه‌ای قرار داشت دبی را اندازه گرفت و همچنین افت هد در طول ستون را با انجام آزمایشات متعدد اندازه گیری کرد.
دارسی تعیین کرد که برای یک نوع ماسه، نرخ حجمی تخلیه Q به ­طور مستقیم با افت هد و با سطح مقطع جریان A و به ­طور معکوس با طول ستون ماسه ارتباط دارد. ثابتی که برای تبدیل این تناسب به تساوی به کار برده می‌شود‌‌، ثابت K یا هدایت هیدرولیکی است. با این شرایط قانون دارسی به صورت زیر تعریف می‌شود‌‌:
(۲-۱)
علامت منفی نشان دهنده این است که جهت جریان به سمت هد کمتر است.
شکل (۲-۲): نحوه تغییرات هد در ستون ماسه در آزمایش دارسی (محمدی، ۱۳۸۶)
اگر ما در اینجا تخلیه ویژه را به صورت V=Q/A تعریف کنیم هنگامی که در حالت حدی افت در یک فاصله کوتاه اتفاق می­افتد، می‌توان رابطه دارسی را به فرم دیفرانسیلی زیر نوشت:
(۲-۲)
واحد تخلیه ویژه، همان واحد سرعت است و به عنوان سرعت دارسی شناخته می‌شود‌‌. بایستی توجه شود سرعت دارسی یک سرعت مصنوعی است. سرعت متوسط آب از تقسیم سرعت دارسی بر تخلخل ویژه، به دست می‌آید.
(۲-۳)
با تعمیم قانون دارسی برای سه بعد در جهت z, y, x خواهیم داشت:
(۲-۴)

(۲-۵)

۲-۱)حق آزادی بیان:
براساس این حق غیرمسلمانان حق دارند درهمه زمینه های عقیدتی ،فکری،قانونگذاری وسیاسی اظهارنظرکنند،بدون آنکه مورد تعقیب ،تهدید ویا آزار قرار گیرند.اسلام آزادی نظررا جایزشمرده وآن را حق طبیعی هرانسانی دانسته است،”انسان آزاد است تادرباره هرچه که بخواهد،سخن گوید وآزاداست بحث کند وحکومت موجود را اگرازراه حق به کژراهه رفت به نقد بکشد،لیک آیین اسلام اجازه نمی دهد که ازاین آزادی درراه دشمنی با دیگران استفاده شود”^[۸۴]
۳-۱)حق آزادی سیاسی:
آزادی سیاسی ازانواع آزادی هایی است که اسلام آن را پذیرفته است .معنای آزادی سیاسی آن است که”آدمی درهیئت حاکمه دولت وجامعه عضوی فعال باشد،چندان که فرصت برای او مهیا باشد،آن گونه که خواستش شنیده شود واو بر وضع قوانین وترسیم سیاست حکومت اثرگذارباشد واین از رهگذر استفاده ازحقوق او درآزادی بیان وآزادی رای گیری درباره قوانین خواهدبود”^[۸۵] اسلام افراد را از آزادی های سیاسی برخوردارساخته ودولت را ملزم کرده ازآن حمایت کنند.

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۴-۱)حق امنیت:
درحکومت اسلامی ،اقلیتهای مذهبی حق امنیت دارند وبه دور ازهرگونه تعرض وآسیبی ،درامن وامان تحت حمایت حکومت اسلامی زندگی می کنند.”براساس این حق ،اقلیتهای مذهبی درجامعه اسلامی نه تنها ازطرف مسلمانان درامنیت وآسایش هستند بلکه حکومت اسلامی خودرا موظف میداند ازآنها درمقابل متجاوزان خارجی هم حمایت کند واجازه کوچکترین تعرض به جان ومال آنهاراندهد”^[۸۶] همچنین دراین زمینه جنگ علیه مشرکین وکفار نیز درحقوق بین الملل اسلام آیینی دارد “ومادامی که دشمن تعدی نکند،مسلمانان جنگ نمی کنند ودرهنگام دفاع نیزصرفاً مقابله به مثل کرده ،وازاصول قانونی تجاوزنخواهند کرد وتجاوز ازمقررات جنگ،تعدی به حکم خداوند است”^[۸۷]
۵-۱)حق برخورداری ازعدالت اجتماعی:
عدالت اجتماعی دراسلام دارای جایگاه مهم واساسی می باشد واسلام یکی ازاهداف انبیاء را برقرای عدالت دانسته است واجرای آن را به طورمطلق وبدون هیچ گونه قید وشرطی مطرح کرده است .مولای متقیان حضرت علی (ع) درنامه خود به مالک اشتر می نویسند”عدالت رادرحق اهل ذمه اجراکن ،به مظلوم حق بده وبه ستمگرسخت بگیر”^[۸۸] ، همچنین :”اسلام با تاکیدفراوان برمساله حفظ میثاق های بین المللی و رعایت عهدوسوگند حقوقی پافشاری کرده است”^[۸۹]
۶-۱) حق استقلال قضایی:
“اسلام مطابق قرارداد ذمه حق ترافع قضایی را برای احقاق حق اقلیت های دینی به رسمیت شناخته است.آنان در موراد زیر میتوانند ازاین حق استفاده کنند:
الف)ذمی،مدعی ومسلمان مدعا علیه یا بالعکس باشد،یعنی درصورتی که یک طرف دعوا مسلمان باشد، آنها می توانند به مراجع قضایی اسلام مراجعه کنند وحکم صادره لازم الاجراء است. ازبارزترین مظاهر عدالت واستقلال قضایی اهل کتاب این است امام علی(ع) درزمان حکومت خویش ،در داد گاه حضور یافت ودرکنار یهودی طرف دعوا نشست وقاضی به نفع یهودی حکم صادر کرد…. ازآنجا که یهودی می دانست حق با علی (ع) است وزره مورد نزاع از اوست،تحت تاثیر رفتار عادلانه آن حضرت قرار گرفت ومسلمان شد و زره امام(ع) را به آن حضرت تقدیم کرد.
ب)اگر دو طرف دعوا هر دو اهل کتاب باشند،می توانند به مراجع قضایی اسلام مراجعه کنند ،اما اجباری در این کار نیست ،چنانچه محکمه اسلامی نیز مجبور نیست به درخواست آنان پاسخ مثبت دهد.احکام الهی در کتاب آسمانی اقلیت های دینی موجود است ،اما آنها در مواردی که داوری محاکم اسلامی را به نفع خود ببیند،به آنجا مراجعه می کنند،به همین دلیل اسلام این اختیار را به محاکم اسلامی داده تا با تشخیص تمام،در این زمینه اقدام نمایند،در هرحال استقلال قضایی اقلیت های دینی امتیازی است که اسلام برای آنها قائل شده .”^[۹۰]
همچنین ازدیگر حقوق اقلیتها درجامعه اسلامی ،حق تساوی دربرابر قانون،حق آزادی فعالیتهای اقتصادی وبازرگانی می باشد.
۲-پیمان نامه های عدالت محور:
اسلام درطول تاریخ، پیمان نامه های عدالت محوری را داشته است که می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
۱-۲)پیمان پناهندگی سیاسی:”رعایت میثاق با کافران واجب است واگر کسی به مسلمانی ستم کرده ولی پناهنده سیاسی شد به کشوری که با مسلمانان میثاق پذیرش پناهنده سیاسی دارد،مسلمان حق تعرض به آن پناهنده سیاسی را ندارد”^[۹۱].
درهمین زمینه خداوند متعال در قرآن کریم می فرمایند”ای مسلمانان اگر ازمیان منافقین گروهی که با هم پیمانان شماوابستگی دارند به آنها پناهنده شوندویا به حضورشمابیایند درحالیکه ازجنگ وفتنه گری علیه شما دست برداشته وپیشنهاد صلح می دهند ،بپذیرید وازدستگیری وکشتن آنها دست بردارید،اگرخداوند می خواست قطعاً آنها رابرشما مسلط می ساخت وبا شما می جنگیدند،همانطور که رعب وترس شمادر دل آنها انداخت وآنها
راتسلیم شما کرد،پس درصورت تسلیم شدن وپیشنهادصلح ازطرف آنها،دیگرراهی برای مبارزه وجنگ با آنان وجود ندارد”^[۹۲] احترام به این تعهد بالاترین معیارقسط وعدل است واین دین اسلام است که می تواند جهانی باشد.
۲-۲)پیمان مالی: اگرپیمان مالی با غیرمسلمانان بسته شد باید مسائل مالی وحقوقی آن پیمان رعایت شود دراین زمینه آیت ا… جوادی آملی اشاره داشتند که”اگرکسی مومن ومسلمانی را عمداً کشت،گذشته ازقصاص چنانچه توبه نکرده باشد،کیفرتلخ اوجهنم است واین مسئله کلامی است و چنانچه اشتباهاً مومنی را کشت،باید دیه بپردازد واگربازماندگان این مقتول مسلمان هستند،دیه را به آنها می دهندوچنانچه بازماندگان مقتول،مسلمان نیستند وازکافران ودشمنان مسلمانان هستند،دیه مسلمان به آنها نمی رسد،ولی چنانچه میثاقی بسته شده است که هیچ کدام ازدوگروه خونشان هدر نرود و از هر دو گروه کسی کشته شدوبه اشتباه بود باید به آن میثاق احترام گذاشت وبه بازماندگان آن چیزی راپرداخت کرد که تعهد شده است”^[۹۳]
۳-۲)پیمان نظامی:اگر در راستای یک جنگ نظامی که بین مسلمانان وکافران رخ داده است پیمانی بسته شده است که اول نیروهای پیاده بجنگند وبعد نیروهای سواره باید رعایت شود.دراین خصوص واقعه تاریخی ذیل قابل توجه وتامل است:”شخصی به نام خالد[خالدبن ولید] حمله کرد و یکصد بیگناه را کشت و وجود مبارک رسول الله(ص)،وجودمبارک حضرت امیر(ع)رااحضارکرد وفرمود که خالد به نام اسلام وبه صورت یک نیروی مسلمان بدرفتاری کرده وبرگروهی خسارت های مالی وارد وعده ای را مصدوم کرده است،توازپول بیت المال که دراختیارت قراردارداستفاده کن وبه آن منطقه آسیب دیده رفته وهمه خسارت ها را تادیه کن ،حتی آن ظرفی را که سگ درآن ظرف ولوغ می کرده وازآن آب می نوشیده است اگردر این تاخت وتاز خالد آسیب دیده وشکسته است ،بهای آن ظرف را هم ازبیت المال بپرداز”^[۹۴]
آری دین اسلام ،منادی وحدت ،همدلی ورعایت حقوق مذاهب دیگر می باشد واسلام برابری عادلانه را میان گونه های بشراعلام داشته است،آری چنین دین عدل محور وظلم ستیز می تواند جهانی باشد. جهت نزدیک شدن ذهن به این مطلب، خوب است که اظهارات برخی ازغیرمسلمانان درزمینه اسلام را به آن توجه کنیم.
” گیب می گوید:اسلام یگانه آیینی است که هماره این توان رادارد تادرگردآوری نژادها وگونه های بشری ناسازگار،دریک جبهه واحد براساس برابری به موفقیت درخشانی رسد واگرکشمکش های شرق وغرب پژوهیده شود ،جزء پناه بردن به آیین اسلام ،چاره ای نخواهد بود”^[۹۵] ویا جواهر لعل نهرو،پیشوای هند می گوید:”نظریه برادری وبرابری اسلامی که مسلمانان آن راباور دارندودرآن زندگی می کنند براذهان هندوان اثر ژرفی نهاد وتهی دستانی که جامعه هند،آنان رابرابری وبرخورداری ازخقوق انسامی محروم داشته بود،از این نظریه بیش ترین اثر را پذیرفتند”^[۹۶] همچنین فیلسوف انگلیسی به نام توماس کارلایل درخصوص اسلام می گوید:”دراسلام خصلت شریفی است از شریف ترین خصلت ها ودوست داشتنی ترین آن ها وآن برابری میان مردم است”^[۹۷]
مارسل بوازار محقق انستیتوی تحقیقات عالی بین المللی درژنو می گوید:”درمورد پیروان ادیان الهی باید گفت که اصولاًاسلام آنهاراموردحمایت خودقرارداده وامنیت کاملی درجامعه اسلامی دارند ومی توانند طبق دستورات دینی خودآزادانه عمل کنند،مخصوصاٌ که درقرآن نیز رعایت حقوق آنان توصیه شده است.این تساهل دینی درمسیحیت ویهود مطلقاً وجود نداشته ومخصوصاٌپیروان دین یهود ناگزیر ازانجام فرائض بسیارسخت وتوان فرسا بوده اند”^[۹۸] آری برابری ومساواتی که اسلام آن را پذیرفت ، مایه یکپارچگی وگردهمایی می شود،نه جدایی وپراکندگی .این برابری،آرزویی است که برروی ملت های رنج کشیده ای که با محرومیت روبه رو هستندوبه حقوق مشروع خویش دست نیافته اند لبخند می زند.
بخش پنجم:
ارزش قرارداد ها در اسلام:
به نظرمی رسد اسلام اهمیت وتوجه جدی به مقوله قراردادها درشئون مختلف زندگی انسانها دارد ، “وفای به عهد ومسئولیت دربرابر قرارداد وپایبندی درمورد معاهدات،درقرآن علامت صدق درایمان ونشانه تقوا شمرده شده است،وپیمان شکنان تهدید به مجازاتهای سخت شده اند،وگسترش روابط قراردادی بعنوان بهترین را زندگی مسالمت آمیز وشرافتمندانه و وسیله رسیدن به اهداف وآرمانهای نهایی اسلام تلقی شده است .”^[۹۹] قرآن کریم می فرماید:هان ای کسانیکه ایمان آورده اید به عهدها و قراردادهائی که منعقد می کنید وفا نمائید”^[۱۰۰] ویا”هنگامیکه پیمان بستید به عهد خود وفا کنید وهرگز پیمانهای خود را پس ازآنکه محکم بستید نقض ننمائید.”^[۱۰۱]
همچنین روایات متعددی دراین زمینه وجود دارد،دریکی از این موارد حضرت علی (ع) هنگامی که مالک اشتر فرماندارمصربودند نامه ای به ایشان نوشته که دربخشی ازآن اشاره شده است که:”حال اگر پ
یمانی بین تو ودشمن منعقدگردید،یادرپناه خود او را امان دادی ،به عهد خویش وفادارباش وبرآنچه برعهده گرفتی امانت دارباش وجان خود را سپر پیمان خودگردان ،زیراهیچ یک ازواجبات الهی همانند وفاداری به عهد نیست،که همه مردم جهان با تمام اختلافاتی که درافکاروتمایلات دارند،درآن اتفاق نظرداشته باشند…پس هرگز پیمان شکن مباش ودرعهد خود خیانت مکن،ودشمنت رافریب مده ، زیراکسی جزء نادان بدکار ،برخداگستاخی روا نمی دارد.خداوند عهدوپیمانی که با نام او شکل می گیرد با رحمت خود
مایه آسایش بندگان،وپناهگاه امنی برای پناه آورندگان قرارداده است،تا همگان به حریم امن آن روی بیاورند.”^[۱۰۲]
۱)انواع قراردادهای بین المللی دراسلام:
تقسیم بندی قراردادهای بین المللی دراسلام به دو روش تقسیم می شود: قرارداد موقت ودائم
۱ ) قرارداد هدنه
۱- قرارداد موقت
۲) قرارداد امان
انواع قراردادهادراسلام
۱)قراداد صلح
۲- قراداد دائم
۲)قراداد ذمه
۱-۱)قراردادهای موقت:
۱-۱-۱)قرارداد امان:
“قرارداد امان قراردادی است که با فردی غیرمسلمان ازاهالی دارالحرب که تقاضای امان برای ترک میدان جنگ ،یا اقامت موقت دردارالاسلام برای تجارت ،زیارت یا سفارت وامثالهم نموده است.”^[۱۰۳]
همچنین “علامه حلی قرارداد امان را چنین تعریف کرده است:قرارداد امان ،متارکه جنگ با کفار به منظور پذیرفتن درخواست آنها مبنی برمهلت دادن است”^[۱۰۴] فقها مشروعیت قرارداد امان را بادلائل زیر اثبات کرده اند” ۱)خداوند درآیه ۶سوره توبه می فرمایند:هرگاه یکی ازمشرکین ازتوپناه خواست اوراپناه ده تاسخن خدارابشنود وآنگاه او را به جای امنی که می خواهد برسان. مفاد این آیه آن است که مهلت دادن به کفار حتی به صورت یک قرارداد،جزئی از مسئولیتهای دولت اسلامی است که به این طریق می تواند به آنها که تقاضای پناهندگی دارند فرصت بازشناسی حقانیت اسلام راعطا کند.
۲)پیامبر اسلام (ص) با کفار مکه درسال حدیبیه(ششم هجرت) قرارداد امان بست وبدان وسیله به آنها مهلت داد تا ۱۰سال با مسلمین درشرایط امان به سر ببرند.
شیخ طوسی ازاین جریان نتیجه میگیرد که امان در سه مرحله قابل اجرا است:
الف)امام مسلمین که صلاحدید وی درهمه مصالح مسلمین نافذ می باشد میتواند با همه ملتها ودولتهای جهان قرارداد امان منعقد نماید.
ب)نماینده امام نسبت به همسایگان قلمرو حکومتش می تواندازقرارداد امان استفاده کند ،ولی به اهالی یک کشور نمیتواند امان بدهد.
ج)فردفرد مسلمین می توانند یک یا چند نفرازکفار را امان بدهند،ولی اهالی یک شهررا نمی توانند امان بدهند.
۳)پیامبرفرمودند:مسلمانان خونشان یکسان وبرابر است ویکدست دربرابر دشمن ایستادگی می کنند و از امانی که کمترینشان می دهد همگی حمایت می کنند.
در تفسیر این حدیث امام صادق(ع) می فرمایند:هرگاه سپاهی ازمسلمین گروهی ازکفار را محاصره نمودند ویکی ازآنها درخواست امان کردوکمترین وپست ترین فرد مسلمان ازنظرمقام به وی امان داد،بربالاترین مقام دولت اسلامی واجب است که به این امان وفادارباشند.
۴)اجماع فقهای اسلامی برمشروعیت قرارداد امان”^[۱۰۵]
بیگانگان مستامن درمقابل حقوقی که دارند،وظایفی نیز برعهده دارند:
“ازجمله وظایف بیگانگان می توان به موارد ذیل اشاره کرد:۱)رعایت کلیه مقررات وقوانین کشور اسلامی محل اقامت.۲)احترام به مقدسات وشعائر دینی مسلمانان. ۳)عدم مبادرت به اقدامات خصمانه امنیت کشوراسلامی. ۴)عدم مبادرت به جاسوسی به نفع حکومتهای بیگانه. ۵)عدم تجاهر به منکرات.”^[۱۰۶]
شرایط قرارداد امان:“تنهاشرط قراداد امان این است که نباید برخلاف مصالح مسلمانان یا واجد مفسده ای باشد،علاوه بر این درقرارداد امان باید مدت تصریح شود ودرباره این که حداکثر برای چه مدتی می تواند باشد،اختلاف نظر وجوددارد”^[۱۰۷] همچنین”برخی ازفقها مشروعیت امان ازطرف آحاد مسلمین راموکول به نظرامام دانسته اند وبرخی نیز درصورتی که امام مسلمین آنهارا از دادن امان نهی نمود،امان آحاد مسلمین را منوط به اجازه امام نموده اند.”^[۱۰۸] و”درمشروعیت قرارداد امان همین مقدارکافیست که ضرربه اسلام و مسلمین نرساند ولی مصلحت داشتن برای اسلام یا مسلمین درآن شرط نیست”^[۱۰۹]
آثارقرارداد امان:
“مستامن ازهمه حقوق ،درحدود قرارداد امان برخوردار است.مال وجان اودرامنیتی کامل خواهدبود،حتی گفته شده است که اگرکافری پس از گرفتن امان به دارالکفر مهاجرت کند،ولی اموالش را در دارالاسلام باقی گذارد،امان نسبت به جان او برطرف می شود ولیکن نسبت به مالش باقی می ماند.”^[۱۱۰] وهمچنین :هرگاه مستامنین به طور ناشناخته مورد تعرض مسلمین قرارگیرند،دولت اسلامی موظف است از بیت المال کلیه خسارتهای ناشی ازتعرض را به آنان بپردازد.در روایتی از امیرالمومنین علی(ع) نقل شده است:کسی که متعرض جان مردی که اما
ن گرفته ، بشود من از او بیزارم ،گرچه مقتول دچارعذاب الهی درآخرت باشد”^[۱۱۱]
۲-۱-۱)قرارداد هدنه:
“هدنه درلغت به معنای متارکه جنگ است ودراصطلاح فقه سیاسی اسلام به قراردادی گفته می شود که بین دارالاسلام و دارالکفربرای مدت معینی جهت برقراری آتش بس ویا اجتناب ازجنگ منعقدمی گردد.”^[۱۱۲] ویا به عبارت دیگر”قراردادی برای توقف جنگ درمدت معین است. “^[۱۱۳] بنابراین قرارداد هدنه ، یک قرارداد متارکه جنگ است.
طرفین قرارداد هدنه:
“این قرارداد میان نمایندگان تام الاختیار طرفین منعقد می گردد،یعنی دوطرف این قرارداد، دارای شخصیت حقوقی وسیاسی هستند”^[۱۱۴] و”فقها مهادنه با همه گروه ها وملتهای غیرمسلمان رامشروع شمرده وفرقی درآن ،بین اهل کتاب وغیرکتاب قائل نشده اند”^[۱۱۵]
“اهل عهد، جمعیت وملتی هستند که بین آنها ومسلمین نوعی قرارداد وجود دارد وقرآن کریم درآیه چهارم سوره توبه می فرمایند:تاآخرین لحظه عهدی که با آنان دارید،به آنان وفا دارباشید. “^[۱۱۶]

اطلاعات‌مندرج ‌در صورتهای‌ مالی‌باید بی‌طرفانه ‌یعنی ‌عاری ‌از تمایلات ‌جانبدارانه‌باشد. چنانچه ‌انتخاب ‌و یا ارائـه ‌این ‌اطلاعات ‌به‌گونه‌ای ‌باشد که‌ بر تصمیم‌گیری ‌یا قضاوت در جهت‌ نیل ‌به‌ نتیجه‌ای ‌از قبل ‌تعیین‌شده‌، اثر گذارد، صورتهای ‌مالی ‌بی‌طرف ‌نمی‌باشد.
۲-۳-۹ احتیـاط‌^[۲۷]
تهیه‌کنندگان ‌صورتهای ‌مالی‌در عین ‌حال ‌باید با ابهاماتی ‌که‌ به‌گونه‌ای ‌اجتناب‌ناپذیر بر بسیاری‌ رویدادها و شرایط ‌سایه ‌افکنده‌ برخورد کنند. نمونه‌این‌ابهامات‌عبارت‌است‌از قابلیت ‌وصول ‌مطالبات‌، عمر مفید احتمالی ‌دارایی‌های ‌ثابت ‌مشهود و تعداد و میزان‌ ادعاهای‌احتمالی ‌مربوط ‌به‌ ضمانت‌ کالای‌فروش‌رفته‌. چنین‌مواردی‌با رعایت‌احتیاط‌در تهیه‌ صورت‌های ‌مالی ‌و همراه‌ با افشای ‌ماهیت و میزان‌آنها شناسایی‌ می‌شود. احتیاط‌عبارت‌است ‌از کاربرد درجه‌ای ‌از مراقبت ‌که‌ در اعمال‌قضاوت‌برای‌انجام‌برآورد در شرایط‌ ابهام‌ مورد نیاز است‌به‌گونه‌ای ‌که ‌درآمدها یا دارایی‌ها بیشتر از واقع ‌و هزینه‌ها یا بدهیها کمتر از واقع‌ارائه‌نشود . اعمال‌احتیاط‌نباید منجر به‌ایجاد اندوخته‌های‌پنهانی‌یا ذخایر غیر ضروری‌گردد یا دارایی‌ها و درآمدها را عمداً کمتر از واقع‌ و بدهی‌ها و هزینه‌ها را عمداً بیشتر از واقع ‌نشان‌دهد زیرا این‌امر موجب ‌نقض ‌بی‌طرفی‌است و بر قابلیت‌اتکای‌اطلاعات ‌مالی‌اثر می‌گذارد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۲-۳-۱۰ کامل‌بودن‌
اطلاعات ‌مندرج‌ در صورتهای‌ مالی ‌باید باتوجه‌ به‌ کیفیت ‌اهمیت ‌و ملاحظات‌ مربوط‌ به ‌فزونی ‌منافع‌بر هزینه ‌تهیه‌ و ارائـه ‌آن‌، کامل ‌باشد. حذف ‌بخشی ‌از اطلاعات‌ ممکن‌ است‌ باعث ‌شود که ‌اطلاعات ‌نادرست ‌یا گمراه ‌کننده‌ شود و لذا قابل‌اتکا نباشد و از مربوط ‌بودن‌ آن ‌کاسته ‌شود.
۲-۳-۱۱ قابل‌مقایسه‌بودن^[۲۸]‌
استفاده‌ کنندگان ‌صورتهای ‌مالی ‌باید بتوانند صورت‌های ‌مالی ‌واحد تجاری ‌را طی ‌زمان ‌جهت‌ تشخیص‌روند تغییرات‌ در وضعیت ‌مالی‌، عملکرد مالی ‌و انعطاف‌پذیری ‌مالی‌ واحد تجاری‌ مقایسه‌ نمایند. استفاده‌ کنندگان ‌همچنین‌باید بتوانند صورتهای ‌مالی ‌واحدهای‌ تجاری ‌مختلف ‌را مقایسه‌کنند تا وضعیت ‌مالی‌، عملکرد مالی ‌و انعطاف‌پذیری ‌مالی ‌آنها را نسبت ‌به ‌یکدیگر بسنجند. بدین ‌ترتیب‌ ضرورت ‌دارد اثرات ‌معاملات‌و سایر رویدادهای‌ مشابه ‌در داخل واحد تجاری ‌و در طول‌ زمان‌برای‌آن‌واحد تجاری‌با ثبات‌رویه‌اندازه‌گیری‌ و ارائه‌ شود و بین‌ واحدهای ‌تجاری ‌مختلف ‌نیز هماهنگی ‌رویه ‌در باب ‌اندازه‌گیری ‌و ارائه‌موضوعات ‌مشابه ‌رعایت‌گردد.
رعایت ‌استانداردهای ‌حسابداری ‌موجب‌می‌گردد که ‌قابلیت‌ مقایسه ‌صورت‌های ‌مالی ‌فراهم‌آید زیرا به‌موجب ‌الزامات‌ مندرج‌ در استانداردهای ‌مزبور، واحدهای ‌تجاری‌ مختلف ‌باید برای ‌حسابداری ‌معاملات‌ و رویدادهای ‌مشابه ‌از رویه‌های ‌مشابهی ‌استفاده‌کنند.
نیاز به ‌قابلیت ‌مقایسه ‌را نباید با یکنواختی ‌مطلق‌ اشتباه گرفت ‌و این‌ خصوصیت‌ نباید مانع‌ از بکارگیری‌روش‌های ‌بهبود یافته‌ حسابداری ‌گردد. هرگاه ‌رویه ‌حسابداری ‌مورد استفاده‌ با خصوصیات ‌کیفی‌«مربوط‌بودن‌» و «قابل‌اتکابودن» سازگار نباشد، برای‌واحد تجاری ‌ادامه ‌استفاده ‌از آن‌رویه‌ مناسب‌نخواهد بود. به‌گونه‌ای‌ مشابه‌، در صورت‌ وجود رویه‌های ‌جایگزین ‌«مربوط‌تر» و «قابل‌اتکاتر»، برای ‌واحد تجاری ‌مناسب ‌نخواهد بود که‌در رویه‌های ‌حسابداری ‌مورد عمل ‌تغییر ندهد.
۲-۳-۱۲ ثبات‌رویه‌^[۲۹]
قابل‌ مقایسه‌ب ودن‌ مستلزم ‌این ‌امر است‌ که ‌اندازه‌گیری‌ و ارائه ‌اثرات ‌مالی ‌معاملات ‌و سایر رویدادهای‌مشابه‌ در هر دوره‌ حسابداری ‌و از یک‌دوره ‌به ‌دوره ‌بعد با ثبات ‌رویه‌ انجام‌گیرد و همچنین‌ هماهنگی‌ رویه‌توسط ‌واحدهای ‌تجاری‌ مختلف ‌حفظ ‌شود. اگرچه ‌برای ‌نیل‌ به‌ قابل ‌مقایسه ‌بودن‌، ثبات ‌رویه ‌لازم‌ است ‌اما همیشه ‌به‌ خودی ‌خود کافی‌نیست‌. به ‌طور مثال‌ در دوران ‌تورمی ‌هرگاه‌ دو واحد تجاری ‌که‌ شرایط ‌اقتصادی‌و عملکرد آنها عیناً مشابه‌ است‌ از مبنای ‌بهای‌تمام‌شده‌ تاریخی ‌برای ‌اندازه‌گیری ‌دارایی‌ها استفاده‌کنند، درصورت ‌تحصیل ‌دارایی‌های ‌خود در زمان‌های ‌مختلف ‌نتایج ‌متفاوتی را گزارش‌خواهند کرد.
۲-۳-۱۳ افشاء^[۳۰]
یکی ‌از پیش‌شرط‌های ‌قابل ‌مقایسه‌ بودن‌، افشای‌ رویه‌های ‌حسابداری ‌بکار رفته ‌در تهیه ‌صورت‌های ‌مالی‌و همچنین ‌افشای ‌هرگونه‌ تغییرات ‌در آن ‌رویه‌ها و اثرات ‌چنین‌ تغییراتی ‌می‌باشد. استفاده‌ کنندگان ‌باید قادر باشند تفاوت ‌بین ‌رویه‌های ‌حسابداری‌ برای ‌معاملات ‌و سایر رویدادهای ‌مشابه ‌را که ‌توسط ‌یک ‌واحد تجاری ‌طی ‌دوره‌های ‌مختلف ‌بکار گرفته ‌شده ‌و رویه‌هایی ‌را که ‌توسط‌واحدهای ‌تجاری ‌مختلف ‌اتخاذ شده‌است‌، تشخیص‌دهند. از آنجا که‌ استفاده‌ کنندگان ‌صورت‌های ‌مالی‌علاقه‌مند به‌ مقایسه‌ وضعیت‌ مالی‌، عملکرد مالی ‌و جریانهای‌ وجوه‌ نقد واحد تجاری در طول ‌زمان ‌می‌باشند، ارائـه‌ اطلاعات ‌مقایسه‌ای ‌برای‌حداقل ‌یک‌ دوره‌ مالی ‌قبل ‌ضرورت‌دارد.
۲-۳-۱۴ قابل‌فهم‌بودن‌^[۳۱]
یک‌ خصوصیت‌ کیفی ‌مهم ‌اطلاعات ‌مندرج‌ در صورت‌های‌ مالی ‌این ‌است ‌که ‌به ‌آسانی ‌برای ‌استفاده‌ کنندگان ‌قابل ‌درک ‌باشد.
۲-۳-۱۵ ادغام‌و طبقه‌بندی‌اطلاعات‌
یک‌ عامل ‌مهم‌ در قابل‌ فهم‌ بودن ‌اطلاعات ‌مالی ‌نحوه ‌ارائـه ‌آنهاست‌. برای ‌اینکه ‌ارائـه ‌اطلاعات ‌مالی ‌قابل ‌فهم ‌باشد لازم ‌است ‌که‌ اقلام‌ به‌ نحوی ‌مناسب ‌در یکدیگر ادغام‌ و طبقه‌بندی‌شود.
۲-۳-۱۶ توان‌استفاده‌ کنندگان‌
صورت‌های‌ مالی ‌برای ‌رفع ‌نیازهای ‌استفاده‌ کنندگان‌ مختلفی ‌که ‌از درجات‌ مختلف‌آگاهی‌ از فعالیت‌های‌تجاری ‌و اقتصادی‌ و نحوه‌حسابداری ‌برخوردارند، تهیه‌ می‌شود. معهذا اطلاعات ‌مالی‌عموماً براساس ‌این‌ فرض ‌که ‌استفاده‌ کنندگان ‌از آگاهی ‌معقولی‌ در مورد فعالیت‌های تجاری ‌و اقتصادی ‌و نحوه‌ حسابداری ‌برخوردارند و اینکه ‌مایل ‌به ‌مطالعه ‌اطلاعات‌ با تلاش‌ معقولی ‌هستند، تهیه ‌می‌شود. در عین‌ حال‌، اطلاعات ‌پیچیده‌ای‌ که‌ جهت ‌رفع ‌نیازهای ‌تصمیم‌گیری ‌اقتصادی‌ مربوط‌ تلقی ‌می‌شود نباید به ‌بهانه ‌مشکل ‌بودن ‌درک‌ آن ‌توسط ‌برخی ‌استفاده‌ کنندگان‌ از صورت‌های ‌مالی‌حذف ‌شود، گرچه ‌این‌ گونه ‌اطلاعات‌ نیز باید حتی‌المقدور به‌ گونه‌ای ‌ساده ‌ارائه ‌شود.
۲-۳-۱۷ محدودیتهای‌حاکم‌بر خصوصیات‌کیفی‌اطلاعات‌مالی‌
به ‌ندرت ‌می‌توان ‌اطلاعاتی‌تهیه ‌کرد که‌ کاملاً مربوط‌، قابل‌اتکا، قابل‌ مقایسه ‌و قابل‌ فهم‌ باشد. برخی ‌از مؤثرترین‌ محدودیت‌ها در بندهای ‌زیر تشریح‌می‌گردد:
۲-۳-۱۷-۱ موازنه‌بین‌خصوصیات‌کیفی‌
یکی‌از محدودیت‌ها این‌است‌ که‌ اغلب ‌نوعی ‌موازنه ‌یا مصالحه‌ بین‌ خصوصیت‌های ‌کیفی‌ ضرورت ‌دارد. به‌طور مثال ‌اطلاعاتی ‌که ‌قابل‌اتکاتر است‌ اغلب ‌از درجه ‌مربوط‌ بودن‌ کمتری ‌برخوردار است ‌و به ‌عکس‌. عموماً هدف‌، دستیابی ‌به ‌نوعی ‌توازن ‌بین ‌انواع ‌خصوصیات‌ به ‌منظور پاسخگویی ‌به ‌اهداف ‌صورت‌های ‌مالی‌است‌ .اهمیت ‌نسبی‌خصوصیتهای‌کیفی‌ در موارد مختلف ‌امری‌ قضاوتی‌است‌.
مثال ‌دیگری ‌از تضاد بالقوه ‌بین‌ خصوصیات‌ کیفی‌، تضاد بین ‌«بی‌طرفی» و «احتیاط» است‌که‌ هر دوی ‌آنها از خصوصیات‌ مربوط ‌به ‌قابلیت ‌اتکا محسوب‌می‌شود. بی‌طرفی‌عبارت‌از عاری‌بودن‌از تمایلات ‌جانبدارانه‌است‌. معهذا اعمال ‌احتیاط ‌بیش ‌از حد معمول‌، منجربه ‌بیان ‌کمتر از واقع ‌دارایی‌ها و درآمدها و بیان‌ بیشتر از واقع‌بدهی­ها و هزینه‌ها می‌شود. برای ‌اجتناب ‌از این‌خطری ‌که ‌متوجه ‌«بی‌طرفی» است‌، «احتیاط‌» را نباید به ‌عنوان‌یک ‌انحراف ‌سیستماتیک‌ در اندازه‌گیری ‌تعبیر کرد، بلکه ‌احتیاط‌را باید نوعی ‌طرز تفکر تعبیر کرد که ‌ارزیابی‌ دقیق ‌ابهامات ‌و توجه ‌هشیارانه ‌به‌ خطرات ‌احتمالی‌را می‌طلبد. حالت‌مطلوب‌ این ‌است ‌که ‌میزان ‌تردید ناشی‌از برخورد محافظه‌کارانه‌، کاملاً با تمایل ‌به ‌خوش‌بینی ‌بیش‌از حد جبران‌شود.
۲-۳-۱۷-۲ به‌موقع‌بودن‌^[۳۲]
هرگاه ‌تأخیری‌ نابجا درگزارش‌اطلاعات‌رخ‌دهد، اطلاعات ‌ممکن‌است‌ خصوصیت‌ مربوط ‌بودن ‌خود را از دست‌ بدهد. ممکن‌است‌لازم‌ شود که ‌مدیریت ‌نوعی ‌موازنه ‌بین ‌مزیت‌های ‌نسبی ‌«گزارشگری‌ به ‌موقع‌» و «ارائـه‌اطلاعات ‌قابل ‌اتکا» برقرار کند. برای‌ارائـه ‌به ‌موقع ‌اطلاعات‌، اغلب‌ ممکن‌است ‌لازم ‌شود قبل ‌از مشخص‌ شدن ‌همه‌ جنبه‌های ‌یک‌معامله‌یا رویداد، اطلاعات ‌موجود گزارش‌شود که ‌این ‌از قابلیت‌ اتکای‌ آن ‌می‌کاهد. به‌عکس‌، هرگاه ‌به ‌منظور مشخص‌شدن ‌همه ‌جنبه‌های‌ مزبور، گزارشگری ‌با تأخیر انجام ‌گردد، اطلاعات‌ممکن‌است ‌کاملاً قابل‌ اتکا شود، لیکن ‌برای‌ استفاده‌کنندگانی ‌که ‌باید طی ‌این ‌مدت ‌تصمیماتی ‌اتخاذ کنند بی‌فایده‌ شود. برای‌ نیل‌ به‌موازنـه ‌بین‌ خصوصیات‌ مربوط ‌بودن ‌و قابل ‌اتکا بودن‌، با توجه‌ به ‌الزامات‌قانونی‌در مورد زمان ‌ارائـه ‌اطلاعات‌، مهمترین ‌موضوعی‌که‌ باید مورد توجه‌ قرار گیرد این‌است‌که‌چگونه ‌به ‌بهترین ‌وجه ‌به ‌نیازهای‌ تصمیم‌گیری ‌اقتصادی ‌استفاده‌ کنندگان ‌پاسخ‌ داده‌ شود. سود برای اثربخشی باید به موقع در دسترس قرار گیرد. به موقع بودن سود، موجب واقعی شدن بازده می‌گردد و در صورت ارائه در فواصل کوتاه مدت، موجب کاهش ریسک اطلاعاتی می‌گردد. در این حالت سود حسابداری به دنبال اندازگیری سود اقتصادی است، که تغییر دهنده ارزش بازار سهام است ( کردستانی ۱۳۸۶، ۸۸).
۲-۳-۱۷-۲-۱ عوامل موثر بر به موقع بودن سود و گزارشگری آن
در تحقیقات انجام شده قبلی، مهمترین عوامل موثر بر گزارشگری مالی به موقع به شرح زیر نوان شده‌اند:
الف اندازه شرکت: در بیشتر پژوهش های انجام شده قبلی در خارج از کشور، وجود رابطه معنی دار بین به موقع بودن گزارشگری مالی سالیانه با اندازه شرکت مورد تایید قرار گرفته است. بیشتر این محققین معتقد ندکه شرکت‌های با اندازه بزرگ زودتر از شرکت‌های کوچک، عملیات حسابرسی خود را اجرا و تکمیل می‌کنند.
اولاً) به دلیل استقرار سیستم‌های کنترل داخلی قوی درشرکت‌های بزرگ، احتمال وقوع اشتباه چه سهوی و چه عمدی در صورت‌های مالی کاهش پیدا می‌کند و به تبع آن حسابرسان می‌توانند اتکای بیشتری بر سیستم کنترل داخلی شرکت نموده و به نحو قابل ملاحظه ای از حجم آزمون‌های محتوا به کاهند. ثانیاً شرکت‌های بزرگ به دلیل داشتن منابع مالی زیاد قادرند کارمندان حسابداری بیشتر با تخصص و تحصیلات بالاتر و همچنین سیستم‌های اطلاعاتی پیشرفته تری را به خدمت به گیرند. از طرف دیگر این شرکت‌ها با در اختیار حسابرسان گذاشتن تعدادی از پرسنل خود و انجام قسمتی از کارهای حسابرسی و بکارگیری موسسات حسابرسی کارآمد و پرداخت حق الزحمه حسابرسی بیشتر، عملیات حسابرسی صورت‎های مالی آنها در مدت زمان اندکی بعد از اتمام سال مالی انجام می‌شود.
ثالثاً) شرکت‌های بزرگ از حساسیت بیشتری نسبت به شرکت‌های کوچک برخوردارند. شرکت‌های بزرگتر دارای هزینه های سیاسی بیشتری نسبت به شرکت‌های کوچک‌تر هستند. بزرگ بودن شرکت، تعداد زیاد ذینفعان را به همراه دارد که تمایل دارند، عملیات شرکت را با دقت و حساسیت زیادی تعقیب کنند. بنابراین مدیران شرکت‌های بزرگ تمایل دارند، مدت زمان تاخیر در اجرا و تکمیل عملیات حسابرسی و گزارشگری مالی را کاهش دهند. زیرا آنها شدیداً از طرف سرمایه گذاران، اعتبار دهندگان، نهادهای قانونی و دیگر استفاده کنندگان برای ارائه به موقع صورت‌های مالی خود تحت فشارند. لذا، این فرض قابل تصور وجود دارد که ارتباط معنی دار آماری بین اندازه شرکت و مدت زمان اجرا و تکمیل عملیات حسابرسی وجود دارد.
ب) نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام: این امکان وجود دارد ،شرکت‌هایی که نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام آنها بالا باشد؛ تمایل داشته باشند میزان و سطح ریسک خود را پنهان نمایند.آنها ممکن است برای این منظور درصدد برآیند، صورت‌های مالی سالانه خود را با تاخیر منتشر کنند. از طرف دیگر بالا بودن نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام، احتمال ناتوانی شرکت در بازپرداخت بدهی و ایفای تعهدات را افزایش می‌دهد. در چنین مواردی حسابرسان نگران کمتر از واقع نشان دادن بدهی‌ها توسط شرکت خواهند بود. بنابراین حسابرسان برای کاستن میزان مسئولیت خود در مقابل دعاوی مطروحه احتمالی در آینده، رسیدگی کامل‌تری را برنامه‌ریزی کرده و روش‌های حسابرسی را بگونه‌ای طراحی و اجرا می نمایند که از کامل بودن بدهی های ثبت شده اطمینان حاصل کنند. انجام این گونه اقدامات از جانب حسابرسان، موجب طولانی شدن زمان تکمیل عملیات حسابرسی و تاخیر در انتشار صورت‌های مالی خواهد شد.
ج)سودآوری: توان سودآوری شرکت به عنوان یکی از متغیرهای اثر گذار بر مدت زمان اجرا و تکمیل عملیات حسابرسی مورد مطالعه قرار گرفته است. وجود یک رابطه منفی بین توان سودآوری شرکت با مدت زمان تاخیر در اجرا و تکمیل عملیات حسابرسی شرکت قابل تصور است. بدین معنی که شرکت‌های سود ده زودتر از شرکت‌های زیان ده، عملیات حسابرسی خود را اجرا و تکمیل می‌کنند.
گزارش سود یا زیان می‌تواند به عنوان یک خبر خوب یا بد در مورد نتایج عملکرد سالانه شرکت مورد توجه قرار گیرد. در مورد شرکت‌های زیان ده، مدیران شرکت تمایل دارند انتشار گزارش‌های مالی سالانه با تاخیر باشد تا از عواقب انتشار یک خبر بد اجتناب نمایند. ازاین رو، مدیران شرکت‌های زیان ده تمایل دارند، حسابرسان از برنامه زمانی معمول حسابرسی عقب تر باشند و عملیات حسابرسی با تاخیر بیشتری انجام شود. همچنین در مورد شرکت‌های زیان ده، حسابرسان عملیات حسابرسی را با احتیاط و اعمال مراقبت حرفه‌ای بیشتری انجام می‌دهند. به ویژه زمانی که احتمال بروز ناتوانی مالی، ورشکستگی یا عدم تداوم فعالیت یا تقلب مدیران در شرکت‌های زیان ده وجود داشته باشد. در نقطه مقابل، شرکت‌های سود ده به منظور انتشار یک خبر خوب تمایل به انتشار زودتر از موعد صورت‌های مالی سالانه حسابرسی شده دارند. از این رو نسبت به تکمیل سریع عملیات حسابرسی و جلوگیری از تاخیر در تکمیل عملیات حسابرسی علاقه نشان می‌دهند. هم چنین در شرکت‌های سود ده، چنان چه حاشیه سود یا نرخ بازده آنها بالاتر از متوسط صنعت باشد، با انتشار این خبر خوب، از مزایای پیش‌بینی‌های بازار و تصمیمات استفاده کنندگان در مورد شرکت منتفع خواهند شد. عملکرد مثبت یک شرکت اثر برجسته‌ای بر روی ارزش سهام شرکت خواهد داشت.
د) نوع اظهارنظر حسابرسی: مدت زمان تاخیر در اجرا وتکمیل عملیات حسابرسی به عنوان تابعی از نوع اظهارنظرحسابرسی ارائه شده در نظر گرفته می‌شود. براین اساس عنوان می‌شود ؛ شرکت‌هایی که اظهار نظر حسابرسی ارائه شده در مورد صورت‌های مالی آنها به شکل مقبول است، احتمالا زودتر از شرکت‌هایی که اظهارنظر غیرمقبول دریافت می‌کنند، عملیات حسابرسی خود را اجرا و تکمیل می‌کنند. به عبارت دیگر، متوسط تاخیر در اجرا و تکمیل عملیات حسابرسی برای شرکت‌هایی که اظهار نظر مقبول دریافت می‌کنند، کمتر از شرکت‌هایی است که اظهار نظر غیر مقبول دریافت می‌کنند.
اظهارنظرهای غیر مقبول به عنوان یک خبر بد در نظر گرفته شده و باعث کندی در انتشارصورت‌های مالی سالانه حسابرسی شده شرکت می‌شود. علاوه بر آن، اختلاف نظرهای موجود بین حسابرس و شرکت در خصوص بندهای شرط گزارش حسابرسی مطرح شده، موجب افزایش مدت زمان تاخیر در اجرا و تکمیل عملیات حسابرسی شرکت می‌شود(مرادی و پور حسینی، ۱۳۸۸).
۲-۴- عدم تقارن اطلاعاتی
۲-۴-۱ عدم تقارن اطلاعات و کارایی بازار
عدم تقارن اطلاعات زمانی ایجاد می‌شود که سهامداران به اطلاعات محرمانه ای که مدیران شرکت در اختیار دارند، دسترسی نداشته باشند. وجود اطلاعات کافی در بازار و انعکاس بموقع و سریع اطلاعات بر روی قیمت اوراق بهادار ارتباط تنگاتنگی با کارایی بازار دارد. در بازار کارا، اطلاعاتی که در بازار پخش می‌شود به سرعت بر قیمت تاثیر می گذارد. در چنین بازاری، قیمت اوراق بهادار به ارزش ذاتی آن نزدیک است. به عبارت دیگر ویژگی مهم بازار کارا این است که قیمت تعیین شده در بازار، شاخص مناسبی از ارزش واقعی اوراق بهادار است. بازار کارا باید نسبت به اطلاعات جدید حساس باشد. اگر اطلاعات تازه ای به اطلاعات عموم می‌رسد، قیمت سهام عادی شرکت متناسب با جهت اطلاعات یاد شده تغییر خواهد کرد. اگر بازار نسبت به اطلاعات جدید بی تفاوت باشد و عکس العمل لازم را نشان ندهد، یعنی تحلیل کننده ای در بازار برای ارزیابی و بررسی اثر اطلاعات جدید برقیمت نباشد، طبعاً آن بازار کارایی نخواهد داشت (جهانخانی و عبده تبریزی، ۱۳۷۲).
جیانگ و کیم،۲۰۰۰، بیان داشتند که در شرکت‌هایی که سهامداران آنها را نهادها و شرکت‌های دیگر تشکیل می‌دهند، اطلاعات داخلی با ارزش درباره چشم اندازهای تجاری آتی شرکت و همچنین استراتژی‌های تجاری آن، از طریق ارتباط مستقیم بین مدیران و شرکت‌های مالک عمده سهام به طور انحصاری در اختیار قرار می گیرد. این انتقال اطلاعات اغلب از طریق کانال هایی همانند اعضای مشترک هیات مدیره در اختیار شرکت‌های سهامدار قرار می گیرد و از این طریق اکثر شرکت‌های سرمایه گذار به این اطلاعات دسترسی پیدا می‌کنند. لذا رواج مالکیت شرکت‌ها توسط شرکت‌های دیگر می‌تواند نقش اساسی در کاهش میزان عدم تقارن اطلاعات بین مدیران و سرمایه‌گذاران برون شرکتی و در نتیجه کارایی بازار سرمایه در مورد اطلاعات آنها داشته باشد(جهانخانی و عبده تبریزی،۱۳۷۲)، در مورد ویژگی بازارکارا بیان می‌دارند: افراد مطلع در بازار وجود دارند و این افراد با اطلاعاتی که دارند بازار را به کارایی می‌رسانند. اما آنها نمیتوانند از اطلاعات و دانش افزونشان نتایج بهتر و سود بیشتری بدست آورند. در این محیط فرد متخصص تر و آگاه تر از فرد عامی سود بیشتری نمی برد و افراد ناوارد در بازار کارا مغبون نمی‌شوند. قیمت بازار طوری تعیین می‌شود که منعکس کننده تمام اطلاعات خوب و بد است.
در بازار کارا، تعدیل قیمت‌ها به سرعت انجام می شود. در این بازار افراد زیادی حضور دارند که اطلاعات را دریافت و ارزیابی و ارزش آن را پیدا می‌کنند و به فوریت اقدام به خرید و فروش می‌کنند. اقدام فوری آنها باعث می‌شود که اطلاعات موجود دقیقاً و به سرعت روی قیمت‌ها انعکاس یابد.
یکی از معیارهای سنجش کارایی بازار، تعیین نوع اطلاعاتی است که در قیمت اوراق بهادار منعکس است که عبده و جهانخانی سه سطح به شرح زیر برای آن مطرح نموده اند:
۲-۴-۱-۱ شکل ضعیف
در این سطح از کارایی، قیمت های اوراق بهادار فقط اطلاعاتی را منعکس می نمایند که با قیمت‌های گذشته ارتباط دارد و از توالی تاریخی قیمت‌ها حاصل می‌شود. این اطلاعات بلافاصله در قیمت‌های جاری منعکس می‌شوند. در این حالت فرض می‌شود قیمت اوراق بهادار فقط منعکس کننده اطلاعات تاریخی است. پس شکل ضعیف کارایی می گوید که با مطالعه روند تاریخی قیمت سهام، قادر نیستیم آینده را پیش‌‌بینی نماییم و قیمت سهام روند خاصی ندارد.
۲-۴-۲-۲ شکل نیمه قوی
در این سطح از فرضیه، قیمت سهام منعکس کننده همه اطلاعات عام و منتشر شده‌است. در اینجا اطلاعات عام محدود به قیمت های گذشته نیست و در برگیرنده هر اطلاعی درباره عملکرد شرکت و مشخصات صنعتی است که آن شرکت در آن فعالیت می کند. در بازار کارا در شکل نیمه قوی قیمت بلافاصله با ورود اطلاعات جدید متاثر می شود. چنین کارایی کمک بزرگی به سرمایه‌گذاران می نماید. به ویژه آنهایی که حضوری کافی در بورس ندارند و نیز برای کسانی که شناختی همه جانبه از امور مالی ندارند.
۲-۴-۱-۳ شکل قوی
دراین حالت فرض آن است که تمام اطلاعات مربوط و موجود اعم از اطلاعات محرمانه و در دسترس عموم در قیمت اوراق بهادار انعکاس دارد. قیمت اوراق بهادار حتی منعکس کننده تمام اطلاعات محرمانه جاری و تاریخی است. در این سطح کارایی که گسترده ترین مفهوم کارایی است، اگر اتفاقی در شرکت بیفتد دیگر نمی‌شود گفت که فقط مدیر عامل آن را می‌داند و دیگران از آن بی اطلاعند. در این زمینه قیمت سهام شرکت مورد نظر بلافاصله نسبت به این اتفاق عکس العمل نشان می‌دهد. زیرا همه اطلاعات محرمانه هم سریعاً به بازار منتقل می‌شود و اطلاعات محرمانه افشا نشده‌ای در شرکت وجود ندارد.
در چنین وضعیتی، مفروض است که سیستم‌های کنترل داخلی شرکت به قدری قوی است که کسی نمی‌تواند اطلاعات محرمانه یا اطلاعات خاصی داشته باشد. وقتی مثلاً مدیر عامل یا هیات مدیره از امری با خبر می‌شوند، بلافاصله بقیه نیز از آن باخبر می‌شوند و چون همه خبر دارند، قیمت به سرعت متاثر می‌شود، و بنابر این اطلاعات به ظاهر محرمانه دیگر ارزش چندانی برای آن مدیر عامل و سایر مدیران عالی رتبه ندارد. این نوع کارایی حتی در بورس های بسیار معتبر هم واقعیت ندارد.زیر بنای فرضیات بازار کارا رقابت برای اطلاعات است(واتز وزیمرمن ۱۹۸۶، ۳۳۲)^[۳۳].
رقابت، سرمایه‌گذاران و تحلیل گران مالی را به سوی بدست آوردن اطلاعات مرتبط با شرکت از بسیاری از منابع غیر از گزارشات حسابداری شرکت و حتی خارج از خود شرکت سوق می‌دهد. برای مثال تحلیل گران اطلاعات، تولید هفتگی شرکت‌ها را بدست آورده و با مدیریت مصاحبه می‌کنند. تحلیل گران همچنین با رقبای شرکت در مورد فروش و با اعتبار دهندگان در مورد وضعیت اعتباری شرکت مصاحبه می‌کنند. به طور میانگین در یک بازار کارا که قیمت های سهام بر اساس نرخ مورد انتظار بازار تعدیل شده باشد، این قیمت‌ها برآورد صحیحی از ارزش آتی سهام هستند. از این رو اگر سود حسابداری به طور تجربی به قیمت سهام یا تغییرات قیمت سهام ارتباط دارد، این سودها می توانند شاخص مناسبی از ارزش یا تغییرات در ارزش سهام باشند. هر چند این سودها با بهره گرفتن از یک مفهوم از سود محاسبه نشده باشند.
مفاهیم بازار کارا به طور واضح با این فرضیه که گزارشات حسابداری تنها منبع اطلاعات هستند، متناقض هستند. گروهی از محققین در طی تحقیقات درزمینه کارایی بازار سرمایه به برداشت اشتباهی رسیده‌اند. آنان بر خلاف گروه‌های دیگری که معتقدند بررسی در زمینه کارایی فقط از طریق تجزیه و تحلیل آماری امکان پذیر است، نظراتی را ارائه داده‌اند که سبب شکسته شدن حریم مبانی شده‌است که سال ها مبنای اینگونه بررسی‌ها را تشکیل داده است و نظرات این گروه برداشتی غلط از کارایی و مفهوم آن می‌باشد. این اشتباهات شامل تصورات اشتباه در ماهیت کارایی، تصورات اشتباه در شواهد وجود کارایی و برداشت های غلط از مفهوم کارایی می باشد (فدایی نژاد ۱۳۷۳، ۲۲ ).
۲-۴-۲ عدم تقارن اطلاعاتی و دامنه قیمت پیشنهادی خرید و فروش سهام

اسفناج ۶۰
پرتقال ۵۰
آب پرتقال ۴۰ تا ۵۰
لیمو ۵۰
نخود ۲۵
گوجه فرنگی ۲۰
سیب ۵
کاهو ۱۵
هویج ۶
شیر ۱/۲ تا ۷/۲
سیب زمینی ۳۰

۲-۳- سبزیجات مورد بررسی در پژوهش حاضر
۲-۳-۱- کدو سبز
کدو سبز نام علمی کوکوربیتا پپو^[۴۳] نوعی کدوی تابستانی است که می‌تواند تا حدود یک متر رشد کند، اما معمولاً در نصف این اندازه و یا کمتر، برداشت می‌شود و به همراه بسیاری از انواع دیگر کدوها، مانند کدو تنبل، در گونه کدو تخم پوست کاغذی دسته‌بندی می‌گردد. کدو سبز می‌تواند سبز تیره یا روشن باشد. پیوند مشابه آن، کدوی طلایی، ممکن است نارنجی یا زرد تیره باشد..کدوازنظرعلم گیاه شناسی یک میوه ی تابستانی است ویک سبزی استوانه ای شکل شبیه خیار می باشد که دارای طعم تند و تیز و شیرین باهم است. زمان مناسب برای کاشت اوایل فروردین تا نیمه اول اردیبهشت ماه میباشد. بذرها در ردیفهایی به فاصله ۱۰۰تا ۱۵۰سانتی متر کشت شود و فاصله بین دو بوته ۴۰ تا ۵۰سانتی متر است.(مولی^[۴۴]،۲۰۱۳)

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

غنی از مواد مغذی :منبع خوب ویتامین C،ویتامین Aبه دلیل داشتن سطوح بالای کاروتنوئیدها ومقدار قابل توجهی از ویتامین B1 و B6 مورد نیاز بدن را نیز تأمین می کند.(لوکاس^[۴۵]،۲۰۱۳)
۲-۳-۲- هویج
هویج با نام علمی داکوس کاروتا^[۴۶] گیاهی خوراکـی از خانواده چتریان دارای برگهای بریده و ریشه ضخیم، زرد یا بنفش رنگ است. وجود ویتامین های A، B،C و Dباعث شده تا هویج در ردیف مهمترین مواد خوراکی قرار گیرد. ویتامین C در ریشه و برگهای دندانه دار وجود دارد. هویج پخته نیز دارای مواد مشابه هویج خام است. البته با پخته شدن میزان ویتامین C آن کاهش می یابد. هویج ضد کم خونی است و تعداد گلبولهای قرمز خون و هموگلوبین را زیاد می کند و همچنین عامل رشد بدن است. از هویج انسولین گیاهی مخصوصی به دست می آورند که قند خون را کاهش می دهد (نظری، ۱۳۷۱).
۲-۳-۳- اسفناج
اسفناج با نام علمی اسپینیسیا اولراسه^[۴۷] از خانواده چنوپوداسیا^[۴۸] یک نوع گیاه یک ساله با ساق و برگ بسیار لطیف است.اسفناج سرشار لوتئین و گزانتین است که این کاروتنوئیدها، از بین برنده مولکول‌های بی ثباتی به نام رادیکال‌های آزاد در بدن هستند قبل از اینکه رادیکال‌های آزاد بتوانند به بدن آسیب برسانند. کاروتنوئیدها در اسفناج و سایر سبزی هایی که دارای برگ سبز پر رنگ هستند، وجود دارند،
برخی مطالعات نشان داده‌اند که که آنها می توانند با سرطان دهان، معده و مری مقابله کنند (مجله دانشمند،۱۳۸۵).
اسفناج گیاه گل های خوراکی در خانواده آمارانتسی^[۴۹] است. این گیاه بومی آسیای مرکزی و جنوب غربی است. این گیاه سالانه، که به ارتفاع تا ۳۰ سانتی متر رشد می کند. ممکن است در طول زمستان در مناطق معتدل زندگی کند (بوسل^[۵۰]،۱۹۴۹) .
۲-۳-۴- گوجه فرنگی
گوجه فرنگی با نام علمی)سولانوم لیکوپرسیکوم^[۵۱] از خانواده سولاناسه^[۵۲]، میوه‌ای سرخ‌رنگ و آبدار است. این گیاه بومی آمریکای جنوبی و مرکزی است که طی دوره استعماری اسپانیا به سایر نقاط جهان منتقل شد. گوجه فرنگی به تیره سیب‌زمینیان تعلق دارد و از گیاهان چندساله است. انواع مختلف این گیاه امروزه در سراسر جهان پرورش داده می‌شود. گوجه فرنگی به علت دارا بودن مقدار زیادی املاح معدنی، یکی از بهترین و طبیعی ترین داروهای مفید برای معالجه رماتیسم، ورم مفاصل و تصفیه کننده خون است. مصرف آن برای افرادی که مبتلا به سنگ کلیه و مثانه و کبد هستند تجویز شده است.
این میوه بعد از لیموترش بیش از سایر میوه ها ویتامین دارد و مقدار زیاد آهن، سیلیس، چربی و پروتئین دارد (نظری، ۱۳۷۱). با وجود این که گوجه فرنگی در علم گیاه‌شناسی یک میوه تلقی می‌شود، اغلب به‌عنوان تره‌بار شناخته می‌شودخاستگاه گوجه فرنگی آمریکای جنوبی می‌باشد. مهم‌ترین مواد معدنی موجود در گوجه فرنگی که به نوع خاک و کود بستگی دارد شامل پتاسیم، کلر و فسفر است. گوجه فرنگی هم‌چنین دارای لیکوپن، یکی از قوی‌ترین انواع آنتی‌اکسیدان‌های طبیعی، و چند نوع رنگ‌دانه از خانواده کاروتنوئیدها از جمله بتاکاروتن است (دیلاهات و همکاران^[۵۳]،۱۹۹۸).
۲-۳-۵- کرفس
کرفس گیاهی است با نام علمی آپیوم گراولنس^[۵۴] که با نام عمومی Celery و یا Wild Celery در جهان مشهور است. گیاه کرفس به خانواده جعفری^[۵۵] تعلق دارد. کرفس یکی از گیاهان دارویی است که بیشتر با مصارف غذایی‌اش شناخته می‌شود (کانتول^[۵۶]،۲۰۰۲). کرفس انواع مختلف دارد و بسته به محل رویش آن نام گذاری می‌شود، اما اکثر آنها حاوی مواد معدنی‌ای چون منیزیم، پتاسیم، کلسیم، ویتامین K و آنتی‌اکسیدان است. کرفس دارای مواد معدنی منیزیم و پتاسیم می‌باشد که برای آرامش اعصاب و بیماریهای روحی نظیر (Vertigo) مفید می‌باشند.
کرفس همچنین دارای مقدار زیادی ویتامینهایK و Cاست که آنتی اکسیدان بوده، موجب کاهش تورم یاخته‌های بدن، سم‌زدایی و مبارزه با روماتیسم و بیماری‌های سرطانی می‌گردند (ویلمورین و روگر^[۵۷]،۱۹۵۰(. منشا کشت کرفس از مدیترانه بوده است. یونانیان و رومیان ۲۰۰۰ سال پیش از آن بعنوان گیاهی در طب استفاده می کردند. بهترین فصل تولید کرفس در فصل سرد و مرطوب است. محصول اصلی از اواسط مرداد تا اواخر مهر ماه بسته به نوع اقلیم تولید می شود(لاسی وگرافیوس^[۵۸]،۱۹۸۰).
۲-۳-۶- بادمجان
بادمجان با نام علمی سولانوم ملانگنا^[۵۹] از خانواده سولانسه^[۶۰] ،این گیاه بومی هندوستان بوده است. خانواده آن شامل ۷۵ جنس و بیش از ۲۰۰۰ گونه است و پایه های آن (۲n = 24) کروموزوم است (چادهاری^[۶۱]، ۱۹۷۶). این گیاه در تمام مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری رشد می کند. ارتفاع آن به ۴۰ تا ۱۵۰ سانتی متر نیز می رسد. بادمجان گیاهی است یک ساله با برگ های بیضی شکل و متعلق به خانواده ای است که در آن، گوجه فرنگی، فلفل و سیب زمینی وجود دارند.(تسائو و لو^[۶۲]،۲۰۰۶). بادمجان خام دارای ویتامین A، فسفر و کلسیم است. بادمجان برای کسانی که مبتلا به سنگ کلیه هستند مفید است. خوردن آن منجر به دفع سنگ می شود. بادمجان نارس دارای ماده سمی سولانین می باشد که خوردن آن سبب مسمومیت می شود. تخم بادمجان برای زکام و تنگی نفس بسیار مفید است (نظری، ۱۳۷۱).
۲-۴- مروری بر پژوهش های پیشین
با وجود اهمیت بسیار زیادی که غلظت بیش از حد استاندارد نیترات و نیتریت بر سلامتی انسان دارد، مطالعات در این زمینه در کشور ما بسیار محدود است . در سایر کشورها در سال های اخیر تحقیقات زیادی در این زمینه صورت گرفته است.
فروزان و همکاران (۱۳۸۶) مطالعه ای را به منظور اندازه گیری فلزات سنگین، مقادیر نیتریت و نیترات و ویژگیهای میکروبی آبهای معدنی موجود در بازار استان آذربایجان غربی انجام دادند.دو مارک مختف آب معدنی برای این منظور تهیه و آنالیز شدند که برای آزمون های شیمیایی از دستگاه فتومتر پالین تست ۸۰۰۰ و اسپکتروفتومتری جذب اتمی با شعله و جهت آزمون های میکروبی از دستگاه فیلتراسیون استفاده شد به منظور ارزیابی داده ها از نرم افزار spss13 استفاده شد، به این ترتیب که برای تعیین وجود اختلاف معنی دار بین داده ها ،از آنالیز واریانس یک طرفه و برای مقایسه میانگین تیمار ها ،از آزمون توکی استفاده شد. با توجه به نتایج بدست آمده، میانگین میزان نیتریت در آبهای معدنی ۰٫۰۳، مجموع نسبت غلظت نیترات و نیتریت ۱٫۹۸ و نیتریت ۲۳٫۷۲ppm بود که میزان نیتریت و مجموع نسبت غلظت نیترات و نیتریت بالاتر از حد استاندارد می باشدکه برای سلامتی بشر مخاطره آمیز می باشد .همچنین دو مارک مختلف آب از نظر این دو شاخص در سطح معنی داری ۱% دارای اختلاف معنی دار بودند. در صورتی که غلظت فلزات سرب و کادمیوم در دو مارک مختلف آب در حد استاندارد بوده است و در سطح معنی داری ۵% دارای اختلاف معنی دار نبودند و نظر ویژگی های میکروبی در حد مجاز بوده اند.
لزینکا^[۶۳]و همکاران (۲۰۰۹) اثر فرایندهایی مثل بلانچینگ، جوشاندن و فریز کردن در دوره نگهداری را روی محتوای نیترات و نیتریت در انواع کلم ها مورد بررسی قرار دادند. نتابج نشان داد بالاترین میزان نیترات در کلم پیچ به میزان ۳۰۲ میلی گرم در کیلوگرم دیده شد. کمترین میزان نیترات ( mg/kg 61) در گل کلم سبز مشاهده شد. برای نیتریت بیشترین میزان در گل کلم سفید (mg/kg 49/3) و کمترین میزان در گل کلم سبز (mg/kg47/1) دیده شد. فرایند بلانچینگ و جوشاندن با هم میزان نیترات را به طرز چشمگیری کاهش داد. دوره نگهداری در فریزر تاثیر معنی داری در محتوای نیترات نداشت.
الماسی و همکارانش (۱۳۹۲) در انجماد یک ماه سبزیجات در دمای ۱۸- درجه سانتی گراد مشاهده کردند که نیتریت نمونه های پیازچه، اسفناج، گشنیز و جعفری به ترتیب بیش از ۲، ۵/۲، ۲ و ۵/۱ برابر افزایش و تره تا ۴ برابر کاهش پیدا کرد. همچنین نیترات اسفناج ۴۰ تا ۴۵ درصد افزایش داشته است. اما پیازچه و جعفری تا بیش از نصف و تره تا حدود ۲۳ برابر کاهش داشته است.
تیسیر^[۶۴] و همکاران (۱۹۸۵) میزان نیترات و نیتریت را در بعضی سبزیجات تازه و فراوری شده که به طور وسیعی در کشور مصر مورد استفاده قرار می گیرد بررسی کردند. بیشترین مقدار نیترات در سبزیجات برگی سپس ریشه ای و در آخر در حبوبات دیده شد. در میان سبزیجات برگی اسفناج و برگ چغندر بالاترین میزان نیترات را نشان دادند. در این تحقیق فرایند پختن نقش کاهشی در مقدار نیتریت و نیترات در تمام سبزیجات مورد بررسی داشت و فریز کردن سبزیجات برای ۶ ماه مقدار نیتریت و نیترات را کاهش داد.
شهباززادگان و همکاران(۱۳۸۹)دریافتند غلظت نیترات در سبزیهای برگی بیش از سبزیهای غده ای و ریشه ای است. میوه ها از نظر میزان نیترات نسبت به سبزیها در حد پایینی قرار دارند. بیشترین غلظت نیترات در بین نمونه های آزمایش شده در برگ پیازچه، کلم بنفش و اسفناج به ترتیب ۸/۱۵۵۵, ۸/۱۳۹۴, و ۱۰۲۱ میلی گرم بر کیلوگرم و کمترین میزان آن در سیب قرمز و زرد به ترتیب ۷/۲۹ و ۹/۲۹ میلی گرم بر کیلوگرم مشاهده شد.
چونگ^[۶۵] و همکاران (۲۰۰۴) تغییرات نیتریت و نیترات را در ۴ سبزی اسفناج، گل مروارید تاج و دو نوع کلم در دمای نگهداری ۵ و ۲۲ درجه سانتی گراد برای مدت نگهداری ۷ روز تعیین نمودند. نتایج نشان داد نگهداری در دمای ۲۲ درجه سانتی گراد میزان نیترات را کاهش ولی نیتریت از روز چهارم نگهداری افزایش پیدا کرد.
پراساد و چتی^[۶۶] (۲۰۰۸) طی تحقیقی که انجام دادند دریافتند مقدار نیترات سبزیجات برگ تازه در محدوده ۱۲۹۷ – ۵۶۵۸ میلی گرم برکیلوگرم قرار داشته و به کمک جوشاندن این میزان تا حدود ۴۷ تا ۵۶ درصد فزایش می یابد.
لزینسکا و همکاران^[۶۷] (۲۰۰۹) سبزیهای کلم پیچ، کلم بروکلی، کلم بروسل، گل کلم سبز و گل کلم سفید را مورد بررسی قرار دادند. و مشاهده کردند که کمترین مقدار نیترات در کلم بروسل و بیشترین مقدار آن در کلم پیچ می باشد. همچنین آنها مشاهده کردند که فرایند بلانچینگ در مقایسه با جوشاندن باعث کاهش بیشتر نیترات شد.
سوسین^[۶۸] و همکاران(۲۰۰۶) با اندازه گیری میزان نیترات در ۱۴نوع سبزی و میوه کشت شده در مزارع اسلوونی بین سال های ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۲ نشان دادند که کاهو بالاترین مقدار نیترات را در بین سبزیجات مورد بررسی دارد و میانگین میزان نیترات در نمونه های کاهو ppm 1074گوجه فرنگی کمتر از ۶ و سیب زمینی ۱۵۸ گزارش شد.
دجون و استکبوات^[۶۹] در سال ۱۹۹۵میزان نیتریت در ۱۹ نوع سبزی و میوه موجود در بلژیک در دو فصل تابستان و زمستان را با HPLC اندازه گیری کردند. نتایج نشان داد که در بین سبزیجات مورد بررسی، کاهو بیشترین (۳۱۹۹ ppm) و گوجه فرنگی کمترین (۳۶ppm) میانگین تجمع نیترات را داشته اند.
اردکانی و همکار ان در سال ۱۳۸۴ میزان نیترات کاهو، گوجه فرنگی و سیب زمینی را به ترتیب ۳۲۸، ۱۴ و ۳۰ گزارش کردند.
پور مقیم و همکاران (۱۳۸۸)از کاهو، گوجه فرنگی و سیب زمینی عرضه شده در میدان مادر میوه و تره بار شهر تهران در دو فصل تابستان و زمستان به تعداد حداقل ۲۵ نوبت نمونه گیری ) در مجموع ۱۵۷نمونه (و در هر نوبت، حدود ۳ کیلوگرم از هر نوع سبزی نمونه تهیه کردند. آنها دریافتند میانگین نیترات اندازه گیری شده در نمونه های کاهو، سیب زمینی و گوجه فرنگی به ترتیب ، ppm 46 /1123 ،۴۱/۱۸۸و ۶۵/۱۵۵ به دست آمد. به عبارت دیگر، میزان نیترات در سبزیجات برگی بیشتر از غده ای و سبزیجات غده ای بیشتر از بوته ای بود. میانگین تجمع نیترات در کاهو در نمونه های تابستان ppm )57/1223 ) بیشتر از نمونه های زمستان ppm )82/1046( بود، ولی اثر فصل در مورد نمونه های گوجه فرنگی و سیب زمینی برعکس بود (به ترتیب ppm 25/210 و۲۴ /۲۶۴ در زمستان و ۱۱/۱۰۱و۴۵/۱۰۴ در تابستان) میانگین نیترات در نمونه های کاهو در هر دو فصل در محدوده مجاز بین المللی و در مورد گوجه فرنگی و سیب زمینی فصل زمستان بیشتر از حد مجاز بود.
پاولو^[۷۰]و همکاران (۲۰۰۷) میزان تجمع نیترات در کاهو در فصول مختلف (بهار، پاییز و زمستان) را در محدوده ۵۲۴ تا ۶۶۴ ppm گزارش کردند.
تحقیقات زمردی و خراسانی (۲۰۰۳) در مرکز تحقیقات کشاورزی آذربایجان -غربی برای تعیین میزان نیترات و نیتریت گوجه فرنگی با روش اسپکتروفتومتری نشان داد که میانگین نیترات گوجه فرنگی رقم کورال ۳۸۰ ppm می باشد.